جمال خاشقجی در کنسولگری ریاض به قتل رسیده است
معمای مرگ منتقد آل‌سعود
به‌نظر می‌رسد جمال خاشقجی، منتقد سعودی به قتل رسیده باشد. اجماع تمام گزارش‌های خبری رسانه‌های انگلیسی زبان دنیا این است که این منتقد سعودی که پس از ورود به کنسولگری ریاض در استانبول ناپدید شده بود، در داخل ساختمان این مقر دیپلماتیک به قتل رسیده است. خاشقجی سه‌شنبه گذشته (۱۰ مهرماه) به کنسولگری عربستان رفت تا مدرکی دال بر جدایی از همسر سابقش دریافت کند تا به این وسیله بتواند با خدیجه، نامزد ترک خود ازدواج کند. خدیجه می‌گفت: نامزدش از اینکه مجبور بود به کنسولگری برود، ناراحت و عصبی بود. خدیجه می‌گفت: نامزدش به او گفته در صورتی که از کنسولگری برنگشت، با یکی از مشاوران رجب طیب اردوغان که از دوستانش است، تماس بگیرد. تا پیش از اینکه خبر قتل او اعلام شود، مقام‌های ترک مدعی بودند که وی از کنسولگری خارج نشده است. به این ترتیب، اولین سناریو این بود که او در کنسولگری بازداشت شده است. اما اندکی بعد دادستانی ترکیه اعلام کرد که ممکن است وی با خودروی دیپلماتیک از کنسولگری خارج شده باشد. برای جلوگیری از خروج او از کشور، عکس او به تمام فرودگاه‌های ترکیه ارسال و از آنها خواسته شد مانع خروج فردی با این مشخصات شوند.
خون بازی در کنسولگری عربستان
یک روایت حاکی از این است که خاشقجی در داخل کنسولگری کشته شده و روایت دیگر که ضعیف‌تر است، می‌گوید او پس از خروج از کنسولگری در خیابان کشته و مثله شد. اما دادستانی و پلیس ترکیه می‌گویند بررسی شواهد و دوربین‌ها نشان می‌دهد که او از کنسولگری خارج نشده است. بنابراین روایت اول قطعی‌تر می‌نماید که او در داخل کنسولگری کشته شده و احتمالا با خودروی دیپلماتیک به بیرون منتقل شده است. الجزیره در گزارش ۷ اکتبر خود می‌نویسد ارزیابی اولیه پلیس و مقام‌های قضایی ترکیه این است که خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول کشته شده است. پلیس ترکیه می‌گوید: «ما معتقدیم این قتل با قصد قبلی بوده و جسد به خارج از کنسولگری منتقل شده است.»
سی‌ان‌ان هم در گزارش ۷ اکتبر به قلم چهار تن از نویسندگانش می‌نویسد که واکنش عربستان ابتدا «تکذیب ادعاهای دروغین» رسانه‌ها بود؛ اما در گام بعد و با افزایش فشارهای رسانه‌ای، «محمد العطیبه» سرکنسول عربستان در استانبول، مبادرت به دعوت از تیم خبری رویترز برای بازدید از ساختمان ۶ طبقه این کنسولگری کرد. دلیل اینکه تیم رویترز به کنسولگری دعوت شد این بود که این خبرگزاری در گزارشی اختصاصی مورخ ۶ اکتبر به تفصیل به ماجرای ربوده شدن و در نهایت قتل خاشقجی در کنسولگری پرداخته بود. «اورهان چوشکون»، گزارشگر رویترز، در این گزارش می‌نویسد مقام‌های کنسولگری با تکذیب کشتن این روزنامه‌نگار اعلام کردند که هیاتی از بازپرسان برای تحقیق در مورد این قتل عازم استانبول شده‌اند.
اما حقیقت چیست؟ روزنامه واشنگتن پست که از قضا خاشقجی یکی از ستون‌نویسانش بود، در گزارشی به قلم «کریم فهیم» در ۶ اکتبر نوشت که بازپرسان ترکیه بر این باورند که یک تیم ترور ۱۵ نفره در همان روز قتل خاشقجی (شنبه ۱۴ مهر) با دو هواپیمای جداگانه وارد استانبول شده به کنسولگری رفته و در همان روز هم به ریاض بازگشتند. چنین بود که یک مقام ترکیه روز شنبه ۱۴ مهر به رویترز و روزنامه واشنگتن‌پست گفت: «ارزیابی اولیه ما این است که آقای خاشقچی در داخل کنسولگری به قتل رسیده است. ما معتقدیم که این قتل از پیش برنامه‌ریزی شده بوده و سپس جسد به خارج از کنسولگری منتقل شده است.» این مقام البته به شرط فاش نشدن نام سخن می‌گفت. هم اکنون تیم تحقیقاتی ترکیه مشغول بررسی است و تیمی از عربستان هم وارد ترکیه شده است. «اورهان چوشکون» به نقل از «عمر چلیک»، سخنگوی حزب عدالت و توسعه و مشاور اردوغان، اعلام کرد: «به‌زودی جزئیات قتل مشخص خواهد شد و روشن خواهیم کرد که مسوول کیست.» هم اکنون دادستانی و پلیس ترکیه درحال بررسی مشخصات این تیم ۱۵ نفره هستند تا چند و چون ماجرا را دریابند. «جمال الشیال»، گزارشگر الجزیره می‌نویسد: «تمام ویدئوها و دوربین‌ها مورد بازبینی قرار گرفته‌اند و به زودی جزئیات بیشتری از این قتل ارائه خواهد شد.»
خاشقجی کیست؟
جمال خاشقجی، سردبیر سابق روزنامه الوطن و یک شبکه تلویزیونی سعودی بود. او برای سال‌ها به خاندان حاکم در عربستان نزدیک بود و مشاور چندین مقام ارشد سعودی بود. این روزنامه‌نگار ۵۹ ساله سعودی پس از انتقاد از سیاست‌های محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، مجبور به ترک این کشور شد و به تبعیدی خودخواسته رفت. او در سال ۲۰۱۷ وارد واشنگتن شد و اندکی بعد در زمره یکی از گزارشگران برجسته روزنامه واشنگتن‌پست درآمد. به نوشته گزارشگران سی‌ان‌ان، خاشقجی به‌خاطر مصاحبه‌هایش با اسامه بن‌لادن، رهبر سابق القاعده بین سال‌های ۱۹۸۷ تا ۱۹۹۵ معروف است. در اوایل دهه ۱۹۹۰ خاشقجی تلاش کرد تا بن‌لادن را متقاعد به آشتی با خاندان سلطنتی آل سعود و بازگشتش از سودان به خانه کند؛ اما بن‌لادن این پیشنهاد را رد کرده بود.
خاشقجی روابطش با سران سعودی را حفظ کرده و در سال ۲۰۱۵ میلادی با حمایت شاهزاده ولید بن‌طلال، یک شبکه خبری ماهواره‌ای تحت عنوان العرب از بحرین راه‌اندازی کرد. این شبکه تنها ۱۱ ساعت فعالیت داشت و پس از آن تعطیل شد. شاهزاده بن‌طلال در زمره کسانی است که از سوی شاهزاده محمد بن‌سلمان در سال ۲۰۱۷ بازداشت شد. خاشقجی به‌عنوان یکی از همکاران واشنگتن‌پست مقالاتی را درباره عربستان سعودی نوشت که شامل انتقاد از جنگ در یمن، اختلافات دیپلماتیک اخیر ریاض با کانادا و بازداشت فعالان حقوق زنان به دنبال صدور اجازه رانندگی به زنان در این کشور می‌شد. خاشقجی می‌گفت مقام‌های سعودی از وی خواسته بودند تا با توییتر وداع کند. بی‌توجهی او به هشدارهای ریاض در نهایت به قیمت جانش تمام شد.
خاشقجی؛ قربانی اختلافات عربستان و ترکیه؟
برخی گزارش‌ها حاکی از این است که روابط ترکیه و عربستان که پس از ماجرای قطر پرتنش شده بود در صورت تایید قتل خاشقچی، وارد فاز جدیدی خواهد شد. در جریان تحریم قطر از سوی بلوک عربستان، امارات متحده عربی، مصر و بحرین، ترکیه از قطر حمایت کرد و همین موضوع موجب کدورت روابط ریاض با آنکارا شد. ترکیه در آن زمان تعدادی از نیروهای نظامی خود را در قطر مستقر کرد تا مانع حمله نظامی احتمالی عربستان و متحدانش به قطر یا وقوع کودتا در این کشور شود. البته ترکیه به نمایندگی از ناتو اولین پایگاه نظامی خود در خارج از مرزهایش را در قطر دایر کرد. چوشکون، گزارشگر رویترز می‌افزاید محتمل است که در صورت تایید این قتل، عربستان زیر فشار بین‌المللی سختی قرار گیرد. از سوی دیگر، کریم فهیم نیز می‌نویسد: در صورت تایید این قتل، روابط رو به وخامت عربستان با دنیای بیرون و حتی در داخل بحرانی‌تر خواهد شد. برخی حتی پا فراتر گذاشته و می‌گویند عربستان تیر خلاص را به روابط خود با دنیای بیرون شلیک کرده است. یک روایت هم این است که عربستان با این کار قصد داشت از ترکیه انتقام بگیرد تا به این وسیله به این کشور نشان دهد که از توانایی عملیات اطلاعاتی و ضربه زدن به منافع متحدانش بدون گذاشتن ردپایی برخوردار است.
این گزارشگر واشنگتن‌پست می‌افزاید: در دوران زعامت محمد بن‌سلمان، مقام‌های سعودی صدها نفر از شاهزاده‌ها، روزنامه‌نگاران، روحانیون و مفتی‌ها، زنان و دیگر معترضان را دستگیر کرده‌اند. نتیجه این اقدامات، مخابره این پیام به بیرون است که اوضاع بحرانی است. این اقدامات سبب‌ساز کاهش ورود سرمایه و خروج سرمایه از عربستان شده است. فهیم می‌افزاید وقتی به این «ستون تشکیلات عربستان» [منظور خاشقجی است] که به حلقه‌های بالای قدرت نزدیک بود رحم نمی‌شود، وای به حال دیگر معترضان.
برآیند گزارش‌های خبری در مورد قتل احتمالی خاشقجی این است که در صورت تایید کشته شدن خاشقچی به دست ماموران اطلاعاتی عربستان، این کشور با موج جدیدی از انتقادهای بین‌المللی به علت سرکوب مخالفان خود روبه‌رو خواهد شد. در همین راستا، کریس مورفی، عضو کمیته روابط خارجی سنای آمریکا گفت: «اگر این خبر درست باشد که عربستانی‌ها جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی را به کنسولگری‌شان در ترکیه کشانده و او را در آنجا به قتل رسانده‌اند، در این صورت باید روابطمان را با عربستان کاملا قطع کنیم.» عفو بین‌الملل نیز در این باره اعلام کرد، ترور خاشقجی اشاره وحشتناکی است به اینکه جان منتقدان حتی در خارج از عربستان نیز در خطر است. خبرنگاران بدون مرز نیز گزارش دادند، کشته شدن خاشقجی امری وحشتناک و اتفاقی غیرقابل قبول در آزادی مطبوعات محسوب می‌شود.
ارسال نظر