دشمنی پایان مییابد، مرزها بازگشایی میشود؟
ترکیه و ارمنستان در مسیر عادی‌سازی
این دو همسایه درباره مسائل مختلف و مهم‌تر از همه کشتار دسته‌جمعی ۵/ ۱میلیون ارمنی در امپراتوری عثمانی در سال۱۹۱۵ اختلاف نظر دارند. ارمنستان می‌گوید قتل‌عام ۱۹۱۵ یک نسل‌کشی است. ترکیه می پذیرد که بسیاری از ارامنه ساکن در امپراتوری عثمانی در درگیری با نیروهای عثمانی در طول جنگ جهانی اول کشته شدند؛ اما ترک‌ها این ارقام را به چالش کشیده و منکر این هستند که این قتل‌ها به‌طور سیستماتیک سازمان‌دهی شده یا در قالب نسل‌کشی انجام گرفته باشد.
در جریان مناقشه ناگورنو-قره‌باغ در سال ۲۰۲۰، آنکارا از آذربایجان به‌صورت تمام‌قد حمایت و نیروهای ارمنی را به اشغال خاک آذربایجان متهم کرد. ترکیه پس از این درگیری، درخواست برای ایجاد روابط نزدیک با ارمنستان را کلید زد؛ زیرا به دنبال نفوذ بیشتر در منطقه بود.خبرگزاری تاس روسیه روز پنج‌شنبه به نقل از وزارت امور خارجه ارمنستان اعلام کرد که ایروان انتظار دارد مذاکرات اخیر به برقراری روابط دیپلماتیک و باز شدن مرزهایی منجر شود که از سال ۱۹۹۳ بسته مانده است. با بسته بودن مرزها، ترکیه و ارمنستان هیچ مسیر تجاری مستقیمی ندارند. تجارت غیرمستقیم از سال ۲۰۱۳ تا حدودی افزایش یافته اما بر اساس داده‌های رسمی ترکیه، در سال۲۰۲۱ تنها ۸/ ۳میلیون دلار بوده است. «توماس دو وال»، یکی از اعضای ارشد موقوفه کارنگی در اروپا، در ماه نوامبر گفت که باز کردن مرزها و نوسازی راه‌آهن بین ترکیه و ارمنستان برای ایروان مزایای اقتصادی خواهد داشت؛ زیرا این مسیرها می‌تواند از سوی بازرگانان ترکیه، روسیه، ارمنستان، ایران و آذربایجان مورد استفاده قرار گیرد.
مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه، سال گذشته گفت که دو کشور همچنین پروازهای چارتر بین استانبول و ایروان را در چارچوب این توافق آغاز خواهند کرد؛ اما ترکیه همه اقدامات را با جمهوری آذربایجان هماهنگ خواهد کرد. این پروازها قرار است از اوایل فوریه آغاز شود. به‌رغم حمایت قوی از سوی ایالات متحده برای عادی‌سازی روابط این دو کشور (که البته ایالات متحده میزبان جمعیت زیادی از ارامنه است و با نسل‌کشی خواندن قتل‌عام سال ۱۹۱۵ ترکیه را خشمگین کرد)، تحلیلگران می‌گویند که مذاکرات پیچیده خواهد بود. رجب طیب‌اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه روز پنج‌شنبه گفت که ارمنستان باید روابط خوبی با جمهوری آذربایجان برقرار کند تا تلاش‌های عادی‌سازی به نتیجه برسد. «اِمرِه پِکِر» مدیر گروه اوراسیا مستقر در لندن گفت که به‌دلیل حساسیت‌های قدیمی، رویکرد محتاطانه با تمرکز بر تحویل سریع از هر دو طرف انتظار می‌رود و نقش روسیه را که میانجی‌گر آتش‌بس ناگورنو- قره‌باغ بود و بازیگر مسلط در این زمینه است هم کلیدی است. او گفت: «گفت‌وگوها احتمالا راه را برای بحث‌های بیشتر در ماه‌های آینده هموار خواهد کرد؛ اما به‌دلیل ماهیت چندوجهی مذاکرات و محدودیت‌های سیاسی داخلی در هر دو کشور، دستیابی به یک پیمان جامع و بلندمدت دشوار خواهد بود.» این تحلیلگر افزود: «چالش بزرگ‌تر از مساله آشتی تاریخی برخواهد خاست.» او گفت که سرنوشت گفت‌وگوها به «تشخیص آنکارا» از این مساله بستگی دارد «که باید جاه‌طلبی‌های خود را درست اندازه‌گیری کند.»
