توافق بزرگ پوتین و بایدن

این تماس در اصل نوعی گشایش در روابط بود؛ روابطی که میان دو کشور به شدت خصمانه شده است. این تماس به احتمال زیاد جدی‌ترین چرخش در سیاست خارجی آمریکا پس از وداع ترامپ از قدرت است. آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا، به رهبری سیا، پیش از انتخابات ۲۰۲۰ ارزیابی کرده بودند که پوتین آشکارا ترجیح می‌داد که ترامپ برای دور دوم انتخاب شود؛ چرا که او طی ۴ سال حضور خود در کاخ سفید با رهبر روسیه با احترامی قابل توجه رفتار می‌کرد. بایدن در مقابل، بارها در سخنان خود پوتین را یکی از «اوباش کا.گ.ب» نامیده بود و ترامپ را هم به تمسخر «بازیچه پوتین» و «آلت دست پوتین» نامیده بود. پوتین از لحن تند ضد روسی بایدن دل خوشی ندارد. با وجود این، رهبران کرملین و کاخ سفید به این ضرورت پی برده‌اند که اکنون وقت نزاع نیست و باید با یکدیگر بر سر مسائل مهم همکاری کنند. بایدن به خبرنگاران با لحنی طنزآمیز گفت که پوتین یک روزنامه‌نگار را زندانی کرده است. او افزود اگرچه دولت پوتین به اتهامات بدی متهم است، اما «برای ما آرزوهای خوب می‌کند».

نخستین گفت‌وگوی رهبران دو قدرت جهانی در سایه این موضوع قرار داشت که جو بایدن و دموکرات‌ها همواره دونالد ترامپ را به آسان‌گیری و مسامحه در برابر کرملین متهم می‌کردند. این اختلاف نظر به ویژه آنجا شدت می‌گرفت که نهادهای اطلاعاتی آمریکا روسیه را به تلاش برای مداخله در انتخابات و همین اواخر به دست داشتن در هک گسترده شبکه‌های دولتی آمریکا متهم کردند، اما ترامپ بارها با تشکیک در صحت گزارش‌های اطلاعاتی از موضع‌گیری جدی علیه همتای روس خود پرهیز می‌کرد. در متن مکالمه تلفنی بایدن و پوتین که کاخ‌سفید عصر سه‌شنبه، ۲۶ ژانویه، منتشر کرده، آمده که جو بایدن برای رئیس‌جمهوری روسیه «روشن کرد که ایالات متحده برای دفاع از منافع ملی خود و پاسخ به اقدامات روسیه برای آسیب رساندن به آمریکا و متحدانش، قاطعانه عمل خواهد کرد.» این تماس به درخواست روس‌ها انجام گرفت آن هم در برهه‌ای که رهبران جهان یکی پس از دیگری با بایدن تماس می‌گیرند تا پیروزی او را تبریک بگویند. اما یک ضرورت فوری هم وجود داشت: پیمان «استارت نو» که اندازه زرادخانه هسته‌ای دو کشور را‌(که در ۵ فوریه منقضی می‌شود) محدود می‌سازد. دوشنبه شب مورخ ۶ بهمن‌ماه، یادداشت‌هایی برای تمدید ۵ ساله این پیمان رد و بدل کردند. این حداکثر زمانی است که در این متن به آن اشاره شده است. ترامپ گفته بود که این پیمان را تمدید نخواهد کرد مگر آنکه چین هم به آن ملحق شود.

این پیمان در سال ۲۰۱۰ توسط باراک اوباما و دمیتری مدودف، روسای‌جمهور وقت آمریکا و روسیه امضا و در فوریه ۲۰۱۱ لازم‌الاجرا شد. توافقی که زرادخانه‌های هسته‌ای روسیه و ایالات متحده آمریکا را روی ۸۰۰ سیستم حامل برای هرکدام و ۱۵۵۰ کلاهک هسته‌ای محدود می‌کند. دونالد ترامپ ماه‌ها بر سر تمدید این توافق با روسیه جدل کرد و نهایتا هم به نتیجه‌ای نرسید. او از جمله قصد داشت چین را نیز وارد این پیمان کند. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه که بارها نسبت به پیامدهای یک مسابقه تسلیحاتی هشدار داده بود، نهایتا خواستار این شد که توافق بدون هیچ پیش‌شرطی برای یک سال تمدید شود. پیشنهادی که ترامپ آن‌ را «بی‌ارزش» نامید. ‌ینس استولتنبرگ‌، دبیرکل ناتو، روز جمعه از موضع آمریکا در قبال پیمان محدود کردن سلاح‌هسته‌ای «استارت نو» (New Start) و تمدید آن توسط جو بایدن، رئیس‌جمهور جدید آمریکا ابراز خشنودی کرد و گفت: «بارها تاکید کرده‌ام که نباید دستخوش شرایطی شویم که قادر به برقراری هیچ محدودیتی برای سلاح‌های هسته‌ای نباشیم.» به گفته او دیگر اعضای ناتو نیز از این تصمیم بایدن و اهمیت آن برای امنیت و صلح جهانی استقبال کردند. استولتنبرگ این اقدام را شروعی تازه برای تقویت کنترل تسلیحات هسته‌ای در عرصه بین‌المللی ارزیابی کرد و گفت باید در آینده توافق‌های بیشتری برای محدودیت تجهیزات نظامی انجام شود که کشورهایی نظیر چین را نیز در برگیرد.

«سنجرز- تروئیانوفسکی» در بخش دیگری از گزارش خود نوشتند، پس از آنکه ترامپ اعلام کرد که چین هم باید به این پیمان ملحق شود، طرف چینی اعلام کرد که کمتر از ۳۰۰ سلاح هسته‌ای دارد. مقام‌های چینی می‌گویند

 - البته شاید به تمسخر- که بهتر است مقام‌های آمریکایی و روسی تعداد تسلیحات هسته‌ای خود را به اندازه چین کاهش دهند یا به سطح چین برسانند یا می‌توانند چین را ترغیب کنند که مثل خودشان هزاران سلاح جدید داشته باشد تا تعداد آن به پای زرادخانه آمریکا و روسیه برسد. فشار ترامپ در دقیقه نود برای وارد ساختن چین به این پیمان راه به جایی نبرد. در آن زمان، پوتین ظاهرا گفته بود «شرط می‌بندد» که بایدن پیروز است و میل دارد برخی توافقات عصر اوباما را احیا کند.

با این حال، جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید، در کنفرانس مطبوعاتی خود گفت که بایدن در حال تنظیم سیاست آمریکا به شکلی قدرتمندتر در قبال روسیه است. همزمان بایدن به‌دنبال ترمیم ائتلاف میان ایالات متحده و اروپا از طریق تاکید در تماس تلفنی با ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو است که واشنگتن از پیمان دفاع مشترک ناتو تبعیت خواهد کرد. جن ساکی همچنین گفت که در تماس تلفنی با پوتین علاوه بر تمدید استارت جدید به مدت پنج سال و نیز مساله ناوالنی، حمایت «قدرتمند از حاکمیت اوکراین» هم مطرح شد.

بایدن همچنین در گفت‌وگو با پوتین درباره آنچه کاخ سفید مداخله در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ خواند و نیز گزارش‌هایی از پیشنهادهای روسیه به شبه نظامیان طالبان برای کشتن نیروهای آمریکایی در افغانستان صحبت کرد. همچنین روز سه‌شنبه کاخ کرملین اعلام کرد که روسیه و ایالات متحده به توافقی برای تمدید استارت جدید دست یافته‌اند. براساس اعلام کرملین، پوتین و بایدن «ابراز خرسندی کردند» که یادداشت‌های دیپلماتیک بین دو کشور در اوایل روز سه‌شنبه مبنی‌بر تمدید پیمان و همچنین رویه‌های لازم برای لازم‌الاجرا شدن پیمان قبل از انقضای آن در روزهای آینده رد و بدل شده است. یک مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود، گفت که این برنامه برای تبادل یادداشت‌ها بود که سه‌شنبه انجام شد. یک مقام دیگر آمریکایی درباره اینکه چرا به وضوح در بیانیه کاخ سفید به این مورد اشاره‌ای نشده است، گفت هنوز کارهایی مثل تایید مجلس دوما مانده است. با این حال، تمدید چنین پیمانی به خودی خود نیاز به تایید دوما ندارد. کرملین در بیانیه‌ای گفت که پوتین و بایدن همچنین درباره تصمیم دولت آمریکا در زمان دونالد ترامپ برای خروج از پیمان آسمان‌های باز بحث و گفت‌وگو کردند.

به نوشته گزارشگران نیویورک تایمز، این پیمان زرادخانه هسته‌ای دو کشور را به سطح ۱۵۵۰ کلاهک هسته‌ای کاهش می‌دهد. این تمدید ۵ ساله اگر مورد توافق دو کشور قرار بگیرد نیازی به تصویب در سنا ندارد اما پوتین می‌گوید دوما باید نظر دهد. دوما ۱۰ سال پیش این پیمان را تایید کرد. این تمدید شامل کلاهک‌های هسته‌ای تاکتیکی نمی‌شود و تصمیم ترامپ در مورد خروج از توافق نیروهای هسته‌ای میان‌برد را هم شامل نمی‌شود. این سوال وجود دارد که آیا کلاس جدید پهپادهای هسته‌ای روسیه و دیگر تسلیحات این کشور را شامل می‌شود یا نه. در هر حال، آنچه روشن است این است که تمدید «استارت جدید» از یک مسابقه تسلیحاتی پرهزینه جلوگیری می‌کند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، می‌گوید اگر قرار است با روسیه به خاطر رفتارهای ناجورش مقابله شود بهتر است این کار از سوی دو طرف و براساس محدودیت‌های هسته‌ای انجام گیرد.