«بی۵۲»های آمریکایی دست به کار شدند
سقوط چهار مرکز استان افغانستان
«توماس گیبون نف» «فهیم عابد» و «شریف حسن» در گزارش ۷ اوت برای نیویورک‌تایمز نوشتند، شبرغان در کمتر از ۲۴ ساعت پس از زرنج سقوط کرد. «عبدالقادر مالیا» معاون فرماندار جوزجان گفت: «کل شهر سقوط کرده است. هیچ چیز باقی نمانده است.» شنبه عصر، نیروهای دولتی همچنان فرودگاه شهر و مرکز فرماندهی ارتش در خارج از شبرغان را در کنترل خود داشتند که با شرایط فعلی به نظر می‌رسد آنها هم به دست طالبان افتاده است. استان جوزجان با ترکمنستان هم‌مرز است و نیمروز با ایران. پیروزی‌های طالبان و شکست‌های مداوم نیروهای دولتی افغان در حالی است که حمایت هوایی آمریکایی ادامه دارد. اگرچه «بی ۵۲»های آمریکایی به پرواز درآمده‌اند و مواضع طالبان را بمباران می‌کنند، اما بدوی‌های طالبان بیکار ننشسته و شهرها را یکی یکی فتح می‌کنند. به نوشته این گزارشگران، از حدود ۴۲۰ولسوالی [شهرستان] در افغانستان، طالبان بیش از ۲۰۰ولسوالی را تسخیر کرده است. این گروه در حال پیشروی به سوی شمال کشور است. این در حالی است که شمال افغانستان به «پایگاه ضد طالبان» و «امنیت نسبی» شهره است.
تهاجم شورشیان طالبان این نبرد را به یک نبرد شهری تمام عیار تبدیل کرده است؛ چراکه این گروه شبرغان و قندوز را در شمال، قندهار و لشکرگاه را در جنوب و هرات را در غرب زیر آماج حملات خود گرفته است. این حملات صدها کشته و زخمی بر جا گذاشته است و صدها هزار نفر نیز در میانه این درگیری‌ها گرفتار شده‌اند. روز جمعه ابتدا اعلام شد که نیروهای دولتی موفق به عقب راندن طالبان شده‌اند؛ آن هم در حالی که این گروه وارد شهر شده و در حال یکه‌تازی بود. با این حال، تعداد تلفات غیرنظامیان [یا به قول ذبیح‌الله مجاهد «مردم ملکی»] مشخص نیست. بسیاری هم آواره و خانه به دوش شده و به کشورهای همسایه پناه برده‌اند. «متین رئوف» از ساکنان شبرغان می‌گوید: «وضعیت در شهر بسیار دلهره‌آور است. نمی‌دانیم چه خواهد شد.»
محمدکریم جوزجانی، عضو پارلمان جوزجان می‌گوید: «نیروهای دولتی به پادگان‌ها و فرودگاه‌ها پناه برده‌اند؛ این دو جا هنوز در کنترل آنهاست. نیروهای دولتی امیدوارند بتوانند خود را از نو سازمان داده و دست به ضدحمله علیه طالبان بزنند.» شبرغان زادگاه ژنرال «رشید دوستم» است؛ جنگ‌سالاری بدنام و معاون سابق رئیس‌جمهور افغانستان که در ۴۰ سال گذشته از تمام تحولات افغانستان جان به در برده است. مدت‌ها انتظار می‌رفت که ژنرال دوستم همان شبه نظامیان ازبکی را که در کنار او در جنگ داخلی دهه ۹۰ جنگیدند، بسیج کند و به سقوط طالبان کمک کند و سدی در برابر توسعه نفوذ این گروه باشد. این شهر در حوالی «دشت لیلی» قرار دارد و اینجا بیابانی است که گفته می‌شود نیروهای ژنرال دوستم صدها نفر از نیروهای طالبان را پس از حمله آمریکا در سال ۲۰۰۱ کشته و مدفون کرده‌اند. سقوط شبرغان شاهدی است بر اینکه با وجود تجدید حیات نیروهای شبه نظامی – همان‌هایی که دولت افغانستان آنها را به‌عنوان مکمل نیروهای ارتش می‌نگرد- اما آنها در مقابله با طالبان ناکارآمد بوده و اصلا غیرقابل اعتماد هستند.
مارشال دوستم پس از هفته‌ها اقامت در ترکیه به تازگی به افغانستان بازگشته است. گفته شده او ضمن اینکه خانه‌ای در ترکیه دارد و پیوندهای نزدیک با مقام‌های ترک دارد، اما دلیل حضورش در ترکیه مسائل درمانی است. مارشال دوستم هدایت خط نبرد جنگ علیه طالبان را به دست فرزندش «یار محمد دوستم» سپرده است. او روز دوشنبه با اشرف غنی، رئیس‌جمهور دیدار کرده و به او ضمانت داد که همچنان مدافع دولت است. پیشروی سریع طالبان گویی دولت کابل را آچمز کرده است. کابل هیچ موضع‌گیری درباره سقوط پی در پی شهرها نداشته است. در عوض، «فواد امان» سخنگوی وزارت دفاع افغانستان در توییتی اعلام کرد که نیروی هوایی افغانستان «گردهمایی» طالبان را هدف بمباران قرار داده و بیش از ۲۰۰ «طالب» را در شبرغان کشت.به نوشته «گیبون نف- عابد- حسن»، بازگشت شبه نظامیان، جنگ‌سالاران و نیروهای شبه نظامی به عرصه می‌تواند اوضاع را در افغانستان بغرنج‌تر سازد. این گزارشگران بر این باورند که فعال شدن این گروه‌ها یادآور جنگ داخلی دهه ۹۰ است. از دل همین جنگ بود که طالبان و اندیشه طالبان بیرون آمد. سقوط شبرغان به این معناست که طالبان اکنون می‌تواند نیروهای خود را آزادانه در مناطق تحت کنترل خود به حرکت درآورد. «ابراهیم باهس» مشاور گروه بین‌المللی بحران، با کوچک شمردن پیروزی طالبان در زرنج و شبرغان می‌گوید: «این دو شهر را به سختی می‌توان شهر نامید؛ چراکه بسیار کوچک هستند. اینها پروپاگاندای طالبان است. نیروهای این گروه همچنان در تقلای تسخیر شهرهای بزرگ‌تری مانند هرات و قندهار هستند.»
در هر حال، پیشروی‌های طالبان موجب شد جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا دستور حمله هواپیماهای بمب‌افکن سنگین بی۵۲ و همچنین جنگنده «اسپکتر» را به مواضع طالبان صادر کند. عملیات این هواپیماها بیش از ۲۰۰ عضو طالبان را کشته و بیش از ۱۰۰ خودروی آنها را منهدم کرده است. وزارت دفاع افغانستان محل بمباران‌های این هواپیماها را سه ولایت قندهار و هرات و هلمند ذکر کرده است. تمرکز بر شبرغان و زرنج در حالی است که نبرد سختی میان نیروهای دولتی با طالبان در قندوز درگرفته و جنگ خیابانی شدیدی میان آنها در جریان است. خبر بمباران مواضع طالبان از سوی آمریکا پس از آن است که سفارت ایالات متحده در کابل، روز شنبه، ۱۶ مرداد در اعلامیه‌ای با اشاره به حملات اخیر طالبان گفت: اقدام طالبان برای تحمیل اجباری حاکمیتشان «ناپذیرفتنی» است و با ادعای آن گروه مبنی بر حمایت از راه‌حل سیاسی از طریق مذاکرات صلح دوحه، مغایرت دارد. روزنامه تایمز لندن به نقل از منابع وزارت دفاع آمریکا گزارش می‌دهد که بمب‌افکن‌های بی-۵۲ بوئینگ آمریکا، اصلی‌ترین سلاح قدرت هوایی راهبردی آمریکا از پایگاه هوایی العُدید در قطر به افغانستان پرواز کرده‌اند و در این عملیات، هواپیماهای تهاجمی اسپکتر لاکهید که «مرگبارترین قدرت تیرباران هوایی جهان» نامیده می‌شود، نیز وارد عمل شده است.سه فرمانده طالبان در روزهای اخیر گفته بودند که این گروه در واکنش به تشدید حملات هوایی آمریکا همزمان با خروج نیروهای این کشور از افغانستان، استراتژی خود را از تصرف مناطق روستایی کشور به حمله به مراکز ولایات تغییر داده‌اند. «دبورا لیونز» نماینده سازمان ملل در امور افغانستان اعلام کرد که این کشور وارد مرحله‌ای خطرناک و مرگبار شده است. وی هشدار داده است که عواقب این وضعیت از مرزهای افغانستان نیز فراتر خواهد رفت. «گیبون نف- عابد- حسن» همچنین نوشتند که دولت افغانستان گزینه‌های معدودی دارد: دست به ضدحمله زده و سرزمین‌های از دست رفته را تصرف کند؛ اما این سوال پیش می‌آید که چگونه؟ با کدام نیروها؟ و کدام توان مالی؟ یا اینکه نیروهای خود را برای دفاع از شهرهای دیگر، به آن مناطق اعزام کند تا مانع سقوط‌های بیشتر شود.
