در این نشست قرار بود چارچوبی برای طرح صلح نهایی در کشوری که ۷ سال از جنگ داخلی آن می‌گذرد ارائه شود. الجزیره در گزارشی که اواخر روز شنبه ۵ آبان ماه نوشت اعلام کرد که مکرون، اردوغان، پوتین و مرکل در بیانیه نهایی نشست استانبول نه‌تنها خواستار استمرار آتش‌بس در ادلب بلکه خواستار «فرآیند سیاسی تماما سوری» شدند. در این بیانیه همچنین اعلام شد شرایط باید برای بازگشت ایمن و داوطلبانه مهاجران آماده شود. به نوشته «زینا خودر»، گزارشگر الجزیره، این نشست که در آن هیچ گروه سوری حضور نداشت اولین نشست در نوع خود بود که باعث شد رهبران این چهار کشور گرد هم جمع شوند.

الجزیره معتقد است این نشست چهارجانبه بدون هیچ پیشرفت و دستاورد خاصی به پایان رسید و این چهار کشور توافق کردند که آتش‌بس شکننده در ادلب باید حفظ شود. در این بیانیه کشورهای شرکت‌کننده وعده دادند «با همکاری هم، برای ایجاد شرایط مساعد برای صلح و ثبات پایدار در سوریه تلاش کنند» و بر «اهمیت و لزوم استمرار آتش‌بس در ادلب» تاکید کردند. ادلب آخرین بخش از خاک سوریه است که هنوز در دست مخالفان مسلح حکومت بشار اسد، رئیس‌جمهوری این کشور قرار دارد. چندی پیش این احتمال که ارتش سوریه و متحدان آن آماده می‌شوند با انجام حملات سنگین هوایی و زمینی، ادلب را تصرف کنند باعث ابراز نگرانی جامعه جهانی در مورد کشتار گسترده غیرنظامیان و بروز یک فاجعه انسانی در این منطقه شد. همچنین این نگرانی نیز وجود داشت که چنین حمله‌ای به آوارگی صدها هزار تن دیگر منجر شود. در اوایل ماه سپتامبر، نشستی با شرکت رئیسان جمهوری روسیه، ترکیه و ایران برای بررسی وضعیت سوریه در تهران برگزار شد اما پیشنهاد رئیس‌جمهوری ترکیه برای جلوگیری از حمله ارتش سوریه و متحدانش به ادلب به تصویب نرسید. بعدا روسیه و ترکیه با برقراری آتش‌بس در ادلب موافقت کردند. این دو کشور تصمیم گرفتند یک منطقه در اطراف این استان واقع در شمال غرب سوریه ایجاد کنند تا مانع از برخورد نیروهای دولتی و مخالفان شده و از هجوم نظامی سوریه به این منطقه جلوگیری کند.

طرح‌هایی برای آینده سوریه

اردوغان در این نشست پیشنهاد کرد که برای تثبیت اوضاع سیاسی سوریه کمیته ویژه‌ای زیرنظر این چهار کشور و جامعه بین‌المللی تعیین شود و به بررسی پیش‌نویس قانون‌اساسی بعد از جنگ سوریه بپردازد تا زمینه انجام انتخابات آزاد و منصفانه را فراهم آورد و مردم سوریه بتوانند سرنوشت خود را تعیین کنند. به نوشته الجزیره، محور اساسی سخنان اردوغان تعیین «کمیته قانون‌اساسی» بود – مساله‌ای که برای اولین‌بار در ماه ژانویه و طی مذاکراتی که با حمایت روس‌ها در ساحل دریای سیاه در سوچی برگزار شد، در مورد آن توافق شد- که به گفته اردوغان باید «هر چه زودتر» تشکیل شود.

رئیس‌جمهوری فرانسه نیز از روسیه خواست تا رئیس‌جمهوری سوریه را وادار به قبول «آتش‌بس دایم و همیشگی» در ادلب کند. صدراعظم آلمان نیز گفت که «وظیفه ما جلوگیری از بروز فاجعه انسانی دیگری در سوریه است.» مرکل گفت که بحران سوریه راه‌حل نظامی ندارد بلکه باید از طریق مذاکرات سیاسی به رهبری سازمان ملل به دست‌ آید. براساس گزارش الجزیره، تلاش‌های نشست سوچی بر این اساس  بود که جناح‌های مخالف برای تدوین پیش‌نویس قانون‌اساسی که براساس آن بتوان انتخابات را برگزار کرد گرد هم جمع شوند اما تاکنون حتی یک جلسه هم برگزار نشده تا قانون‌اساسی تدوین شود. جنگ داخلی سوریه از سال ۲۰۱۱ میلادی تاکنون بیش از ۳۶۰ هزار کشته بر جای گذاشته است. علاوه بر این میلیون‌ها نفر نیز مجبور به ترک محل سکونت خود شده‌اند. این گزارش می‌افزاید یکی از دلایل بایکوت کردن نشست سوچی از سوی مخالفان این بود که در بیانیه پایانی آن هیچ نامی از اسد به میان نیامده بود. در نشست استانبول اما وجه مشترک سخنان رهبران این چهار کشور «رفتن اسد» بود. در این نشست چهار طرفه، اردوغان اعلام کرد که کشورش میزبان ۳ میلیون مهاجر سوری است و آنها باید به کشور خود بازگردند.

در این نشست پوتین نیز خواستار گسترش دامنه منطقه غیرنظامی در ادلب شد و منطقه غیرنظامی ۲۰- ۱۵ کیلومتری را «اقدامی موقتی» نامید. او از همتای ترک خود خواست تا «عقب‌نشینی کامل اپوزیسیون مسلح از منطقه و خروج تسلیحات سنگین‌شان را تضمین کند.» بشار جعفری، نماینده سوریه در سازمان ملل، هم اعلام کرد که «ادلب در نهایت تحت کنترل دولت درخواهد آمد.» پوتین در این نشست تاکید کرد که مسکو حق کمک به دمشق برای «از میان بردن تروریست‌ها» را برای خود قائل است. زینا خودر می‌نویسد:«اجماع اندکی میان حاضران در نشست استانبول وجود داشت» و «اختلاف عقیده‌ها کاملا عیان بود.»

جاشوا لاندیس، مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه در دانشگاه اوکلاهما، نشست چهارجانبه استانبول را «گسستی بزرگ» از فرآیند ژنو به رهبری سازمان ملل و «رای عدم اعتماد به آمریکا» ارزیابی می‌کند. او به الجزیره می‌گوید: «دستاورد بزرگ اردوغان این بود که اروپا را در فرآیند آستانه دخیل کرد.» به گفته لاندیس «اردوغان می‌خواهد با وارد کردن‌آلمان و فرانسه از نفوذ روسیه بکاهد تا وضعیت ادلب به ثبات برسد و اطمینان حاصل کند که روسیه و سوریه دست به حمله نخواهند زد و تمام شورشیان و جهادیون را به سوی ترکیه نخواهند راند.» این تحلیلگر معتقد است که اسد تاکنون برنده این جنگ بوده و تلاش کشورهای مختلف برای نشاندن اپوزیسیون در قدرت نشان می‌دهد که اسد هنوز دست برتر را دارد.

اخبار مرتبط