ترکیه و پایان سیاست بردباری
ترکیه به‌رغم فشارهای زیاد از سوی واشنگتن هنوز در رابطه با تخفیف و تحدید میزان حجم تجاری با ایران اقدامی ثابت و مشخص در نظر نگرفته است. هر چند از میزان حجم مبادلات تجاری با ایران با آغاز تحریم‌های جدید آمریکا تا حدودی کاسته شده است ولی اظهارات مقامات عالی ترکیه در رابطه با اینکه نمی‌توانند روابط تجاری خود را با ایران قطع کنند، توانسته است گرهی بسیار دشوار را در برابر واشنگتن قرار دهد. آن هم در شرایطی که خود ترکیه در برخی مسائل اعم از موشک‌های اس۴۰۰ و ساخت قطعات هواپیماهای فوق پیشرفته اف ۳۵ و حتی واگذاری آنها به ترکیه با مشکلات جدی روبه‌روست. حال فارغ از تنش‌های ناشی از کردهای سوری یا فتح‌الله گولن که پیوسته بادهای سردی را در فضای سیاسی آمریکا و ترکیه به وزش در می‌آورد، موضوع تعیین خط‌مشی دیپلماتیک با ایران برای آنکارا از موضوعات روز به‌شمار می‌رود.
ایران یکی از فروشندگان عمده نفت و گاز طبیعی به ترکیه بوده و در عین حال با آغاز تحریم صادرات فلزات، مشکلات دیگری برای صنایع ترکیه فراهم خواهد آمد. زیرا بخش مهمی از صادرات شمش آلومینیوم و مس و سنگ‌آهن ایران روانه ترکیه می‌شود. با توجه به برآیندهای تحریمی و نتایج آتی آن، مولود چاووش‌اوغلو وزیر امورخارجه ترکیه بارها به صراحت اعلام کرده است که اعمال تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران ناعادلانه و غیرقانونی است و در اظهار نظر اخیرش تبعات ناشی از تحریم‌ها را بر کشورهای همسایه نیز دخیل دانسته و به این ترتیب گوشزد کرده که ترکیه نیز صدمات جدی از تحریم‌های ایران خواهد دید که این زیان‌ها نمی‌تواند به دور از نگاه مدبرانه آنکارا بوده باشد.
اگر چه واشنگتن فشار حداکثری را علیه ایران اعمال می‌کند ولی به نظر می‌رسد آنکارا مصمم به ادامه روابط تجاری با ایران بوده و در این میان منابع آگاه خبر از سازوکارهای لازم در جلوگیری از تاثیرات منفی تحریم‌ها می‌دهند. ترافیک محسوس دیدارهای مسوولان رده‌های مختلف ایران و ترکیه و حتی رایزنی مسائل مشترک در جلسات سطح بالا نشان از حساسیت ویژه آنکارا بر ایران دارد.
در این میان شرایط سوریه نیز یکی از نکات حساسیت زای ترکیه به‌شمار می‌رود که ترکیه قصد ندارد بعد از موفقیت‌های حاصل از نشست‌های مشترک در آستانه و سوچی و یافتن راه‌حل‌های منطقی در حل بحران سوریه دست به ریسکی ناخواسته زده و دوباره در مرزهای جنوبی خود به مشکل جدی امنیتی- سیاسی بپردازد. از این رو آنکارا و تهران در این زمینه نیز همکاری مشترک را مکمل همکاری اقتصادی و تجاری می‌دانند و دو طرف در زمینه عبور از بحران سعی دارند هماهنگی لازم را داشته باشند. هر چند دیدار محمدجواد ظریف با سرگئی لاوروف در مسکو بعد از اعمال تحریم‌های جدید حاوی پیام‌های ویژه‌ای برای اتحادیه اروپا و خود آمریکا به‌شمار می‌رود ولی در عین حال این دیدار و اظهارات صریح وزیر امورخارجه روسیه مبنی بر اینکه ایران باید به هر نحو ممکن نفت خود را بفروشد، در برگیرنده پیام صریحی بود که هم هشدار لازم را به آمریکا داده و همچنین تلنگری به بقیه اعضای برجام بود. در عین حال ایجاد اطمینانی به ترکیه در همسایگی ایران به‌شمار می‌رود. چراکه محمدجواد ظریف در سفر ۱۷ آوریل خود به سوریه از آنکارا نیز دیدار کرده و آخر همان ماه و تقریبا یک هفته پیش عباس عراقچی به منظور بررسی مسائل سیاسی میان دو کشور ایران و ترکیه عازم آنکارا شده بود.
اگر تماس تلفنی ۳۰ آوریل بین ولادیمیر پوتین با رجب طیب اردوغان را که پیرامون طیف وسیعی از موضوعات مشترک اعم از تجارت، همکاری‌های نظامی و بحران سوریه بود، در نظر بگیریم، آنگاه در خواهیم یافت که دو کشور در عین حالی که با ایالات‌متحده آمریکا دارای تنش‌های جدید هستند از نظر موضع‌گیری مشترک و همچنین همکاری راهبردی با ایران و اهداف مشترک بین سه کشور می‌روند تا جبهه جدیدی را در برابر فشارهای حداکثری آمریکا ایجاد کنند.
مسکو تلاش کرده است که پایه‌های مستحکم روابط بین‌المللی را با آنکارا شکل دهد و به همین منظور هدف آن کشور توسعه همکاری‌های استراتژیک فراتر از مسائل سوریه است. در مسائل مهم دوجانبه میان مسکو- آنکارا اهداف منطقه‌ای ویژگی خاصی دارد که ایران نیز در این مجموعه برای هر دو کشور در تعیین قدرت و تسلط بر پارامترهای ایجاد توازن اهمیت پیدا می‌کند. از آنجا که ترکیه به هیچ‌وجه مایل به تضعیف موقعیت خود با بروز بحران‌های ناخواسته در خاورمیانه و مدیترانه نیست، مسکو هم تمایلی به بروز خلأهای قدرت در این دو منطقه نداشته و هر دو درخصوص فشارهای مضاعف آمریکا به ایران نخواهند توانست سیاست بردباری را پیش بگیرند.
بنابراین گمانه‌زنی‌های قریب به یقین در این راستاست که مسکو با همکاری چین در تیم گروه ۱+۴ به نحوی برجام را حفظ خواهد کرد و هم مسیر تداوم همکاری تجاری میان ترکیه با ایران را هموارتر خواهد ساخت. زیرا مسیر امنیت قاره اروپا از ترکیه می‌گذرد و اثرات اوج‌گیری هر بحرانی در ایران به ترکیه سرایت کرده و در نهایت در ایستگاه پایانی اروپا سکون خواهد یافت. به همین خاطر موگرینی حفظ توافق هسته‌ای را مربوط به امنیت اروپا دانسته و از تحولات موجود ابراز نگرانی شدیدی کرده است.
ارسال نظر