مقدمه چینی برای «دیدار دوم»

خبر تدارک «دیدار دوم» ترامپ و کیم درحالی منتشر می‌شود که برخی از ناظران از پیشرفت ناکافی در راستای تحقق انتظارات ایجاد شده در نشست سنگاپور سخن گفته و به‌خصوص منتقدان رئیس‌جمهوری آمریکا او را به مبالغه‌گویی در مورد دستاوردهای این نشست متهم کرده‌اند. اواخر ماه گذشته میلادی، قرار بود مایک پمپئو، وزیرخارجه آمریکا، برای ملاقات با کیم‌جونگ‌اون به کره‌شمالی سفر کند اما ترامپ اندکی قبل از آغاز این سفر، خواستار لغو آن شد و دلیل این تصمیم را پیشرفت ناکافی در زمینه اجرایی شدن تصمیمات نشست سنگاپور اعلام کرد.

با توجه به اینکه طی روزهای آینده نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک آغاز می‌شود برخی احتمال داده بودند که ممکن است رهبر کره‌شمالی امسال شخصا برای شرکت در این نشست به نیویورک برود اما مقامات کره‌شمالی هنوز در این مورد تصمیمی را اعلام نکرده‌اند. به گفته ساندرز، دلیل تغییر نظر رئیس‌جمهوری آمریکا در استقبال از ملاقات با رهبر کره‌شمالی این است که علاوه بر نامه اخیر کیم‌جونگ‌اون، کره‌شمالی در مراسم رژه نظامی سالگرد تاسیس آن کشور از به نمایش گذاشتن موشک‌های بالستیک بین قاره‌ای خودداری ورزید. سخنگوی کاخ‌سفید افزود که این اولین‌بار بود که کره‌شمالی از نمایش موشک‌های بالستیک و تسلیحات اتمی خود خودداری ورزید و «از نظر ما، این اقدام نشانه حسن‌نیت است و همچنین نامه کیم‌جونگ‌اون برای رئیس‌جمهوری، قطعا حاکی از تعهد به ادامه گفت‌وگو، ادامه کار برای پیشرفت توافق‌ها و همچنین تمرکز بر برنامه غیر اتمی کردن شبه‌جزیره کره بوده است.»

سارا سندرز برگزاری دیدار میان رهبران دو کشور را «مهم» خواند و گفت «از آنجایی که در کره‌شمالی اغلب تصمیم‌ها را کیم جونگ اون می‌گیرد» ملاقات دوباره رئیس‌جمهوری آمریکا با وی اهمیت زیادی دارد. مخالفان دیدار دوم معتقدند که چنین ملاقاتی می‌تواند موجب شود تا آمریکا امتیازهای بیشتری به کره‌شمالی اعطا کند.

روز یکشنبه ۱۸ شهریورماه، مراسم بزرگ رژه نظامی هفتادمین سالگرد انقلاب کره‌شمالی با حضور کیم‌جونگ‌اون در پایتخت این کشور برگزار شد و در حالی‌که برخی از ناظران گفته بودند که نمایش موشک‌های بالستیک نشانه شکست مذاکرات با آمریکا خواهد بود، این رژه بدون حضور تسلیحات موشکی انجام گرفت. در پی این رژه، دونالد ترامپ در توییتر خود نوشت: «کره‌شمالی با یک رژه نظامی هفتادمین سالگرد تاسیس خود را جشن گرفت اما بدون نمایش مرسوم تسلیحات هسته‌ای. مضمون این رژه تاکید بر صلح و توسعه اقتصادی بود.» کارشناسان معتقدند که کره‌شمالی نمایش موشک‌های هسته‌ای را حذف کرد تا به پرزیدنت ترامپ نشان دهد که به غیراتمی کردن متعهد است. ترامپ افزود: «این اقدام مثبتی از سوی کره‌شمالی است. از شما متشکرم، جناب جونگ. ما هر دو توانستیم نشان دهیم که دیگران اشتباه می‌کنند! هیچ چیز به خوبی گفت‌وگو بین دو فردی نیست که به یکدیگر علاقه‌مندند! وضع خیلی بهتر از آن است که قبل از آغاز کار من بود.»

«شین- اولاند» در گزارش خود می‌افزایند: قرار است رئیس‌جمهور کره‌جنوبی هم طی هفته آینده سومین دیدار خود با رهبر کره‌شمالی را در پیونگ‌یانگ برگزار کند. بر اساس این گزارش، «مون جائه این» درصدد است دیداری سه‌جانبه میان رهبران سه کشور آمریکا و دو کره برگزار کند و به این ترتیب اعلامیه مشترکی برای پایان دادن به وضعیت شبه‌جزیره تصویب شود تا روابط دو کره از وضعیت تنش‌آلود و جنگ سرد به وضعیتی باثبات برسد. میان دو کره تنها یک قرارداد آتش‌بس یا ترک مخاصمه وجود دارد و هیچ پیمان صلحی میان آنها نیست. به نوشته رویترز، «می‌توان گفت کره‌جنوبی و آمریکا هنوز در وضعیت جنگی با کره‌شمالی قرار دارند.» اگرچه کره‌جنوبی تمایل دارد تا در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل توافقی رسمی میان سه کشور منعقد شود اما «چانگ یوی‌یونگ»، مدیر امنیت ملی کره‌جنوبی، هفته گذشته اعلام کرد که شرایط لازم برای نشست سه‌جانبه هنوز وجود ندارد. جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا هم گفت که رهبر کره‌شمالی آمادگی این دیدار را ندارد.

امیدها برای حصول موفقیت زمانی افزایش یافت که روز جمعه ۱۶ شهریورماه ترامپ به خبرنگاران گفت که نامه‌ای شخصی از سوی «کیم» در راه است. سخنگوی کاخ سفید هم روز دوشنبه ۱۸ شهریورماه گفت که «این نامه بسیار مثبت و گرم بود.» سندرز افزود: « این نامه نشان‌دهنده «تعهد دائمی برای تمرکز بر خلع‌سلاح هسته‌ای شبه‌جزیره است.»

با این حال، در کره‌جنوبی مقام‌ها ابراز امیدواری می‌کنند که دیدار هفته آینده میان رهبران دو کره احیاکننده مذاکراتی باشد که از ماه پیش به‌دلیل لغو سفر پمپئو به کره‌شمالی به حال تعلیق درآمده است.

رئیس‌جمهور کره‌جنوبی انتظار دارد پیشنهادهایی را به کیم ارائه دهد که بر مبنای آن گام‌های مرحله‌ای به سوی خلع سلاح هسته‌ای و تضمین‌های امنیتی آمریکا از جمله پایان دادن رسمی به جنگ کره [منظور وضعیت «نه جنگ، نه صلح» در شبه‌جزیره است که از آن به «وضعیت جنگی» تعبیر می‌شود] برداشته شود. گزارشگران رویترز می‌نویسند: «ترامپ از مون خواسته تا به‌عنوان مذاکره‌کننده اصلی میان واشنگتن و پیونگ‌یانگ عمل کند.» دیروز سه‌شنبه همچنین نمایندگان ویژه هسته‌ای آمریکا و کره‌جنوبی با هم دیدار کردند تا جانی تازه به مذاکرات متوقف شده میان واشنگتن- پیونگ‌یانگ ببخشند.

«لی دو‌هون» مذاکره‌کننده کره‌جنوبی و «استفن بیگان» همتای آمریکایی‌اش در مورد راه‌های ایجاد پیشرفت در فرآیند خلع سلاح هسته‌ای و برقراری صلح در شبه‌جزیره کره تبادل‌نظر کردند.

کارشناسان دیدار دوم میان رهبران آمریکا و کره‌شمالی را «پنجره فرصت‌ها» نام نهاده‌اند چراکه ممکن است در این دیدار کره‌شمالی موفق به دریافت امتیازات دیگری از آمریکا شود. مذاکره‌کننده کره‌جنوبی می‌گوید: «ما پنجره ارزشمندی داریم که از سوی پرزیدنت ترامپ ایجاد شده است. باید هر چه در توان داریم انجام دهیم تا بهره وافری از این پنجره فرصت‌ها ببریم.» «هری کازیانیس»، مدیر مطالعات مرکز منافع ملی که اندیشکده‌ای است مستقر در واشنگتن، می‌گوید: «ترامپ باید دیدار دوم با رهبر کره‌شمالی را برگزار کند.» او می‌گوید: «وقتی تعهد کیم به خلع‌سلاح را تا پایان دور اول حضور ترامپ در کاخ سفید ببینیم و آن را در کنار عدم نمایش موشک‌های بالستیک در رژه روز یکشنبه بگذاریم می‌بینیم که دلایل خوبی برای خوش‌بینی وجود دارد.»

آیا کره‌شمالی در مسیر اصلاح قرار دارد؟

در هر حال، کیم‌جونگ‌اون پس از درگذشت پدرش در سال ۲۰۱۱ در حالی‌که کمتر از ۳۰سال سن داشت به رهبری کره‌شمالی رسید. او در سال‌های بعد به تحکیم قدرت مطلقه خود از جمله از طریق تصفیه گسترده افراد مظنون به عدم وفاداری مبادرت کرد. با وجود ارائه تصویری از کیم‌جونگ‌اون به‌عنوان رهبری قدرتمند، متعهد به‌خصومت با «دشمنان»، حامی توانمندی نظامی و متعهد به ادامه راه انقلاب آن کشور، گفته می‌شود که او در صدد تغییراتی از طریق اصلاح ساختار اقتصادی و فراهم کردن زمینه توسعه این کشور احتمالا با تقلید از الگوی چینی است. درعین حال، با توجه به ساختار سیاسی و نظام قدرت در کره‌شمالی، تغییر سیاست‌های اصولی نظام از جمله کنار گذاشتن خصومت با ایالات متحده و تلاش برای پیشرفت اقتصادی، که به معنی کاهش تاکید بر آمادگی نظامی و جایگاه برتر نظامیان و حرکت به سوی ارتباط با جهان خارج است، لزوما به جابه‌جایی در انگاره توزیع قدرت اقتصادی و سیاسی در کشور منجر می‌شود.

نظامیان در ساختار سیاسی و اقتصادی کره‌شمالی از موقعیتی ممتاز برخوردارند و بخش قابل‌توجهی از امکانات این کشور به طرح‌ها و برنامه‌های موردنظر آنان از جمله در بخش تسلیحات هسته‌ای و موشکی اختصاص می‌یابد. با وجود کنترل شدید کیم‌جونگ‌اون بر اوضاع و سرکوب هرگونه حرکت مخالفت‌آمیز، احتمالا تحول بنیادی در آن کشور باید به شکلی صورت گیرد که ساختار قدرت را متزلزل نکند و متضمن حفظ منافع نهادهای متنفذ و افراد نزدیک به مرکز قدرت باشد. چنین ملاحظاتی می‌تواند به کندی و احتیاط در دنبال کردن روند تغییرات منجر شده باشد.