عدم تعهد در باکو
حسن روحانی در دیدار با همتای آذربایجانی خود اعلام کرد که در سایه تلاش مسوولان رده بالای دو کشور، توسعه مناسبات و روابط میان ایران و آذربایجان می‌تواند به سطوح بیشتری تسری یابد. وی در این نشست به نکته مهمی اشاره کرد که توانست در رسانه‌های داخلی آذربایجان و حتی بین‌المللی انعکاس ویژه‌ای داشته باشد. تاکید روحانی بر این موضوع که توسعه همکاری‌ها و روابط مشترک میان دو کشور تنها به سود دو ملت نبوده، بلکه تاثیر شگرفی بر تحولات منطقه‌ای نیز خواهد داشت، مهم‌ترین موضوع مورد اشاره در این دیدار دوجانبه بود. در سالهای اخیر تلاش‌های گسترده‌ای از نظر سیاسی- فرهنگی برای برهم زدن روابط میان ایران و جمهوری آذربایجان صورت گرفته که در این میان سهم عوامل رسانه‌ای و برخی احزاب در داخل آذربایجان یا تشکل‌هایی در اروپا و آمریکا قابل‌توجه و بررسی است، اما نشست‌های مکرر سران دو کشور در کنار کارگروه‌های تخصصی در زمینه توسعه روابط اقتصادی، امنیتی، سیاسی و ... باعث شده است که عمده تلاش‌های منفی اعمال شده بی‌نتیجه باقی بماند.
طبیعی است که دیدارها و مذاکرات سران کشورها می‌تواند بعدی از ابعاد چندگانه در مسیر گسترش روابط دو جانبه باشد، اما مهم‌ترین گام در این زمینه زمانی محقق می‌شود که فعالیت‌های جدی با تکیه بر اراده سیاسی دو طرف از سوی مسوولان شکل عینی بیابد. از آغاز سال‌جاری که مهم‌ترین نشست دو جانبه میان ایران و جمهوری آذربایجان شکل گرفته بود، تشکیل جلسات مهم کمیسیون‌های اقتصادی، علمی و فرهنگی و امنیتی توانسته است سطح روابط را میان تهران- باکو به حوزه مطلوبی برساند. هر چند این سطح از نظر کمی در حد مطلوب و ایده‌آل نیست، ولی همین سطح کیفی می‌تواند راهگشای مناسبات گسترده باشد. روسای‌جمهور دو طرف بر این حقیقت وقوف دارند که دو کشور از نظر مشترکات مختلف فرهنگی، دینی، اجتماعی دارای وجوه گسست‌ناپذیر از یکدیگر بوده و همین امر زمینه‌های همکاری منطقه‌ای و بین‌المللی را در میان دو کشور می‌تواند شکل دهد. ایران تا به امروز در مجامع بین‌المللی و سازمان‌های مختلف همیشه حامی منافع جمهوری آذربایجان بوده و دو کشور می‌توانند با وقوف به این حقیقت که امنیت عامل اجتناب‌ناپذیر در تامین صلح و ثبات منطقه‌ای است، بستر لازم را برای عمیق‌تر شدن روابط در سطح دیپلماتیک و آنگاه در سطح ملی فراهم سازند. به همین دلیل اجلاس جنبش عدم تعهد و دیدار حسن روحانی با همتای آذربایجانی خود نقطه عطفی در تثبیت جایگاه روابط دوجانبه تلقی می‌شود.
برگزاری نشست کشورهای عضو جنبش غیرمتعهد در باکو و واگذاری ریاست این جنبش به جمهوری آذربایجان خود نشانگر دستاوردهای این کشور در عرصه‌های بین‌المللی در بسیاری از زمینه‌هاست که توانسته جمهوری آذربایجان را به کانون توجهات در سطح جهانی تبدیل کند. در طول سالهای گذشته و از زمان ریاست‌جمهوری مرحوم حیدر علی‌اف، آذربایجان نقش متفاوتی از آنچه بعد از فروپاشی شوروی ایفا می‌کرد، از خود نشان داده و بعد از ریاست‌جمهوری الهام علی‌اف به‌رغم وجود برخی مخالفت‌های نه چندان جدی و تاثیرگذار در داخل از سوی گروه‌های اپوزیسیون، نقش وی به‌عنوان مسوول رده بالای کشور و اتخاذ تصمیمات بسیار حساس و بعضا موثر در تاریخ معاصر جمهوری آذربایجان توانسته است از وی، سیاستمداری با تجربه و مقتدر در سطح بین‌المللی ترسیم کند. بی‌تردید ریاست وی در قالب میزبانی جنبش غیرمتعهدها در مقطع حاضر نشانگر نقش آذربایجان به‌عنوان کشوری موثر در ساختار بین‌المللی است. روند تلاش‌ها در طول سالهای گذشته نشان می‌دهد بازخوانی مناسبی از تعهدات متقابل آذربایجان با کشورهای همسایه در میان مسوولان آن کشور محقق شده است.
جمهوری آذربایجان به‌رغم اینکه بخش مهمی از سرزمین خود را در اشغال جمهوری ارمنستان می‌بیند، ولی اقتدار بین‌المللی و توانایی آذربایجان را در حل بحران قره‌باغ به‌صورت دیپلماتیک نشان داده و بازگرداندن اراضی اشغال شده برای حفظ تمامیت سرزمینی را از طرق دیپلماتیک بررسی می‌کند.
روسیه، باکو را به‌عنوان ناظر در سازمان پیمان امنیت جمعی که یکی از سازمان‌های فعال نظامی و چند منظوره در حوزه آسیای میانه و قفقاز محسوب می‌شود، قرار داده که مرتبط با ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی جمهوری آذربایجان است. اکنون آذربایجان ضمن حضور در این سازمان و همچنین ریاست‌جنبش عدم تعهد می‌تواند پیشرفت واقعی در حل مناقشه قره‌باغ را هم حاصل کند. بنابه گزارش‌های رسانه‌های آذربایجان، دیدارهای مشترک پوتین با علی‌اف نشانگر آن است که روسیه اقداماتی را در بازگرداندن حداقل هفت منطقه اشغالی آذربایجان داشته است و تلاش می‌کند که مساله قره‌باغ کوهستانی را به شکلی حل‌وفصل کند.
نتیجه اینکه جمهوی آذربایجان در شرایط کنونی می‌تواند با موقعیت به‌دست آمده انگیزه‌هایی را برای رشد نفوذ سیاسی با تکیه بر جنبش عدم تعهد در محافل سیاسی ایجاد کند و با احتراز از تمایلات نظامی و با تثبیت اراده سیاسی در تصمیم‌گیری‌های کشور در برخورد با بازیگران مختلف راه منطقی را در شأن جنبش غیرمتعهدها پیش گرفته و این سازمان را که به‌عنوان دومین سازمان از نظر تعداد کشورهای شرکت‌کننده پس از سازمان ملل است، وسیله‌ای برای تاثیر‌گذاری بیشتر بر جامعه بین‌المللی در راستای اهداف ملی و بین‌المللی خود قرار دهد.
ارسال نظر