واشنگتن مدعی جاسوسی دانشجویان چینی در این کشور شد

جبهه جدید جنگ آمریکا و چین

دنیای اقتصاد : در اوت ۲۰۱۵، یک دانشجوی مهندسی برق نامه‌ای به یک شهروند چینی فرستاد با عنوان «سوالات تستی میان ترم». بیش از دو سال بعد، در این نامه که به دست بازپرسان FBI در بخش جنوبی اوهایو افتاد ردی از یک افسر اطلاعاتی مظنون چینی پیدا شد. این بازپرسان معتقد بودند که این افسر اطلاعاتی چینی به‌دنبال دستیابی به اطلاعاتی فنی از یک پیمانکار دفاعی بود. بازپرسان یادداشت‌هایی هم یافتند. بازپرسان هویت نویسنده نامه را «جی چائو کان» شناسایی کردند که یک دانشجوی چینی بود که نامش در فهرست ذخیره ارتش آمریکا قرار داشت.

آنها می‌گویند ایمیل وی هیچ ارتباطی به امتحانات نداشت. «زاخاری کوهن» و «الکس مارکوارت»، گزارشگران سی‌ان‌ان، در گزارش ۲ فوریه نوشتند که براساس «شکایت‌نامه جنایی فدرال»، «جی» با هدایت یک افسر اطلاعاتی عالی‌رتبه چینی گزارش‌هایی از ۸ فرد آمریکایی ضمیمه این نامه کرده بود که پکن می‌توانست آنها را به‌عنوان جاسوسان بالقوه به خدمت بگیرد. این ۸ نفر – که شهروند آمریکا بودند اما اصلیتی تایوانی یا چینی داشتند- در حوزه علم و تکنولوژی کار کرده بودند. هفت نفر از این ۸ نفر یا برای پیمانکاران دفاعی کار می‌کردند یا به‌تازگی بازنشست شده بودند. این شکایت‌نامه می‌گوید که تمام این ۸ نفر اهدافی ارزشمند برای شکل جدیدی از جاسوسی بودند که چین به شکلی تهاجمی برای پیروزی در جنگ اطلاعاتی آرام علیه آمریکا و برای کسب نفوذ جهانی دنبال می‌کند.

«کوهن- مارکوارت» می‌نویسند وزارت دادگستری در همان زمان اعلام کرد که «جی» سپتامبر گذشته دستگیر و به جرم اینکه به‌عنوان «عامل غیرقانونی» با هدایت «افسر جاسوسی عالی‌رتبه» یکی از بخش‌های استانی «وزارت امنیت دولتی» چین عمل می‌کرد متهم شد؛ این وزارتخانه یک آژانس جاسوسی برجسته در چین بود. او در ۲۴ ژانویه رسما از سوی هیات‌منصفه عالی متهم شد. به گفته جوزف فیتزپاتریک، سخنگوی دفتر دادستانی آمریکا در شیکاگو، «جی» روز جمعه در دادگاه فدرال شیکاگو حضور یافت اما مجرم شناخته نشد. فیتزپاتریک می‌گوید او قرار است در ۲۶ فوریه در دادگاهی دیگر حضور یابد و تا آن زمان وی در بازداشت خواهد ماند. مقام‌های اطلاعاتی فعلی و قبلی آمریکا به سی‌ان‌ان می‌گویند که درحالی‌که «جی» مجرم شناخته نشده اما شرایط مندرج در پرونده او نشان می‌دهد که چگونه چینی‌ها از تمام اقشار مردم به شکلی گسترده درحال استفاده هستند.

مقام‌های اطلاعاتی و قانون‌گذاران فعلی و سابق و چند متخصص معتقدند که پکن برای جاسوسی و دستیابی به همه چیز در دانشگاه‌ها و شرکت‌های آمریکایی که نفعی برای چین دارند بر دانشمندان، تاجران و دانشجویان چینی آن‌سوی آب‌ها مانند «جی» - که یکی از ۳۵۰ هزار دانشجوی چینی است که هر سال برای تحصیل به آمریکا می‌روند- متکی است. تعداد واقعی جمعیت دانشجویان چینی در دانشگاه‌های آمریکا چالشی جدی برای ضابطان و مجریان قانون و آژانس‌های اطلاعاتی است که وظیفه‌شان ایجاد توازن ضروری میان حفاظت از محیط آکادمیک باز آمریکا و کاهش خطر امنیت ملی است. اگرچه به روشنی نمی‌توان تخمین زد که چه تعداد از این دانشجویان چینی در تیررس ضابطان قانون و نهادهای امنیتی هستند اما مقام‌های اطلاعاتی فعلی و سابق آمریکا به سی‌ان‌ان می‌گویند که «ظاهرا» افسار همه این دانشجویان یک جورهایی در دست دولت چین است حتی اگر اکثریت وسیعی برای جاسوسی به آمریکا فرستاده نشوند. مقام‌های آمریکایی، تحلیلگران و متخصصان به سی‌ان‌ان می‌گویند که این بخشی از تلاش دائمی و تهاجمی چین برای تضعیف صنایع آمریکا، ربودن اسرار آمریکا و در نهایت کاهش نفوذ آمریکا در جهان است تا پکن بتواند دستور کار خود را توسعه داده و پیش ببرد.

«جینا‌هاسپل»، مدیر سیا، سال گذشته هشدار داد که چین بر این است که «نفوذ آمریکا را برای پیشبرد اهداف و دستور کارهای خود تضعیف کند.» رویکرد چین در مورد جاسوسی به مرحله اضطرار رسیده است زیرا روابط میان پکن و واشنگتن بر سر اختلافات تجاری، حملات سایبری و بن‌بست در زمینه نفوذ نظامی در آسیا بدتر شده است. براساس ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا از تهدیدات جهانی که روز پنج‌شنبه ۱۱ بهمن ماه منتشر شد «ما تخمین می‌زنیم که سرویس‌های اطلاعاتی چین از باز بودن جامعه آمریکا – به‌ویژه جامعه آکادمیک و علمی- سوءاستفاده کرده و در این کار از ابزارهای متعددی استفاده می‌کنند.» یک مقام آمریکایی به سی‌ان‌ان می‌گوید که مشکل از دولت چین است، نه دانشجویان چینی. وی می‌افزاید که مساله ضدجاسوسی نشان می‌دهد که این افراد با اهداف مشروع به آمریکا می‌آیند و به‌گونه‌ای دست به چنین کاری می‌زنند تا از رفتار کلیشه‌ای و قالبی پرهیز کنند. این مقام همچنین افزود: «ما می‌خواهیم به این دریای استعدادها وصل باشیم و آنها را به چین نبازیم.» قانون‌گذاران نیز زنگ خطر را به‌صدا درآورده‌اند. سناتور جمهوری‌خواه مارکو روبیو از فلوریدا به سی‌ان‌ان می‌گوید: «دامنه و وسعت تهدیدی که چین متوجه آمریکا می‌سازد با هیچ‌چیز قابل قیاس نیست زیرا آنها فعالانه به‌دنبال کنار زدن آمریکا و پیشی جستن از این کشور در عرصه جهانی هستند.» این سناتور جمهوری‌خواه خاطرنشان کرد که وقتی پای جاسوسی غیرسنتی به‌میان می‌آید، روسیه و چین از رویکردهای مشابهی استفاده می‌کنند.

نفوذکنندگان پنهان

به گفته چندین منبع سابق آمریکایی، به مدت چندین دهه مجریان قانون و مقام‌های اطلاعاتی آمریکا به نگرانی‌های داخلی در مورد دانشگاه‌های آمریکایی اشاره کرده‌اند دال بر اینکه این دانشگاه‌ها می‌توانند به «هدفی نرم» برای سرویس‌های اطلاعاتی خارجی تبدیل شوند؛ سرویس‌هایی که از دانشجویان و کارکنان برای دسترسی به تکنولوژی‌های نوظهور بهره‌برداری می‌کنند. اما در ماه‌های اخیر، مقام‌های ارشد احساس نیاز فوری را در مورد پرداختن به این مساله دوباره بیان کرده‌اند و با برجسته کردن تهدید در شهادت‌های کنگره و صحبت در انجمن‌های مختلف امنیتی به‌دنبال افزایش آگاهی عمومی هستند. درحالی‌که مقام‌های آمریکایی تاکید می‌کنند که به باور آنها اکثریت وسیعی از دانشجویان چینی برای اهداف مشروع در اینجا [آمریکا] هستند اما همچنین روشن کرده‌اند که دولت ترامپ همچنان به نگرانی‌های ضدجاسوسی ناشی از عوامل خارجی که به‌دنبال سوءاستفاده از آسیب‌پذیری‌های نهادهای آکادمیک هستند رسیدگی می‌کند. به گفته «جو آگوستین»، افسر سابق سیا که اطلاعات دست‌اولی از این مساله در دوران فعالیت خود داشت، سرویس‌های اطلاعاتی چینی به جای تلاش برای آموزش جاسوس‌های کارآزموده جهت رسوخ در دانشگاه‌ها و نهادهای تجاری آمریکا، به شکل استراتژیک از اعضای جمعیت‌های دانشجویی به‌عنوان «عوامل در دسترس» یا «نفوذکنندگان پنهان» استفاده می‌کنند. او می‌گوید دولت چین با این میزان از تفکیک‌سازی، امکان «انکار» را در موقع مقتضی یا در صورت فاش شدن عملیات موردنظر برای خود محفوظ می‌دارد تا اعلام کند که «کار، کار ما نبوده است.»

«ویلیام ایوانیا»، مدیر مرکز امنیتی و ضدجاسوسی ملی، در آوریل گذشته در کنفرانس موسسه آسپن گفت: «ما هر سال به ۳۵۰ هزار و اندی دانشجوی چینی اجازه تحصیل می‌دهیم. این رقم زیادی است. ما یک نظام ویزای بسیار آزاد را برای آنها قرار داده‌ایم. ۹/ ۹۹ درصد از این دانشجویان در اینجا اهداف مشروع دارند و تحقیقات عظیمی انجام می‌دهند و به اقتصاد جهانی کمک می‌کنند. اما این ابزاری است که از سوی دولت چین برای تسهیل فعالیت نابکارانه در آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد.»

براساس آمارهای «موسسه تحصیلات بین‌المللی»، دانشجویان چینی بیشترین آمار دانشجویان خارجی در ایالات‌متحده را تشکیل می‌دهند. مقام‌های اطلاعاتی آمریکا به افزایش تدریجی سالانه تعداد دانشجویان ورودی چینی وقوف داشته‌اند و کاملا از چالش‌های مرتبط با این روند آگاهند. به گفته مقام‌های اطلاعاتی ارشد آمریکا، چینی‌ها در کنار رسوخ سایبری و سرمایه‌گذاری استراتژیک در کسب و کارهای آمریکایی درحال پیوند زدن خود با شبکه دانشجویان است تا زمان را برای دستیابی به قابلیت‌های خاص خریداری کند. «دان کوتز»، یک مقام ارشد در دفتر مدیر اطلاعات ملی، می‌گوید: «در دنیایی که تکنولوژی در دسترس است، در دنیایی که ما مهندسان و دانشمندان آنها را آموزش می‌دهیم و مهندسان و دانشمندانشان عملکرد خوبی هم دارند، ما آنها را قادر می‌سازیم که برای دسترسی به قابلیت‌هایی که رقیب ماست یا قابلیت‌های ما را به آزمون می‌گذارد، تلاش چندانی به خرج ندهند.»

دولت چین این اتهامات را قویا رد می‌کند و مدعی است که این اظهارات و اتهامات ریشه در نژادپرستی و مک‌کارتیسم دارد. رسانه‌های دولتی چین چندین مورد را علم کرده‌اند که به اشتباه مطرح شده تا به این وسیله ادعای دولت در مورد نگرانی آمریکا را اغراق‌شده جلوه دهند. وزیرخارجه چین در بیانیه‌ای به سی‌ان‌ان گفت: «چنین اظهاراتی کاملا نادرست است و با انگیزه‌های بد مطرح شده است. مبادلات انسانی مبنایی است برای ترویج همکاری چین و آمریکا در تمام حوزه‌هایی که مورد علاقه مردم دو کشور است.» این بیانیه می‌افزاید: «ما امیدواریم شاهد افراد و نهادهایی در آمریکا باشیم که دیدگاه درستی داشته و فعالانه مبادلات انسانی را میان دو کشور ترویج و توسعه داده و شرایط بهتری برای همکاری دوجانبه و مبادله در تمام حوزه‌ها فراهم سازند.»

آنها فقط برای جاسوسی نمی‌آیند

اما پرداختن به آن مساله با توجه به جمعیت وسیع دانشجویان چینی در آمریکا که هر سال وارد این کشور می‌شوند دشوار است. به گفته آگوستین «ما بی‌تردید می‌دانیم که هر زمان که یک دانش‌آموخته چینی به آمریکا می‌آید، موقع خروج به آنها توصیه‌هایی می‌شود و وقتی هم به داخل بازمی‌گردند باز در معرض توصیه‌هایی قرار می‌گیرند.» او می‌گوید: «آنها فقط برای جاسوسی به اینجا نمی‌آیند... آنها برای مطالعه می‌آیند و خیلی از کارهایشان مشروع است. اما تردیدی ندارم – بسته به اینکه آنها کجا هستند و چه می‌کنند- که نقشی هم برای دولت متبوع خود ایفا می‌کنند.» به گفته «اندرو مک کی»، نماینده ویژه FBI که پرونده شکایت کیفری علیه «جی» را در دادگاه محلی آمریکا در شیکاگو گشود، در مورد خاص «جی»، ابتدا یک افسر اطلاعاتی چین به او نزدیک می‌شود؛ افسری که ابتدا به ساکن از هویت جعلی استفاده می‌کرد. این شکایت «جی» را متهم می‌کند که بدون اطلاع قبلی به دادستانی آگاهانه در آمریکا به‌عنوان عامل یک دولت خارجی عمل می‌کند. «جی» از زمان دستگیری در ماه سپتامبر در بازداشت به سر می‌برد. همچون هزاران شهروند چینی که هر سال به آمریکا می‌آیند، «جی» با ویزای F۱ وارد کشور شد که مختص دانشجویان بین‌المللی در برنامه‌های آکادمیک است. این پرونده شکایت با ذکر سوابقی از مهاجرت بیان می‌کند که هدف «جی»- وقتی در اوت ۲۰۱۳ در شیکاگو به زمین نشست – مطالعه در رشته مهندسی برق در موسسه تکنولوژی ایلینوی بود، همان جایی که وی در نهایت فوق لیسانس خود را اخذ کرد. در ماه دسامبر، یک مقام عالی‌رتبه اطلاعاتی چینی به «جی» نزدیک شد. او خود را استاد دانشگاه هوا- فضای نانجینگ معرفی کرد. به گفته مدارک این پرونده کیفری، «جی»، که اکنون ۲۷ سال دارد، در نهایت دریافت که این مقام و همکارانش واقعا استاد بودند. با این حال، اسناد دادگاه گواهی می‌دهد که ممکن است افراد دیگری از ساکنان آمریکا باشند که ممکن است برای جاسوسی تحت فشار قرار گیرند. به‌طور اخص، ممکن است این جاسوسی در صنایع هوا- فضای آمریکا باشد که به لحاظ استراتژیک برای این کشور مهم هستند. در واکنش، دولت چین در مورد وضعیت فعلی «جی» هیچ اظهارنظری نکرده است. اما در ماه سپتامبر، وقتی از سخنگوی وزارت‌خارجه چین سوال شد وی در پاسخ به سی‌ان‌ان گفت که «از این وضعیت بی‌اطلاع است». منظور او اطلاع از وضعیت «جی» بود.

براساس این پرونده شکایت، عوامل FBI به ۳۶ پیام متنی در یک حساب iCloud دست یافتند که «جی» و آن مقام اطلاعاتی در فاصله دسامبر ۲۰۱۳ و جولای ۲۰۱۵ رد و بدل می‌کردند. در سال ۲۰۱۶، پس از اینکه «جی» از تحصیل فارغ شد نامش در لیست ارتش ذخیره آمریکا قرار گرفت البته براساس برنامه‌ای که در آن شهروندان خارجی – اگر مهارت‌هایشان مرتبط با «منافع ملی حیاتی» باشد- می‌توانند در ارتش خدمت کنند. در پرونده شکایت از این دانشجوی چینی آمده است که به‌عنوان بخشی از مصاحبه استخدامی با او، از وی در مورد ارتباطش با سرویس‌های امنیتی خارجی پرسیده شده بود که پاسخ وی «نه» بود. واشنگتن پست در گزارشی اعلام کرده بود که «جی» با یک افسر اطلاعاتی ارتباط داشت که نامش «شو یانجون» بود.

آوریل ۲۰۱۸ شخصی به نام «شو یانجون»، به قصد ملاقات یک کارمند آمریکایی شرکت GE Aviation وارد بروکسل پایتخت بلژیک شد. شخصی که قرار بود «شو یانجون» او را ببیند، متخصص طراحی موتور هواپیما بود. شرکت یادشده، میلیون‌ها دلار پول و چندین دهه زمان را صرف کرده تا قادر به ساخت مواد کامپوزیتی شود که بتوان به کمک آن تیغه‌های‌ فن سبک‌تر، مقاوم‌تر و ارزان‌تر و نیز کیسه‌های داخل موتور را تولید کرد. آمریکا مدعی است که «شو»، انتظار داشت آن شخص آمریکایی این اسرار را در اختیارش بگذارد. مقام‌های آمریکایی «شو» را جاسوسی قلمداد می‌کنند که برای وزارت امنیت دولتی چین MSS کار می‌کرده است. اما «شو» به‌جای دیدن متخصص طراحی موتر هواپیما، با ماموران پلیس بلژیک رو‌به‌رو شد که آمده بودند او را دستگیر کنند.

چنین است که یک مقام ارشد اطلاعاتی آمریکا اعلام کرد که چین بیشتر از روسیه امنیت ملی آمریکا را در معرض خطر قرار داده است. چین نه تنها در زمینه آموزشی بلکه در زمینه‌های اقتصادی، سایبری، هوانوردی و ... هم مبادرت به سرقت می‌کند. «بیل ایوانینا»، رئیس مرکز ملی ضد اطلاعات و امنیت آمریکا، فعالیت‌های جاسوسی چین در زمینه‌ اقتصادی را هم «یک مشکل خاص» دانسته و از انجام فعالیت‌هایی خبر داده که ظرف شش ماه ازسوی ۲۰ شخص یا شرکت چینی با هدف دستبرد زدن به اسرار اقتصادی آمریکا انجام شده است. دونالد ترامپ از زمان آغاز جنگ تجاری با چین، این کشور را به سرقت اطلاعات اقتصادی متهم کرده و گفته است این کار چینی‌ها برای شرکت‌های آمریکایی میلیاردها دلار هزینه دارد. به گفته مقام‌های آمریکایی، یکی از شواهد چنین اقداماتی، تلاش «شو» برای دست‌ یافتن به اسرار یک شرکت سازنده موتور هواپیما در اروپا بوده است. «شو» در اکتبر به آمریکا مسترد شد. مقام‌های چین به ماموران این کشور در نقاط دیگر جهان به‌ویژه آمریکا هشدار داده‌اند که باید مراقب وضعیت و شرایط جدید باشند تا در دام چنین اتهاماتی نیفتند.

به گفته وزارت دادگستری ایالات‌متحده‌ آمریکا،یک شرکت مورد حمایت چین توانسته فناوری‌های سری متعلق به تراشه‌های حافظه‌ تصادفی پویا (DRAM) را سرقت کند. این تراشه‌ها به شرکت آمریکایی «میکرون» تعلق داشته است. این سرقت در نوع خود بی‌نظیر است؛ چراکه چینی‌ها توانسته‌اند فناوری‌هایی به ارزش ۷۵/ ۸ میلیارد دلار را به‌سرقت ببرند. میکرون یکی از شرکت‌های بزرگ آمریکایی است که در زمینه‌ تراشه‌ها فعالیت می‌کند. میکرون از این عملیات به‌عنوان «یکی از متهورانه‌ترین برنامه‌ها برای جاسوسی تجاری در دوران اخیر» یاد می‌کند. سرقت اطلاعات مربوط به موتور هواپیما، سرقت از تراشه‌ها و شرکت‌های مرتبط به آنها، چیپ‌های جاسوسی طراحی شده برای جاسوسی از اپل و آمازون همگی نشان می‌دهد که چینی‌ها تلاش‌های خود برای سرقت اسرار تجاری و علمی و فنی را افزایش داده‌اند. «جان بنت»، یکی از ماموران ویژه‌ اف‌بی‌آی در زمینه‌ مبارزه با جاسوسی اقتصادی می‌گوید: «چینی‌ها می‌خواهند به هر قیمتی فناوری مدنظرشان را به‌دست آورند. آنها اهمیتی نمی‌دهند که دستگیر شوند یا به زندان بروند. تازمانی‌که به هدف نهایی‌شان نرسند، چیزی جلوی آنها را نمی‌گیرد.»

«کریستوفر ری»، مدیر FBI در سال گذشته به دنبال این بود که بر تهدید چین و استفاده این کشور از دانشجویان خارجی‌اش در دانشگاه‌های آمریکا متمرکز شود؛ دانشجویانی که جاسوسان چینی می‌کوشند از طریق آنها به اطلاعات و تحقیقات حساس نظامی و غیرنظامی دست یابند. او می‌گوید: «آنها از محیط بسیار بازی که در زمینه تحقیقات داریم سوءاستفاده می‌کنند.» او که سال گذشته در برابر کمیته اطلاعاتی سنا سخن می‌گفت، ابراز نگرانی کرد که مقام‌های دانشگاهی تهدید چین را چندان جدی نمی‌گیرند.