گل رز اروپا پژمرد
تاریخ اروپا در آتش
ابر سیاه ناشی از سوختن این بنای تاریخی، آسمان ناحیه‌ای را که این کلیسا در آن قرار داشت پوشانده بود. جمعیت زیادی در خیابان‌های اطراف با اندوه به تماشای این آتش‌سوزی مهیب ایستاده بودند و با وجود هشدار برای دور شدن از منطقه، روی پل‌ها با تلفن‌های همراه خود عکس و فیلم می‌گرفتند. به گفته مسوول آتش‌نشانی و سخنگوی نوتردام، آتش‌سوزی حدود ساعت ۱۸:۵۰ بعدازظهر در اتاق زیر شیروانی کلیسای جامع آغاز شد. مقامات دولتی درحال تحقیق درباره دلایل این آتش‌سوزی هستند. سخنگوی پلیس گفت این آتش‌سوزی جنبه خرابکاری و تروریستی ندارد. کلیسای جامع نوتردام یکی از جاذبه‌های توریستی شهر پاریس است و هر ساله میلیو‌ن‌‌ها نفر بازدیدکننده دارد. این کلیسا در قلب شهر پاریس واقع شده و قدمت آن به اواسط قرن ۱۲ میلادی می‌رسد. این کلیسای سبک گوتیک، ۱۲۷ متر طول و ۴۰ متر عرض و ۳۳ متر ارتفاع دارد و در سال ۱۸۳۱ در رمان معروف «گوژپشت نوتردام» نوشته ویکتور هوگو در ادبیات جهان جاودانه شد. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در مقابل کلیسای نوتردام به خبرنگاران گفت که این یک «تراژدی وحشتناک» است. رئیس‌جمهور فرانسه افزود: «در اینجا به شما می گویم که این کلیسا را با یکدیگر از نو خواهیم ساخت. نوتردام بخشی از روح و سرنوشت ماست؛ جایی که تمام رویدادهای بزرگ ما، بیماری‌های فراگیر، جنگ‌ها و آزادی‌های ما در آن اتفاق افتاده و کانون زندگی ماست.» او در ادامه اعلام کرد که کمپینی برای تامین هزینه‌های بازسازی این کلیسا راه‌اندازی خواهد کرد و گفت: «بیایید مفتخر باشیم زیرا این کلیسا را بیش از ۸۰۰ سال پیش ساختیم. ما این بنا را ساختیم و طی این قرن‌ها آن را رشد دادیم و بهبود بخشیدیم. پس من رسما اعلام می‌کنم که بار دیگر در کنار هم آن را خواهیم ساخت.» بسیاری از گزارش‌ها، این آتش سوزی را با چنین عناوینی تعبیر و توصیف کردند: «نماد پاریس»، «خزانه شاهکارهای گوتیک»، «میراث مشترک بشر» و «میراث فرهنگی جهان.» در هر حال، فروریختن سقف، ناقوس و مناره ساختمان خسارات فراوانی به بنا وارد کرده است، اما ارزیابی‌های اولیه حاکی از آن است که ساختار سنگی بنا آسیب گسترده ندیده است. موزه کلیسای «نوتردام» در پاریس دارای اشیا و اسناد بی‌همتایی است که بخشی از آنها به گفته معاون شهردار پاریس بلافاصله پس از آغاز آتش‌سوزی به محل شهرداری و موزه لوور پاریس منتقل شده است. با این حال، آثار بسیار بی‌نظیری چون ویترای (شیشه نقشینه) زیبای بنا آسیب‌هایی دیده‌اند که البته هنوز فرصت ارزیابی آن فراهم نیامده است.
نوتردام؛ کلکسیون تاریخ و هنر
این بنای تاریخی منزلگاه بسیاری از آثار دستی مختلف و اشعار و تابلوها و نقاشی‌هایی بود که از قرن‌ها پیش به‌جا مانده بود. این مکان کلکسیونی است از تاریخ و هنر و فرهنگ فرانسه. این آتش‌سوزی موجب شد برخی از آثار طعمه آتش شود و برخی هم خارج شود. آتشی که دو سوم از سقف کلیسای نوتردام پاریس را تخریب کرد، چیزی فراتر از آسیب به یک ساختمان تاریخی بود. کلیسای نوتردام درحالی طعمه آتش شد که در یک طرح مرمت ۲۰ ساله قرار داشت. اما در این مکان چه بود که وجدان فرانسوی‌ها و اروپایی‌ها را به گریه در آورده است؟
«ایمانوئل گینبرگ»، در گزارش ۱۶ آوریل برای سی‌ان‌ان می‌نویسد، در زمان شروع آتش‌سوزی بخش‌هایی از کلیسا برای مرمت گسترده زیر پوشش داربست‌ها بود و هفته پیش ۱۶ مجسمه مسی کلیسا موقتا از جا در آورده شده بود. در این بنا دو سازه مهم تاریخی بود که به‌خاطر معماری‌اش معروف بودند: یکی «پنجره‌های رز» است که پنجره‌هایی مخروطی شکل، مشبک و رنگارنگ است که تاریخ آن به قرن ۱۳ باز می‌گردد. دیگری، «ارگ بادی» است که معروف‌ترین ابزار موسیقی جهان است و تاریخ آن به دوران قرون وسطا باز می‌گردد. یکی دیگر از ارزشمندترین گنجینه‌های این کلیسا، تاجی است که گفته می‌شود عیسی مسیح (ع) در زمان به صلیب کشیده‌شدن بر سر داشت که به آن «تاج خار» می‌گویند. کلیسای نوتردام همچنین محل نگهداری یک تکه چوب و یک میخ است که معتقدند در زمان مصلوب کردن مسیح(ع) مورد استفاده قرار گرفته است. این کلیسا به حضرت مریم(ع) تقدیم شد و نام «نُتقُ دَم دُ پَقی» به معنای «بانوی پاریسی ما» است. این کلیسا دارای سه پنجره بزرگ است که با شیشه‌های رنگ‌آمیزی شده‌اش شبیه گل رز است که هر یک بازگوی یک داستان تاریخی است، از داستان‌هایی از عهد قدیم و جدید تا داستان‌هایی از ۱۲ حواریون و رستاخیز مسیح. مناره کلیسا هم شامل آثار تاریخی به جامانده از «سنت دنیس» (از قدیسان حامی و محافظ پاریس) و «سنت ژنو» (که به خاطر دعا و نیایش‌هایش برای نجات پاریس در سال ۴۵۱ میلادی با منحرف کردن مسیر آتیلا رهبر قوم هون معروف است) است. این کلیسا میزبان مجموعه‌ای مهم از مجسمه‌ها بود که مهم‌ترین آنها مجسمه‌های سنگی از ۱۲ پادشاه عهد قدیم است که بالای در ورودی کلیسا قرار دارد و «گالری پادشاهان» نام دارد. این آثار پیش از این نیز حوادث دشواری را پشت‌سر گذاشته‌اند. در زمان انقلاب فرانسه، نیروهای دشمن این مجسمه را با مجسمه پادشاهان فرانسوی اشتباه گرفتند و همه مجسمه‌ها را در سال ۱۷۹۳ به میدان کلیسا بردند و با گیوتین سر آنها را جدا کردند. ۲۱ عدد از سر این مجسمه‌ها که قدمت آنها به قرن ۱۳ بازمی‌گشت در سال ۱۹۷۷ درون دیواری در یکی از محله‌های پاریس کشف شدند. ناقوس‌های کلیسا هم در زمره آثاری است که قدمت بزرگ‌ترین آنها به سال ۱۶۸۱ بازمی‌گردد که در برهه‌های زمانی بسیار مهم در تاریخ فرانسه از جمله انقلاب فرانسه و جنگ‌های جهانی به صدا در آمدند. یک سری از ۷۶ مجموعه نقاشی که هر یک تقریبا ۴ متر بلندی دارند یادآور قانون عهد عتیق است از جمله به صلیب کشیدن سن پیتر و سن پل. یک نقاشی دیگر هم تصویر مریم مقدس را نشان می‌دهد. گفته می‌شود ۶ فقره از این نقاشی‌ها در هنگام آتش‌سوزی داخل کلیسا بود. همچنین تا قبل از ساخت ایفل، «برج‌های دو قلو» بزرگ‌ترین سازه‌ها در پاریس در قرن ۱۹ بودند. مهم‌ترین زنگ یا ناقوس کلیسا هم «ایمانوئل» نام دارد که در بخش جنوبی قرار داشت. این ناقوس یادآور حوادث تلخ و شیرین در تاریخ فرانسه مانند جنگ جهانی دوم و تعطیلات ملی و مراسم‌های خاص است. در این کلیسا برخی دیگر از آثار تاریخی هم وجود داشت از جمله صلیب راستین و یکی از ناخن‌های مقدس. این کلیسا ۸۰۰ سال ناظر و نگهبان پاریس بوده است. برای قرن‌ها ناقوس آن صدای رویدادهای فرخنده یا نامیمون را به گوش می‌رساند. این کلیسا تقریبا بدون آسیب از دو جنگ جهانی جان به در برد. بی‌جهت نیست که مشاهده سوختن کلیسا، برای فرانسوی‌ها تکان دهنده است.
میراث مشترک بشر در آتش
این ساختمان امسال ٨۵۶ ساله شد. این قبله‌گاه پاریس‌نشینان که سالانه 13 میلیون بازدیدکننده دارد قرن‌ها یکی از بزرگ‌ترین بناهای مذهبی اروپا بود. ساخت بنای کلیسای «نوتردام» در پاریس در سال ١١٦٣ از سوی «پاپ الکساندر سوم» آغاز شد و پس از ١٨٢ سال در ١٣٤۵ به پایان رسید. از آن پس نیز همواره تغییرات گاه گسترده‌ای در آن داده شد. این بنا با آن برج و باروی خاص، برجستگی‌ها و شیشه‌های رنگی «جواهر معماری» و نماد فرهنگی و مذهبی پاریس است. نوتردام در محله «سیته» و در مرکز پاریس واقع شده است. در دوره انقلاب کبیر فرانسه این کلیسا بارها هدف ویرانگری‌های گوناگون قرار گرفت و بسیاری از تابلوها و تندیس‌های آن تخریب شد. مراسم تقدیس و تاج‌گذاری ناپلئون بناپارت در دوم دسامبر ١٨٠٤ با حضور پاپ «پی هفتم» در این کلیسا برگزار شد و با تابلوی معروف ژان لوئی داوید جاودانه شد. قرن‌ها پیش از آن در سال ١٢٣٩ لویی نهم، پادشاه فرانسه، معروف به لویی مقدس، تاج خار عیسی مسیح را در این کلیسا به امانت سپرد. اسقفگری پاریس می‌گوید که این تاج از زمره آثار مقدسی است که در خزانه این کلیسا نگهداری می‌شود. روند اعاده حیثیت به «ژاندارک» در سال ١٤۵٦ در این کلیسا آغاز شد. مراسم ازدواج «ماری استوارت» با فرانسوا ولیعهد که بعدها با نام «فرانسوا دوم» به پادشاهی رسید و نیز ازدواج «مارگاریت د ولوآ» با هانری چهارم پادشاه بعدی فرانسه در قرن شانزدهم در این کلیسا انجام گرفت. ازدواج ناپلئون سوم نیز در سال ١٨۵٣ در همین کلیسا برگزار شد. بسیار نزدیک‌تر به دوران ما مراسم تشییع یا ادای احترام ملی به بسیاری از دولتمردان فرانسه نظیر شارل دوگل، ژرژ پمپیدو و فرانسوا میتران نیز در همین بنا به‌جا آمد. گزارشگران سی‌ان‌ان می‌نویسند که منار مخروطی شکل آن در قرن ۱۹ و در بحبوحه تلاش‌های مربوط به بازسازی آن ساخته شد. مراسم ادای احترام به قربانیان سوءقصدهای تروریستی پاریس نیز روز ١۵ نوامبر ٢٠١۵ در این کلیسا انجام شد. بسیاری از جهانگردانی که در پاریس به‌سر می‌برند، با شنیدن این خبر به ساکنان پاریس پیوستند تا آنان را در «سوگی» که بر چهره‌ها هویدا بود همراهی کنند.
دردسر جدید مکرون
نیویورک‌تایمز در گزارشی به قلم «آدام نوزیتر» و «اوریلین بریدن» در 15 آوریل به نقل از شاهدان می‌نویسد دلیل آتش‌سوزی هنوز ناشناخته است اما مقام‌ها می‌گویند شاید از اصطکاک شبکه‌ای از چوب‌ها که تاریخش به قرون وسطی باز می‌گشت چنین اتفاقی افتاده باشد. فرانسوی‌ها این چوب‌ها را «جنگل» می‌نامند. در این‌آتش‌سوزی کسی کشته نشد اما یک آتش‌نشان به شدت آسیب دید. «نوزیتر- بریدن» می‌افزایند امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، قرار بود دوشنبه شب در یک پیام تلویزیونی طرح خود را برای پاسخ به بحران «جلیقه‌زردها» تشریح کند اما پخش این برنامه را متوقف ساخت و در محل کلیسا حضور یافت. به این ترتیب، ممکن است ماجرای جلیقه‌زردها تا اطلاع ثانوی در حاشیه قرار گیرد. به نظر این گزارشگران، این «تراژدی» ممکن است چالش‌های پیش روی دولت مکرون را بدتر سازد. او درحالی وعده حل مشکلات جلیقه‌زردها را داده بود که با این‌آتش‌سوزی بحران دیگری پیش پایش سبز شد. این مکان که روزانه ۳۰ هزار بازدیدکننده و سالانه ۱۳ میلیون بازدیدکننده داشت نه تنها برای پادشاهان و مقام‌های فرانسوی که برای توده مردم هم مهم بود. در دل این بنا خاطرات زیادی وجود دارد. این گزارشگران به نقل از شاهدان عینی می‌نویسند دوشنبه غروب که توریست‌ها درحال بازدید از این مکان بودند ناگهان درهای نوتردام بسته می‌شود. آتشی که ابتدا سفید بود به تدریج سیاه و خاکستری و زرد شد. پلیس فرانسه سوت‌زنان می‌دوید تا مردم را به جای امن منتقل کند. سپس شعله‌های آتش به سرعت به بخش‌های دیگر تسری یافت. مردم در کنار رود «سن» ایستاده و برخی به روی زانو نشسته بودند و اندوه از سر و رویشان می‌بارید. «پی‌یر اریک تریموویلاس»، ۳۲ساله، می‌گوید «سر پاریس بریده شد». تخمین خسارت‌ها به‌طور کامل و دقیق هنوز اعلام نشده است. در سال‌های اخیر «دوستان نوتردام»، بنیادی مستقر در آمریکا، اعلام کرده بود که بازسازی فوری این بنا نیازمند حدود ۴۰ میلیون دلار است. دولت فرانسه که مالک این کلیسا است، تنها ۲ میلیون یورو در سال یا ۴/ ۲ میلیارد دلار به این بنا اختصاص داده است. این آتش‌سوزی ۶ روز پیش از «عید پاک» رخ داد. «برنارد فونکرنی»، معماری که در دهه ۸۰ و ۹۰ مسوول بازسازی این بنا بود می‌گوید باور دارد که بازسازی بسیاری از بخش‌های این بنا میسر است و می‌توان آن را نجات داد.
غم و اندوه در پاریس
دوشنبه شب پاریس غرق در وحشت و اضطراب بود؛ اضطراب از این جهت که نماد این کشور در آتش می‌سوخت و کاری از دست مردم عادی بر نمی‌آمد. ساکنان پاریس، درحالی‌که آتش همچنان درحال بلعیدن ساختمان کلیسا بود، از خانه‌های خود خارج شده و بسیاری از آنان با بغض در گلو مانده شاهد سوختن بنا شدند. «ساسکایا واندورن» و «کارا فاکس»، گزارشگران سی‌ان‌ان نوشتند که هزاران نفر از مردم پاریس و توریست‌ها نظاره‌گر این آتش بودند. مردم با یکدیگر سرودهای میهنی می‌خواندند درحالی‌که می‌دیدند که نماد فرانسه پیش رویشان می‌سوزد. یکی از بومیان محلی می‌گوید: «دیدن ویرانی و ناپدید شدن این اثر خیلی متاثر‌کننده است. این بنا سال‌ها در اینجا بود اما ظرف اندک زمانی نیمی از آن ناپدید شد. پاریس بدون نوتردام یعنی هیچ.» شهروند دیگری که اشک در چشمانش بود به گزارشگران سی‌ان‌ان می‌گوید: «هر کسی با هر مذهبی واقعا تکان خورد و ناراحت شد. پاریس بدون این بنا انگار دیگر چیزی ندارد.» «مایکل کریستیان آلن اوپتیت»، اسقف پاریس، می‌گوید: «این آتش فراتر از پاریس می‌رود. من پیام‌هایی از خاخام ارشد پاریس دریافت کردم. هر کسی در حد توان خود درحال به اشتراک گذاشتن احساسات خود است. مردم جهان درحال واکنش نشان دادن هستند.» «واندورن- فاکس» می‌نویسند برخی از مردم خاکستر برخی قسمت‌های این شاهکار سوخته را در دست می‌گرفتند. برخی هم فریاد «نوتردام، نوتردام» سر می‌دادند. این گزارشگران می‌نویسند این کلیسا نه تنها یک مکان گردشگری بلکه یک مکان زیارتی – عبادتی هم بود. این بنا منزلگاه برخی اشعار مقدس بوده و نسل‌هایی از پاپ‌ها و اسقف‌ها را به خود دیده است. برخی مردم پاریس می‌گفتند اگر این بنا زبان داشت رازهایی ناگفته از تاریخ کشورمان را بازگو می‌کرد. «آن ماری»، یکی از شاهدان عینی به سی‌ان‌ان می‌گوید این آتش سوزی همچون دشنه‌ای در قلب مردم پاریس بود. او می‌افزاید: «پاریس بدون نوتردام دیگر پاریس نیست.» «فرانسوا خاویر لوشه»، ۷۰ ساله، که فرانسوی- آمریکایی است به یاد می‌آورد که همچون کودکی ۱۲ ساله از برج بالا می‌رفت تا به ناقوس برسد. دوشنبه عصر او داخل کلیسا بود که هشدار آتش‌سوزی به صدا در آمد و نشان داد که حاضران باید آنجا را ترک کنند. «دومینیک توماس»، مفسر مسائل اروپای سی‌ان‌ان و رئیس دپارتمان فرانسوی UCLA می‌گوید این مکان «سازنده یک تاریخ طولانی است، تاریخی از جنگ‌ها، انقلاب‌ها و ...» او می‌افزاید مهم نیست که مذهب‌تان چه باشد اما اینجا بخشی از هویت فرانسه است.
ارسال نظر