دیپلماسی غیر رسمی آمریکا

رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران و مذاکره‌کننده ارشد این کشور در مذاکرات احیای برجام روز شنبه با انتشار توییتی با خانواده‌های قربانیان سیل در ایران ابراز همدردی کرد. مالی در توییت خود نوشت: ضمن ابراز همدردی با خانواده‌‌‌های داغدار سیل ویرانگر و رانش زمین در سراسر ایران، این مصیبت بزرگ را تسلیت عرض می‌کنم و خود را در غم آنها شریک می‌دانم.

این اولین توییت رابرت مالی در قبال ایران پس از مذاکرات احیای برجام در دوحه قطر در اوایل تیرماه سال‌جاری است که نماینده ویژه آمریکا پس از گفت‌وگوهای دوروزه ارزیابی مثبتی از این دور مذاکرات نداشت.

با این حال، این اولین بار نیست که ایالات‌متحده آمریکا سعی دارد با دیپلماسی غیرمستقیم نسبت به وقوع حوادث عمدتا تلخ با ایرانیان ابراز همدردی کند. حداقل از زمان مسابقات جام‌جهانی فرانسه و بازی فوتبال ایران و آمریکا در ۳۱ خرداد سال ۱۳۷۷ که با پیروزی «دو بر یک» ایران بر آمریکا همراه شد و تبریک بیل کلینتون رئیس‌جمهور وقت آمریکا را به دنبال داشت، تا اوج مذاکرات برجام در دولت حسن روحانی، کاخ سفید همواره در تلاش بوده تا کانال‌های دیپلماسی غیر‌رسمی را در قالب‌های دیپلماسی عمومی و دیپلماسی رسانه‌ای با ایران فعال نگه دارد.

این مسیر که البته به قصد فشار و شکل دادن به افکار عمومی صورت می‌گیرد، با هدف القای این تصویر مخابره می‌شود که ایالات‌متحده بین آنچه واقعیت‌های سیاسی میان دو کشور است، با آنچه مربوط به افکار عمومی است، تفاوت قائل است. با وجود این، هدف قرار دادن ۲۹۰سرنشین یک فروند هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی در خلیج‌فارس با شلیک دو موشک از سوی ناو آمریکایی وینسنس در روز ۱۲ تیرماه ۱۳۶۷ باعث شده است تا بخش مهمی از افکار عمومی ایران متوجه این سیاست دوگانه آمریکا باشد؛ اقدامی که هیچ‌گاه عذرخواهی رسمی آمریکا را به دنبال نداشت.

با وجود این اقدامات، برخی مقامات دولت آمریکا در برهه‌هایی تلاش کرده‌اند با اعتراف به برخی واقعیت‌ها، زمینه را برای پیشبرد دیپلماسی در قبال ایران فراهم کنند. ابراز تاسف رسمی مادلین آلبرایت، وزیرخارجه دولت بیل کلینتون نسبت به دست داشتن آمریکا در کودتای ۲۸ مرداد و سرنگون کردن دولت ملی محمد مصدق از جمله این موارد است. اما اوج این دیپلماسی غیر‌رسمی به تسلیت هیات مذاکره‌کننده آمریکا در هتل محل اقامت تیم ایرانی در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای برمی‌گردد. در پی درگذشت والده حسن روحانی رئیس‌‌‌جمهور سابق، جان کری وزیر خارجه سابق و تیم مذاکره‌کننده آمریکا ۲۹ اسفند ۱۳۹۳ با حضور در محل اقامت هیات ایرانی در لوزان سوئیس، درگذشت وی را به حسین فریدون، برادر و دستیار ویژه روحانی تسلیت گفتند. رویداد دیگر حملات تروریستی خرداد ۱۳۹۶ در مجلس شورای اسلامی و حرم امام خمینی (ره) بود که تسلیت دولت ترامپ را به دنبال داشت که همزمان با تنش فراگیر با ایران بود. چند روز بعد از این رویداد، یک مقام وزارت خارجه آمریکا با تایید این خبر گفت: ما از طریق کانال‌های دیپلماتیک وقوع حمله را به تهران تسلیت گفتیم.

پیام‌های نوروزی روسای جمهور آمریکا به‌خصوص از زمان دولت دموکرات باراک اوباما، بخش دیگری از این روند دیپلماسی غیر‌رسمی در قبال ایران بوده است. برگزاری مراسم نوروز در کاخ سفید که آخرین نمونه آن به انتشار عکس جو بایدن و همسرش در کاخ سفید و در کنار سفره هفت‌سین برمی‌گردد، نشان می‌دهد که واشنگتن از هر فرصتی برای انتقال پیام خود استفاده می‌کند. با این حال این پیام‌ها بی‌پاسخ هم نمانده است. محمد حسینی، معاون پارلمانی ابراهیم رئیسی ۶فروردین ۱۴۰۱ در واکنش به عکس بایدن و بانوی اول آمریکا نوشت: «بایدن باید بداند که دولت و ملت ایران، ساده‌لوح نیستند و فریفته ظاهرسازی‌‌‌های او نمی‌‌‌شوند.»