انتخابات ترکیه به یک دوقطبی بزرگ دامن زده است
از «محرم» تا «رجب»
رای‌دهندگان می‌توانند پس از نشان دادن کارت‌های هویت خود یا هر مدرک هویتی دیگر آرای خود را به صندوق‌های رای بیندازند. حضور در حوزه‌های رای‌گیری با دوربین یا تلفن همراه ممنوع شده است. رای‌دهندگان در دو کاغذ مجزا و در یک پاکت آرای خود را به صندوق می‌اندازند که یکی برای انتخاب رئیس‌جمهور و دیگری برای انتخابات پارلمانی است. هشت حزب سیاسی در انتخابات پارلمانی حضور دارند و شش کاندیدا برای انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت‌نام کرده‌اند. بر اساس گزارش‌ها، فروش مشروبات الکلی از ساعت ۶ صبح به وقت محلی تا پاسی از بامداد ممنوع شده و در استانبول ۳۸ هزار و ۴۸۰ افسر پلیس، چهار هلی‌کوپتر پلیس، هشت قایق و ۸۵ ماشین آب‌پاش به همراه ۹۰ خودروی زرهی و سه تیم پهپادی برای تامین امنیت روز انتخابات مستقر شده بودند.
«سعدی کوفن»، رئیس کمیته عالی انتخابات ترکیه، اعلام کرد کارمندان کمیته انتخابات برای اعلام نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی بعد از ساعات پایان رای‌گیری و قبل از نیمه‌های شب تلاش خواهند کرد. به گزارش آناتولی، کوفن اظهار کرد: انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی ترکیه در آمادگی کامل تمامی بخش‌ها برگزار می‌شود و تلاش خواهیم کرد نتایج را قبل از نیمه‌های شب اعلام کنیم. وی افزود: «آرای رای‌دهندگان در خارج وارد ترکیه شده و در مخزنی خاص قرار داده شده‌اند.» این مقام ترکیه‌ای فاش کرد: شمارش آرای انتخابات خارج طی امروز در حضور نمایندگان احزاب سیاسی انجام می‌گیرد. این درحالی است که احزاب اپوزیسیون پیش از انتخابات اعلام کرده بودند خواستار حضور نیم میلیون ناظر انتخابات از خارج از کشور هستند. به نوشته سی‌ان‌ان، ترکیه دیروز برای اولین بار شاهد برگزاری همزمان انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی زودهنگام بود؛ انتخاباتی که قرار نبود تا پیش از ۲۰۱۹ برگزار شود اما روند رای‌گیری به درخواست رجب طیب اردوغان یک سال جلو افتاد تا بلکه از نقطه ضعف اپوزیسیون بهره‌برداری شود.
در انتخابات ریاست‌جمهوری، نامزدی که موفق به کسب حداقل۵۰ درصد به اضافه یک رای از آرا شود، به‌عنوان رئیس‌جمهوری آتی ترکیه انتخاب خواهد شد. در غیر این صورت دو نامزدی که بیشترین رای را آورده‌اند، به دور دوم انتخابات راه خواهند یافت. مرحله دوم انتخابات در تاریخ ۸ جولای برگزار خواهد شد. احزاب ترکیه شش نامزد برای انتخابات ریاست‌جمهوری معرفی کردند. اردوغان با چند چالشگر در رقابت ریاست‌جمهوری روبه‌رو بود. رقیب اصلی او «محرم اینجه»، معلم سابق و قانون‌گذار فعلی است. او یک سکولار از حزب غرب‌گرای جمهوری‌خواه خلق است که قدیمی‌ترین حزب سیاسی ترکیه به‌حساب می‌آید اما در انتخابات‌های اخیر پس از حزب عدالت و توسعه اردوغان (آک پارتی) قرار گرفته است. به گفته اغلب کارشناسان، رقابت در این مرحله بین اردوغان و اینجه بود.
دیگر رقیب قدرتمند اردوغان، «مرال آکشنر»، از اعضای سابق حزب ناسیونالیست حرکت ملی ترکیه است که پس از اعلام حمایت رهبران حزبش از اردوغان و آک پارتی راه جدایی را در پیش گرفت. آکشنر تنها نامزد زن در انتخابات ریاست‌جمهوری است که با تشکیل حزب «خوب» به تشکیلات ائتلافی ضد اردوغان امید بسته است. «صلاح‌الدین دمیرتاش»، از رهبران حزب کردی دموکراتیک خلق، دومین حزب بزرگ پارلمان، از زندان کمپین ریاست‌جمهوری داشت. او با گذشت ۲۰ ماه از زمان حبسش، در انتظار برگزاری دادگاهی برای رسیدگی به اتهامات مرتبط با تروریسم است. دو نامزد دیگر ریاست‌جمهوری ترکیه «دوغو پرینچک» از جناح چپ ناسیونالیست موسوم به حزب وطن و «تمل‌کرم‌اوغلو» از حزب سعادت هستند. به گزارش دویچه وله، ائتلاف احزاب برای ریاست‌جمهوری و پارلمان مهم‌ترین ویژگی و تفاوت این دور از انتخابات در قیاس با دوره‌های پیشین است. برای دومین بار رئیس‌جمهوری به‌طور مستقیم از طرف رای‌دهندگان انتخاب می‌شود نه از طرف احزاب. با اصلاحاتی که در قانون اساسی ترکیه انجام گرفت شرایط ائتلاف احزاب سیاسی برای شرکت در انتخابات فراهم شد. حزب جمهوری خلق ترکیه محرم اینجه را به‌عنوان نامزد خود برای انتخابات ریاست‌جمهوری این کشور معرفی کرد. این حزب با احزاب سعادت، خوب و دموکراتیک برای انتخابات پارلمانی «ائتلاف ملت» را تاسیس کرده است. حزب حاکم عدالت و توسعه که اردوغان را نامزد ریاست‌جمهوری معرفی کرد، با احزاب حرکت ملی و حزب اتحاد بزرگ «ائتلاف جمهور» را تشکیل داد. آرایش و صف‌بندی احزاب و ائتلاف‌ها جامعه را به دو قطب اصلی طرفداران اردوغان و مخالفانش تقسیم کرده است. ۵ نامزد انتخاباتی در مقابل اردوغان صف‌آرایی کرده‌اند تا مانع پیروزی او در دور اول انتخابات ریاست‌جمهوری شوند. انتخابات پارلمانی هم این بار با دوره‌های پیشین تفاوت دارد. در این دور از انتخابات تعداد نمایندگان پارلمان ترکیه از ۵۵۰ تن به ۶۰۰ تن افزایش یافته است. افراد بالای ۱۸ سال می‌توانند کاندیدای انتخابات پارلمانی شوند در حالی که در انتخابات قبلی حداقل سن ۲۵ سال بوده است.
نظرسنجی‌ها چه می‌گویند؟
در ماه‌ها، هفته‌ها و روزهای منتهی به انتخابات، نظرسنجی‌های بسیاری انجام گرفت تا بر آن اساس هم بتوان نامزد پیروز را شناسایی کرد و هم دریافت که افکار عمومی به کدام نامزد گرایش دارند. موسسه نظرسنجی «کندا» (KONDA) در تازه‌ترین نظرسنجی خود اعلام کرد که اردوغان نامزد ائتلاف جمهور با ۹/ ۵۱ درصد آرا در مرحله اول پیروز خواهد شد. محرم اینجه کاندیدای حزب مردم جمهوری‌خواه ۲۸ درصد، مرال آکشنر کاندیدای حزب خوب ۲/ ۱۰ درصد و صلاح‌الدین دمیرتاش حدود ۹درصد آرا را به خود اختصاص خواهند داد. براساس این نظرسنجی اردوغان پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری خواهد بود. شرکت کندا این نظرسنجی را براساس توزیع آرای افراد مردد بین کاندیداها اعلام کرده است. در سوی دیگر هم موسسه نظرسنجی «گزیجی» پیش‌بینی کرده بود که انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه به دور دوم کشیده خواهد شد. براساس گفته‌های مراد گزیجی رئیس این موسسه، رجب طیب اردوغان کاندیدای ائتلاف جمهور با ۲/ ۴۸ درصد و محرم اینجه کاندیدای حزب مردم جمهوری‌خواه با ۱/ ۲۹ درصد آرا به دور دوم راه خواهند یافت. براساس این نظرسنجی این انتخابات با ۹۰ درصد بالاترین نرخ مشارکت را خواهد داشت و مرال آکشنر ۴/ ۱۱ درصد آرا، صلاح‌الدین دمیرتاش ۱۰ درصد آرا، تمل کرم‌ملااوغلو کاندیدای حزب اسلام‌گرای سعادت ۲/ ۱ درصد، دوغو پرینچک یک‌دهم درصد آرا را به خود اختصاص خواهند داد.
در هر حال، محمد صالح خاتم، روزنامه‌نگار و تحلیلگر مسائل ترکیه از استانبول معتقد است: «بسیاری در ترکیه عقیده دارند که نمی‌توان برای نظرسنجی‌ها در ترکیه اعتبار چندانی قائل شد چراکه این موسسات نظرسنجی براساس منافع حزبی و تمایلات سیاسی صاحبان موسسات، نظرسنجی انجام می‌دهند و حتی بسیاری از این شرکت‌ها و موسسات بیشتر دنبال نظرسازی هستند تا نظرسنجی. همچنین بسیاری از موسسات نظرسنجی می‌گویند مردم در بیان نظرات خود و پرکردن فرم نظرسنجی‌ها تردید دارند یا به هیچ عنوان نظرات واقعی خود را بیان نمی‌کنند.»
نامزد زندانی، کمپین راه انداخت
صلاح‌الدین دمیرتاش، کاندیدای حزب اپوزیسیون دموکراتیک خلق ترکیه، که در زندان به‌سر می‌برد از طریق وکلایش با روزنامه گاردین مصاحبه کرده و یک کمپین آنلاین راه انداخته است. وی در مصاحبه خود گفت: «به‌دلیل وضعیت فوق‌العاده، نگرانی و اضطراب بر جامعه ترکیه مستولی است. رجب طیب اردوغان کمپینی را با تمام قدرتی که بر جامعه و کشور دارد به راه انداخته و رسانه کاملا در نفوذ و اختیار اوست. یک رقابت انتخاباتی کامل و درست غیرممکن است. یک همبستگی عظیم برای تغییر در ترکیه وجود دارد. مردم از استبداد دولت عدالت و توسعه اشباع شده‌اند و انتخابات را فرصتی برای بیان تمایلات خود می‌دانند.» کاندیدای محبوس حزب دموکراتیک خلق ترکیه با وجود اینکه زندانی است، کمپین آنلاینی را موسوم به e-rally به راه انداخته و از طریق وکلایش پیام‌های گسترده توییتری را منتشر می‌کند. به گزارش گاردین، وی با اشاره به شرایط حبس و انتخابات روز یکشنبه پارلمانی و ریاست‌جمهوری ترکیه در یکی از پیام‌هایش آورده است: «این نخستین‌بار در تاریخ است که یک کمپین انتخاباتی از داخل سلول زندان صورت می‌گیرد. ما برای دموکراسی تاریخ‌سازی می‌کنیم.» او در مصاحبه با تلویزیون «آ.آر.د» آلمان هم گفت: «نظرسنجی‌ها نشان داده است که ما در لبه پرتگاه قرار داریم. تحت شرایط عادی حزب می‌تواند آستانه راه یافتن به پارلمان را به‌دست آورد اما با توجه به شرایط کنونی کشور شاید شکست بخوریم.»
از «محرم» تا «رجب»
برخی تحلیل‌ها حاکی از این است که جامعه ترکیه در دو قطبی «محرم- رجب» قرار گرفته است. برخی گزارش‌های میدانی سی‌ان‌ان و مصاحبه‌ها شهروندان ترک نشان می‌دهد که برخی با اطمینان اردوغان را پیروز میدان رقابت‌ها می‌دانند. برخی هم معتقدند تاریخ مصرف اردوغان به سر آمده و باید چهره‌های جدیدتری وارد فضای سیاسی شوند. رویترز نیز در گزارشی می‌نویسد که مشکلات اقتصادی اولویت اول مردم ترکیه است. به همین دلیل، برخی اردوغان را مقصر اوضاع بد اقتصادی می‌دانند. با علم به این نگرانی‌ها بود که اردوغان روز جمعه ۲۲ ژوئن دو روز قبل از انتخابات با انتشار ویدئویی از طریق حساب کاربری خود در توییتر گفت که تعداد وزارتخانه‌های کشور از ۲۶ وزارتخانه به ۱۶ نهاد تقلیل پیدا خواهد کرد. او همچنین وعده داد که در صورت پیروز شدن، صادرات کنونی ترکیه را تا ۵۰۰ میلیارد دلار افزایش دهد.
فارن پالیسی هم در مطلبی با عنوان «درباره انتخابات ترکیه به هیچ‌کس اعتماد نکنید» نوشت در شرایط فعلی پیش‌بینی نتایج انتخابات چندان آسان نیست. فارن‌پالیسی با اشاره به فضای پرابهام ترکیه از احتمال ناکامی رجب طیب اردوغان در دور اول و کشیده شدن این انتخابات به دور دوم سخن می‌گوید. با این حال به‌رغم آنکه پیش‌بینی می‌شود اردوغان در دور دوم بتواند پیروز از میدان بیرون آید، اما گفته می‌شود که حزب حاکم این کشور اکثریت را در قوه مقننه از دست خواهد داد. این مجله مطرح در بخش دیگری از تحلیل خود گریزی به اردوغان زده و نظامی که او پایه‌گذاری کرده را «نظامی مبتنی بر سرسپردگی در تمامی سطوح نظام بوروکراتیک» معرفی می‌کند. در هر حال، روزنامه حریت نیز انتخابات دیروز را یکی از مهم‌ترین انتخابات‌های تاریخ ترکیه خوانده و می‌نویسد مروری بر وضعیت انتخابات، جای تردیدی باقی نمی‌گذارد که این انتخابات دوره‌ای جدیدی را در سیاست ترکیه رقم خواهد زد. نظام حکمرانی ترکیه رسما به سیستم اجرایی ریاست‌جمهوری تبدیل خواهد شد که در آن رئیس‌جمهوری اختیارات بسیار مهمی را به دست خواهد آورد. دفتر نخست‌وزیر جمع می‌شود و پارلمان باید درباره مقررات جدید خود در دوره پس از انتخابات باز اندیشی کند که این بازاندیشی مطابق با نظام حکومتی جدید است.
ارسال نظر