بخش بیست و نهم
محرمانه‌های کره‌شمالی
برند Craven A یا «Cat» (به دلیل تصویر گربه‌ای که روی لوگوی آن بود) برندی است که مطلوب نخبگان این کشور است. یک کارتن از این برندها یک رشوه سطح پایین اما- در حد و اندازه خود- عالی است و می‌توان آن را نوعی پول دانست که ارزش ذخیره‌ای آن قطعا بهتر از اسکناس‌های کره‌شمالی است. بی‌تردید همین مساله است که اعضای نخبه حکومت از جایگاه پر امتیاز خود استفاده می‌کنند تا Craven Aهای ساخت کره‌شمالی (و دیگر برندها) را به شکل غیرقانونی در چین بفروشند.
سیگارها در واقع یک قلم صادراتی روزافزون برای قاچاقچیان کره‌شمالی است. اگرچه این یک کسب‌وکار غیرقانونی است اما ارزش پایین و ارزان‌قیمت سیگارهای ساخت کره‌شمالی انگیزه‌ای به‌دست می‌دهد که بسته‌های زیادی از آنها را به مرز منتقل کرد، از نو به‌عنوان برندهای محلی بسته‌بندی و قیمت متفاوتی روی آن نصب کرد. به‌نظر می‌رسد سیگاری‌های چینی چندان وقعی به این مسائل نمی‌نهند زیرا برندهای بهتر سیگارهای ساخت کره‌شمالی هم به راستی کیفیت خوبی دارند. چرا چنین است؟ پاسخ در رقابت است. همچون تمام کسب‌وکارهای «رسمی»، تولید سیگار هم تحت کنترل دولت است. با این حال، تعدادی از کارخانه‌های رقیب هم وجود دارند که هریک برندهای متفاوتی دارند؛ افزون بر این، در عصر جدید سرمایه‌داری دولتی- خصوصی، مقام‌های مسوول هر کارخانه انگیزه مالی مستقیمی برای برآورده کردن درخواست مشتریان دارند. همچنین مواردی از سازمان‌های قدرتمند دولتی مانند کمیسیون دفاع ملی [National Defense Commission] بوده که از وزن خود برای زورآزمایی با دیگر ادارات استفاده می‌کردند تا کارخانه‌های سودآور سیگار را از گردونه خارج سازند.
درخواست همواره قوی است. از سال ۲۰۰۰ به این سو، دولت کره‌شمالی به‌صورت دوره‌ای درگیر عملیات ضد قاچاق بوده است و کیم‌جونگ‌ایل هم قاچاقچیان را در زمره «سه احمق بزرگ» (three greatest fools) قرن ۲۱ توصیف می‌کرد. اما کیم جوان هم سیگاری‌ای است که سعی در ترک آن داشت. او این عادت را دارد و لااقل در یک چیز با اکثر هموطنان نه چندان خوش‌شانس خود اشتراک دارد. برخی دوست دارند بگویند که رواج سیگار در کره‌شمالی در نتیجه استرس‌های معمول زندگی است اما یک تحلیل آشکارا ملودرام گونه است. تا سال ۲۰۰۶، ۵۹درصد از مردان چینی و ۵۳درصد از مردان کره‌جنوبی به‌عنوان سیگاری طبقه‌بندی می‌شدند. در کره‌شمالی، ارزش‌های سنتی متاثر از کنفوسیوس همچنان قدرتمند است، بنابراین، روشن کردن سیگار در برابر بزرگسالان به لحاظ اجتماعی غیرقابل پذیرش است. برای زنان نیز سیگار کشیدن یک «تابو» است. «آجوما»های میانسال از این قاعده مستثنا هستند (اگرچه ممکن است آنها پیپ بکشند، نه سیگار)؛ «سن» در ذهنیت کلاسیک کره‌ای هم ارشدیت (seniority) را تعیین می‌کند و هم زنانگی (femininity) را کم‌اهمیت می‌سازد. ذکر این مساله مهم است که هر دوی این قواعد اجتماعی هیچ ارتباطی با سیستم کره‌شمالی ندارد: تا همین اواخر، کره‌جنوبی هم همین نگرش را داشت. با این حال، این هرگز باعث نشد زنان کره‌جنوبی سیگار کشیدن را متوقف سازند. آنهایی که می‌خواستند سیگار بکشند در خفا چنین می‌کردند. همین مساله برای زنان کره‌شمالی که عادت به سیگار دارند هم صادق است.
آیا مردم کره‌شمالی چیز قوی‌تری هم می‌کشند؟ در سال ۲۰۱۳، رسانه‌های بین‌المللی خود را برای وضعیت شگفتی‌آور جایگاه کره‌شمالی به‌عنوان بهشت سیگاری‌ها و ماری‌جوانایی‌ها آماده کردند. اما این یک اغراق شدید بود. همچون بسیاری دیگر از کشورهای دنیا، «شاهدانه» [hemp: شاهدانه گیاهی یک ساله با برگ‌های قطره‌ای است. میوه این گیاه ریز و روغنی بوده و خاصیت آرامش‌بخش دارد که از آن برای درمان نیز استفاده می‌شود. از بخش‌های مختلف این گیاه مشتقات فراوانی از جمله تخم شاهدانه، الیاف شاهدانه و مواد توهم‌زا و روانگردانی مثل ماری‌جوانا و حشیش تهیه می‌شود] از سوی کره‌ای‌ها به‌عنوان گیاهی سودمند تلقی می‌شد. تا دهه ۳۰ میلادی، گیاه شاهدانه در تمام استان‌های کره‌شمالی، به‌ویژه در استان‌های جنوبی‌تر، کشت می‌شد زیرا هوا در آنجا گرم‌تر است. شاهدانه «محصولی نقد» (cash crop) بود: براساس تحقیق «ری جونگ هائنگ» [Ree Jeung Haeng] الیافی تولید می‌کرد که پوششی می‌شد بر تن حدود یک‌سوم جمعیت در ماه‌های تابستان. این محصول زودتر از برنج کاشته می‌شد و به این معنا بود که مزارع می‌توانند در تمام طول سال برای هر دو محصول استفاده شوند. حتی در اواخر دهه ۵۰ در کره‌جنوبی، حدود ۹ هزار هکتار از زمین‌ها به کشت شاهدانه اختصاص داده شده بود. طبیعتا، این به آن معناست که مردم این کشور از لذت‌های سیگار هم آگاه شدند. پس از جدایی، هر دو کره از ماری‌جوانا بهره‌مند و برخوردار بودند اما تا جایی که به‌عنوان یک «مساله اجتماعی» مطرح نبود. افزون بر این، نوع شاهدانه‌ای که به‌طور سنتی در شبه‌جزیره رشد می‌کرد چندان قوی نبود. بسیاری آن را آلترناتیوی برای تنباکو تلقی می‌کردند، چیزی که برای پیچیدن دور یک سیگار دستی مناسب بود. امروز، مردم کره‌شمالی به آن تحت عنوان «ipdambae» یا «برگ تنباکو» (leaf tobacco) اشاره می‌کنند. انحصار تنباکوی دولتی کره‌جنوبی (که امروز KT&G نامیده می‌شود) به‌گونه‌ای بود که در دهه ۶۰ و طی دوره کمبود سراسری تنباکو، ماری‌جوانا هم قاطی سیگار می‌شد. فقط در دهه ۷۰ بود که دولت «پارک چونگ- هی» [Park Chung-hee] ماری‌جوانا را به‌دنبال فشار دولت آمریکا در کره‌جنوبی ممنوع کرد.
ارسال نظر