شمال غرب
دلهره در ترکیه
اتحادیه اروپا از ابتدای موضع‌گیری سرسختانه ایالات‌متحده آمریکا، راه دیگری را برگزیده و به قولی تلاش کرده است که اصول اخلاقی در توافق‌نامه برجام را براساس وفای به عهد پایدار نگه دارد. در این راستا تدوین سازوکار مالی و تجاری برای حمایت از منافع ایران و به اجرا گذاشتن این مکانیزم در این هفته با خروج ایالات‌متحده آمریکا از برجام، طرف اروپایی براساس اصول وفای به عهد درصدد دفاع از برجام بر‌آمده و هنوز هم به‌طور جدی از برجام حمایت می‌کند.
طبیعی است که در این موضع‌گیری منافع مشترک و متقابل اتحادیه اروپا با ایران مورد توجه است. در این میان علاوه بر اتحادیه اروپا، دولت ترکیه نیز از ابتدا با ایالات‌متحده و خواسته‌های آن در اجرای تحریم‌ها موافقت نکرده و اکنون شامل معافیت لازم از سوی دولت آمریکا شده است. سوال این است که چرا ترکیه تا این اندازه در برابر خواسته آمریکا واکنش نشان می‌دهد و این کشور با آغاز تحریم‌ها چه تاثیرات منفی را متحمل خواهد شد؟
همان‌طور که مشخص است مرحله دوم تحریم‌ها علاوه بر اینکه فروش نفت‌خام ایران را مورد هدف قرار می‌دهد، امکان صادرات مواد پتروشیمی و انتقال ارز، طلا و فلزات گرانبها را نیز دچار مشکل خواهد ساخت. با دقت به حجم مبادلات و اقلام تجاری میان ایران و ترکیه، مشخص می‌شود که همین تحریم‌ها به‌شدت ترکیه را نیز تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.
در کنار این مسائل یکی از عمده‌ترین نگرانی‌های ترکیه این است که نتواند از ایران گاز طبیعی خود را تهیه کند. ترکیه نزدیک به ۲۰ درصد نیاز خود را از ایران تامین می‌کند و از طریق خط لوله انتقال گاز به سهولت در شهرهای شرقی و حتی مرکز آناتولی از آن بهره می‌برد.
به‌رغم درج خبر مربوط به معاف شدن ترکیه از اعمال تحریم‌ها در ۱۴ آبان ماه، هنوز اظهارنظر کلی و جدیدی از سوی مقامات ترکیه در رابطه با نحوه تجارت با ایران در شرایط کنونی اعلام نشده است. اما با این حال ادامه روند سابق مورد تاکید قرار گرفته ولی جزئیات کار مشخص نیست. اما اگر نحوه تجارت ترکیه با ایران در دوره‌های پیشین تحریم‌های سخت جامعه جهانی علیه ایران را بار دیگر مورد توجه قرار دهیم، آن‌گاه در خواهیم یافت که ترکیه در گذر از محدودیت‌های تجاری حاصل از تحریم راهکارهای خاصی را برگزیده بود.
مهم‌ترین گامی که ترکیه می‌تواند در این میان بردارد این است که طی رایزنی‌های لازم با ایالات‌متحده آمریکا در رابطه با برداشته شدن محدودیت زمانی حداقل برای تامین انرژی اقدام کند؛ زیرا بخش انرژی برای ترکیه از اهمیت زیادی برخوردار است. کاهش میزان خرید نفت و گاز و سایر ملزومات مشتق از نفت‌خام می‌تواند زیرساخت‌های مختلف صنعتی و خدماتی ترکیه را تحت‌تاثیر قرار دهد و حتی به وضوح کسری تجاری بازرگانی آن کشور را افزایش دهد. به‌طوری‌که اکنون دولت ترکیه با ۵۲ درصد کسری در تراز بازرگانی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه است و فشاری را بر سیستم اقتصادی ترکیه وارد می‌سازد.
ترکیه سال گذشته هر روز به‌طور متوسط ۵۱۵ هزار بشکه نفت وارد کرده که در مقایسه با سال‌های گذشته افزایش محسوسی داشته است. این افزایش ناشی از میزان تقاضا در کشور است که تخمین زده می‌شود این میزان به یک میلیون بشکه در روز هم افزایش پیدا کند. ایران پیش‌تر یکی از عمده‌ترین صادرکنندگان نفت به ترکیه بود که با آغاز تحریم‌های نفتی در سال ۲۰۱۱ منتهی به ۲۰۱۲، صادرات نفت به ترکیه تا ۵۱ درصد کاهش پیدا کرد. طبیعی است که ترکیه برای تامین نیاز خود درصدد یافتن منابع دیگر بود که این کار را نیز انجام داد. با توافق برجام و برداشته شدن تحریم‌های نفتی علیه ایران از سوی آمریکا و سازمان ملل، در سال ۲۰۱۶ بار دیگر میزان صادرات نفت و گاز به ترکیه با رشد بسیار قابل‌توجهی همراه شد؛ به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۷ تقریبا نیمی از نیازهای نفتی ترکیه از ایران تامین شد. اگر معافیت‌های مطرح‌شده درست بوده باشند، چندان مشکلی برای ترکیه پیش نخواهد آمد؛ ولی در صورت اعمال محدودیت تاریخی بر معافیت از تحریم، ترکیه یقینا در آغاز سال میلادی جدید با مشکل بسیار جدی از نظر تامین نفت‌خام مواجه خواهد شد. گرچه به‌نظر می‌رسد عراق و روسیه خواهند توانست گزینه‌های جایگزین برای ترکیه باشند و حتی تلاش ترکیه برای حل مساله سوریه نیز براساس تثبیت شرایط سیاسی- امنیتی در منطقه برای دسترسی به منابع نفتی در شمال سوریه تعبیر می‌شود؛ اما تمام اینها نخواهند توانست از نظر قیمت تمام شده برای ترکیه مقرون به صرفه باشند.
البته ترکیه با جمهوری آذربایجان به‌طور مشترک پالایشگاه نفتی «سوکار» را در منطقه علی آقا در ازمیر به‌کار انداخته که در نوع خود یکی از پالایشگاه‌های مهم و بزرگ بعد از شرکت توپراش ترکیه به‌شمار می‌رود. فعالیت این پالایشگاه نیز نیاز ترکیه به نفت‌خام را دو چندان کرده است و آغاز تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران برای ترکیه دریک چهارم نهایی سال‌جاری بسی زیانبار تلقی می‌شود.
ارسال نظر