طالبان از الظواهری حفاظت می‌کرد

احیای یک اتحاد نامبارک در افغانستان

دنیای‌اقتصاد : حمله موشکی صبح هنگام که رهبر القاعده را در بالکن خانه‌ای در کابل تکه‌تکه کرد، سرانجام مهر تاییدی بود بر تصمیم رئیس‌جمهور بایدن برای خروج از افغانستان. یا شاید این حمله آن تصمیم را بی‌اعتبار کرد. یا شاید هم ترکیبی از هر دو. سالگرد خروج پر هرج‌ومرج آمریکا از افغانستان مطمئنا باعث برانگیختن بحث‌هایی درباره منطقی بودن آن شد؛ اما کشته شدن ایمن‌الظواهری از سوی سیا و با هواپیماهای بدون سرنشین بر فراز پایتخت افغانستان، این بحث را به شکلی عمیق‌تر مطرح کرده است. «پیتر بیکر» در گزارش ۲اوت در نیویورک‌تایمز نوشت: برای بایدن و متحدانش، عملیات دقیقی که یکی از حامیان حملات ۱۱سپتامبر۲۰۰۱ را بدون آسیب به غیرنظامیان از صفحه روزگار محو کرد، نشان داد که می‌توان جنگ علیه تروریست‌ها را بدون استقرار گسترده نیروهای آمریکایی در زمین به راه انداخت و به پیش برد. با این حال، برای منتقدان او، درک شگفت‌آور این مساله که الظواهری آشکارا تحت حمایت طالبان به کابل بازگشته بود، روشن کرد که افغانستان دوباره به پناهگاهی برای دشمنان آمریکا تبدیل شده است.

«کیت بیتمن» که در نوشتن گزارش هایی برای دولت آمریکا درباره فساد، مواد مخدر، نابرابری جنسیتی و سایر موضوعات در افغانستان کمک کرده است، در مصاحبه‌ای به میزبانی موسسه صلح آمریکا گفت: «حمله موفق ایالات متحده توجیهی برای کسانی است که به نفع استراتژی ضد تروریسم تمام‌عیار در افغانستان استدلال می‌کنند. اما یافتن ظواهری در کابل ممکن است به تهدیدی جدی‌‌تر از آنچه تصور می‌‌شد، اشاره کند.» نتیجه‌گیری‌های دوگانه‌ای که از این حمله به‌دست آمد، لحظه سخت را برای رئیس‌جمهور سخت‌تر کرد. شکار و کشتن الظواهری ممکن است مانند کشتن بن‌لادن در سال۲۰۱۱ در جهان طنین انداز نشود، اما با این وجود در سراسر جهان به‌عنوان یک پیروزی برای ایالات متحده تلقی شد. با این حال، پیامدهای آن پیروزی (یک روز پس از سخنرانی شبانه بایدن خطاب به مردم که حمله هواپیمای بدون سرنشین را اعلام کرد) هنوز ورد زبان است. رئیس‌‌جمهور اکنون با این سوال روبه‌رو است که آمریکا چه پاسخی به پناه دادن طالبان به رهبر گروهی خواهد داد که خود و نیروهایش را وقف کشتن نیروهای آمریکایی کرده بود؟

توافق‌نامه صلحی که منجر به خروج نیروهای آمریکایی در سال گذشته از افغانستان شد (توافقی که ابتدا با ترامپ به مذاکره گذاشته شد و سپس بایدن ‌‌آن را ادامه داد) تصریح دارد که طالبان اجازه نخواهد داد که افغانستان به پایگاهی برای خشونت‌های القاعده (همچون ۱۱سپتامبر) در آینده تبدیل شود. درحالی‌که دولت بایدن حضور الظواهری را نقض آشکار آن توافق نامید، اما برخی تحلیلگران گفتند که طالبان می‌‌تواند بیان کند که پناه دادن به این رهبر فراری القاعده، نه تنها بر خلاف آن توافق و امری خارج از قانون نیست، بلکه بستری برای حملات جدید هم نیست. کاخ سفید آن را این‌گونه نمی‌بیند. «جان اف.کربی» هماهنگ‌کننده ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی، روز سه‌شنبه به خبرنگاران گفت: «طالبان یک گزینه دارند. آنها می توانند به توافق خود پایبند باشند» و مانع ورود تروریست‌ها به قلمروشان شوند «یا می توانند مسیر دیگری را ادامه دهند. اگر آنها مسیر دیگری را برگزینند، عواقبی به دنبال خواهد داشت.» اما نه کربی و نه سایر مقامات مشخص نکردند که بایدن چه نوع عواقبی را در سر دارد. در کاخ سفید علاقه زیادی برای بازگشت قابل توجه نیروهای نظامی به افغانستان وجود ندارد. رهبری طالبان هم که در پی عقب‌‌نشینی آمریکا در سال گذشته به قدرت رسید، با موفقیت از فشار بین‌‌المللی گریخت و یک رژیم سرکوبگر دوباره بر سر کار آمده است که به‌طور مثال، حقوق زنان برایش اهمیتی ندارد.

«بروس ریدل» از موسسه بروکینگز و مشاور چندین رئیس‌جمهور در امور خاورمیانه و جنوب آسیا که در زمان روی کار آمدن اوباما بازنگری سیاسی در افغانستان را انجام داد، می‌گوید: «ما به جایی که قبل از ۱۱سپتامبر بودیم، بازگشته‌‌ایم و متاسفانه این به آن معناست که طالبان و القاعده دوباره با هم هستند. بیست سال تلاش هدر رفت.» بر اساس گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا، الظواهری اوایل سال جاری به افغانستان بازگشت و با خانواده‌‌اش به خانه‌‌ای در یکی از منحصربه‌‌فردترین مناطق محصور در کابل نقل مکان کرد؛ جایی که دیپلمات‌‌های آمریکایی و خارجی‌‌ در زمانی نه چندان دور در آنجا زندگی می‌‌کردند و اکنون رهبران طالبان در آنجا سکنی گزیده‌اند. ریدل گفت: «او باید بسیار احساس امنیت می‌کرد، ۱۰۰درصد مطمئن بود که هیچ چیزی نمی‌تواند به او آسیب برساند.» در واقع، طالبان به وضوح می‌دانستند که الظواهری آنجاست و از او محافظت می‌کردند. به گفته دو نفر از افراد مطلع، او در خانه‌ای زندگی می‌کرد که متعلق به یکی از دستیاران ارشد سراج‌الدین حقانی (وزیر کشور طالبان و بخشی از شبکه تروریستی حقانی، با روابط نزدیک با القاعده) بود. مقامات ارشد آمریکایی گفتند که پس از حمله، اعضای شبکه حقانی سعی کردند این مساله را پنهان کنند که الظواهری در آنجاست. بایدن تصمیم خود را برای خروج سال گذشته از افغانستان با این دلیل توجیه کرد که القاعده دیگر آنجا نیست.

 او در آن زمان گفت: «در حال حاضر با از بین رفتن القاعده، ما چه منافعی در افغانستان داریم؟ ما برای خلاص شدن از شر القاعده در افغانستان و نیز رهایی از شر اسامه بن‌لادن به افغانستان رفتیم. هر دو وظیفه را هم به خوبی انجام دادیم.» کربی روز سه‌‌شنبه گفت که منظور رئیس‌‌جمهور این است که القاعده دیگر نیروی قابل‌توجهی در افغانستان نیست. او خاطرنشان کرد که ارزیابی‌‌های دولت در آن زمان به این نتیجه رسید که حضور این گروه «کم و غیرقابل اهمیت» بود. کربی افزود: «ما همچنان در حال ارزیابی مساله هستیم.» در نتیجه، او و دیگر مقامات گفتند، حمله به الظواهری نشان داد که حتی بدون اینکه طالبان به تعهدات خود عمل کنند، ایالات‌متحده از توانایی مقابله با تهدیدات در افغانستان با به‌کارگیری نیروهای نظامی مستقر در سایر نقاط منطقه برخوردار است.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن در برنامه «صبح بخیر آمریکا» در شبکه ABC گفت: «حق با رئیس‌جمهور است، وقتی یک سال پیش گفت ما نیازی به نگه داشتن هزاران سرباز آمریکایی در افغانستان برای هدف قرار دادن تروریست‌ها نداریم.» با این حال، برخی از کارشناسان مبارزه با تروریسم احتیاط پیشه کردند. «لورل میلر» نماینده ویژه سابق برای افغانستان و پاکستان در زمان اوباما، گفت: «این حمله ثابت می‌‌کند که استراتژی مبارزه با تروریسم می‌‌تواند کارساز باشد.» «دانیل بایمن» کارشناس تروریسم در دانشگاه جورج تاون هم گفت که حمله به الظواهری ثابت کرد که ایالات‌متحده همچنان می‌تواند بدون سرباز روی زمین جنگ را آغاز و به هدف خود دست یابد. او درباره متحدان و منتقدان رئیس‌جمهور گفت: «هر دو درست می‌گویند.»