توقف دیپلماسی در شبه‌جزیره؟

کره‌شمالی درحال بازسازی بخشی از سایت آزمایش‌های موشکی است که سال گذشته پس از دیدار با دونالد ترامپ تخریب کرد. جان بولتون، مشاور امنیت ملی ترامپ، هشدار داد که اگر پیونگ‌یانگ برنامه‌های تسلیحاتی خود را از سر بگیرد، تحریم‌های جدیدی علیه این کشور اجرا خواهد شد. بنا بر گزارش خبرگزاری یونهاپ کره‌جنوبی و دو اتاق فکر آمریکا در روز سه‎شنبه ۱۴ اسفندماه مبتنی بر تصاویر ماهواره‌ای، عملیات بازسازی در ایستگاه پرتاب ماهواره «سوهائی» در سایت موشکی «تونگ‌چانگ-ری» در جریان است. «دیوید برانستورم» و «لیسا لمبرت»، در گزارش ۵ مارس در رویترز، نوشتند بازسازی این سایت درحالی است که به تازگی دیدار دوم رهبران آمریکا و کره‌شمالی در ویتنام برگزار شده است. ترامپ و کیم هفته گذشته برای دومین بار در یک‌سال گذشته با یکدیگر دیدار داشتند اما این دیدار، بدون رسیدن به نتیجه‌ای در موضوع غیرهسته‌ای کردن شبه‌جزیره کره به پایان رسید. پس از شکست این مذاکرات، بولتون در گفت‌وگو با شبکه Fox Business اعلام کرد که موضع رئیس‌جمهوری آمریکا در قبال کره‌شمالی کاملا روشن است و «آنها نمی‌توانند از تحریم‌های اقتصادی خردکننده‌ای که وضع شده، رها شوند.»

همزمان دو سناتور آمریکایی هم با ارائه طرحی در روز سه‌شنبه خواستار افزایش فشارها بر کره‌شمالی شدند و اعلام کردند که باید هر بانکی را که با دولت این کشور کار می‌کند، تحریم کرد. به گفته برخی قانون‌گذاران کره‌جنوبی، مقام‌های اطلاعاتی کره‌جنوبی در جلسه‌ای به آنها گفته‌اند که کار بازسازی در سایت موشکی همسایه شمالی با تعویض سقف و همچنین تعویض یکی از درهای تاسیسات واقع در آن آغاز شده است. تصاویر ماهواره‌ای یک مرکز تحقیقاتی آمریکایی که فعالیت آن بر امور کره‌شمالی متمرکز است نیز نشان می‌دهد سازه سکوی پرتاب موشک در پایگاه تونگ‌چانگ-ری بین ۱۶ فوریه تا ۲ مارس بازسازی شده است. مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌الملل در واشنگتن نیز روز سه‌شنبه در گزارشی مشابه، با استناد به برخی تصاویر ماهواره‌ای جدید، چنین نتیجه گرفته است که کره‌شمالی به‌دنبال «بازسازی سریع» این پایگاه موشکی است.

«برانستورم- لمبرت» در گزارش خود می‌نویسند بولتون هشدار داده که واشنگتن می‌خواهد ببیند آیا پیونگ‌یانگ متعهد به کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای خود و تمام ملزومات مربوط به آن هست یا نه. وی افزود: «اگر چنین شود، پیام پرزیدنت ترامپ هم روشن است... آنها زیر تحریم‌های اقتصادی خردکننده قرار خواهند گرفت.» این گزارشگران می‌نویسند بولتون یکی از تندروهای آمریکایی است که در گذشته هم حامی رویکرد سخت علیه کره‌شمالی بود. در هر حال، این سایت برای پرتاب موشک‌های ماهواره‌بر مورد استفاده قرار می‌گرفت اما پس از اولین ملاقات کیم جونگ‌اون، رهبر کره‌شمالی با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در ماه ژوئن سال گذشته، بخش‌هایی از آن در اجرای وعده کره‌شمالی برای کاهش فعالیت موشکی و هسته‌ای خود تخریب شد اما برخی گزارش‌ها حاکی است که در زمان ملاقات اخیر رهبران کره‌شمالی و آمریکا در ویتنام، تعمیر و بازسازی این سایت در جریان بود.

گزارشگران رویترز به نقل از «جنی تاون»، مدیر این اندیشکده و تحلیلگر در اندیشکده مرکز استیمسون، می‌نویسند که تصاویر ماهواره‌ای دیده شده از سوی «۳۸ North»- یک اندیشکده مستقر در واشنگتن که در امور کره‌شمالی فعال است- نشان می‌دهد که بازسازی سایت مذکور در بازه زمانی میان ۱۶ فوریه و ۲ مارس انجام گرفته است. مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی هم در گزارشی در مورد این تصاویر ماهواره‌ای به این نتیجه رسید که کره‌شمالی «به سرعت درحال بازسازی» این سایت است.

این مرکز می‌افزاید: «فعالیت در سکوهای پرتاب موشک و دیگر بخش‌های این سایت شدت گرفته است.» به نوشته «برانستورم- لمبرت»، دولت آمریکا با اتکا به گزارش‌های دولت کره‌جنوبی اعلام کرده که این اقدام چندان هشدارآمیز نیست و بی‌تردید به اندازه از سر‌گیری آزمایش‌های موشکی که از سال ۲۰۱۷ به حال تعلیق در آمده نیست. تحلیلگران می‌گویند از این سایت هرگز برای پرتاب موشک‌های بالستیک قاره‌پیما استفاده نشده و شاهدی هم نیست که نشان دهد این آزمایش قریب‌الوقوع است اما از این سایت برای آزمایش موتورهای موشکی استفاده شده است. کیم جونگ اون در دیدار با همتای کره‌جنوبی خود در ماه سپتامبر وعده داده بود که «سوهایی» را تعطیل می‌کند. در همان زمان رهبر کره‌شمالی به متخصصان بین‌المللی اجازه داده بود که ناظر منهدم ساختن این سایت باشند. با این حال، تصاویری که در ماه‌های بعد از سپتامبر منتشر شد نشان می‌دهد کره‌شمالی در نیمه اول ماه اوت کار منهدم‌سازی این سایت آزمایش موتورهای موشکی را متوقف کرده بود. مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) می‌افزاید این حقیقت که این سایت کار خود را از سر گرفته است نشان می‌دهد که فعالیت جدید این سایت «هدفمند و آگاهانه» بوده است. «جاشوا پولاک»، تحلیلگر ارشد در مرکز جیمز مارتین برای مطالعات منع اشاعه، به رویترز می‌گوید: «این اقدام حرکتی است در مسیر اشتباه.»

در هر حال، شکست مذاکرات‌ هانوی پرسش‌هایی در مورد آینده گفت‌وگوهای آمریکا و کره‌شمالی مطرح کرده است. درحالی‌که رسانه دولتی کره‌شمالی اعلام کرد که کیم و ترامپ تصمیم گرفته‌اند مذاکرات خود را ادامه دهند اما معاون وزیر خارجه کره‌شمالی به خبرنگاران گفت کیم «ممکن است اشتیاق خود را برای دنبال کردن و رسیدن به معامله از دست بدهد.» با این حال، مقام‌های وزارت خارجه آمریکا می‌گویند همچنان «در تماس منظم با کره‌شمالی هستند.»

یکی از دلایل اصلی ورود کره‌شمالی به فاز مذاکره، برداشتن تحریم‌ها در راستای مرتفع ساختن برخی موانع اقتصادی در این کشور است. توقف مذاکرات در ویتنام، از سر‌گیری فعالیت سایت موشکی کره‌شمالی و احتمال بازگشت تحریم‌ها وضعیت در کره‌شمالی را وخیم‌تر از قبل کرده است. این کشور هم اکنون وارد فاز جدیدی از قحطی شده به‌گونه‌ای‌که برخی کارشناسان تخمین می‌زنند که وسعت این قحطی می‌تواند برنامه هسته‌ای کره‌شمالی را به حاشیه ببرد. سازمان ملل متحد در گزارشی اعلام کرد که تحریم خارجی و روش‌های ناکارآمد و کمبود سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی از عوامل اصلی کمبود تولید و قحطی در کره‌شمالی است.

برخی کارشناسان می‌گویند بازسازی یک سایت موشکی تخریب شده ناشی از عصبانیت دولت کره‌شمالی از وخامت اوضاع داخلی و دست نیافتن به امتیاز اقتصادی جالب توجه است. سازمان ملل متحد در گزارش خود اعلام کرده که میزان تولید بخش کشاورزی کره‌شمالی در سال زراعی گذشته به پایین‌ترین سطح طی ۱۰ سال گذشته رسید و این وضعیت را باعث نگرانی عمیق در مورد کمبود فاجعه‌بار مواد غذایی و تشدید قحطی در آن کشور دانسته است. گزارش چهارشنبه ١٥ اسفند سازمان ملل بیان می‌کند اگرچه مواد غذایی و سایر اقلام بشردوستانه مشمول تحریم‌های بین‌المللی و یک‌جانبه کره‌شمالی نیست، اما ادامه تحریم علیه برنامه‌های موشکی و هسته‌ای این کشور همراه با هزینه سنگین دنبال کردن این برنامه‌ها باعث کمبود منابع مالی برای خرید مواد غذایی در کوتاه‌مدت و سرمایه‌گذاری بلندمدت برای افزایش کارآیی بخش کشاورزی شده است.

سازمان ملل گفت که جمع تولیدات بخش کشاورزی کره‌شمالی در سال گذشته به ۹/ ۴ میلیون تن رسید که ۵۰۰ هزار تن کمتر از سال پیش از آن بوده است. در نتیجه، نزدیک به ۱۱ میلیون نفر از مردم کره‌شمالی، یعنی حدود ٤٣ درصد جمعیت، با خطر قحطی و عواقب ناشی از سوءتغذیه روبه‌رو هستند. همزمان، سازمان ملل ناگزیر بوده کمک‌های غذایی خود به کره‌شمالی را از ٦ میلیون تن در سال به ۸/ ۳ میلیون تن کاهش دهد که دلیل آن کمبود منابع مالی عنوان شده است. مقامات سازمان ملل گفته‌اند جامعه جهانی به درخواست کمک برای کره‌شمالی واکنش مساعدی نشان نمی‌دهد و سال گذشته تنها ٢٤ درصد از نیاز مالی سازمان برای کمک غذایی به کره‌شمالی تامین شد.