سرگرمی های ادبی کودکان دهه شصت

مروری بر تاریخچه مطبوعات کشور از گذشته تاکنون در هفته کودک و نوجوان خاطرات سرگرمی های کودکان دهه شصت را تداعی می کند.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛  به مناسبت هفته کودک و نوجوان سری به پیشخوان‌های مطبوعات کشور زدیم. در ویترین آن جای خالی مجله «کیهان بچه‌ها» را مشاهده می‌کنیم. مجله‌ای که به نوعی مونس کودکانی بود که در دهه شصت به دنیا آمدند. اما این مجله کی و از کجا آغاز به کار کرد؟ کیهان بچه‌ها مجله‌ای ویژهٔ کودکان است که مؤسسهٔ کیهان آن را از دی‌ماه سال ۱۳۳۵ در تهران منتشر کرده است. نخستین سردبیر این نشریه جعفر بدیعی بود. سری جدید این هفته‌نامه از سال ۱۳۵۷ پس از پایان اعتصابات سراسری مطبوعات، منتشر شد. در این زمان جعفر بدیعی صاحب‌امتیاز و سردبیر و عباس یمینی شریف مشاور این مجله بودند.

امیرحسین فردی از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۹۲ مسئول مجله کیهان بچه‌ها بود. او توانست با فراخوان نویسندگان کودک و نوجوان از هر طیف، سن و سلیقه، دوران درخشان این هفته‌نامه را خلق کند. تربیت بسیاری از نویسندگان پرتوان و خلق بسیاری آثار فاخر حوزهٔ کودک و نوجوان، یادگار آن دوران بوده‌ است. داستان‌های دنباله‌دار برای کودکان و داستان‌های مصور و جدولِ کودکان از قسمت‌های جالب این مجله بود. ضمیمهٔ شاپرک، که مخصوص خردسالان است نیز همراه کیهان بچه‌ها و در صفحات میانیِ آن چاپ می‌شد.

اولین شماره مجله کیهان بچه ها در ۶ دی ماه سال ۱۳۳۵ منتشر شد. قطع مجله ۱۶×۵/۲۱ سانتی متر بود. جز در یک مقطع زمانی که قطع آن بزرگتر شد و مجدداً به همان قطع سابق برگشت، تغییری نکرد. تعداد صفحه های مجله ۳۲ صفحه بود که گاه به ۵۰ صفحه هم می‌رسید.

 

پیشنهاد انتشار مجله کیهان بچه‌ها از سوی جعفر بدیعی ناشر مجله بازی و عباس یمینی شریف» از پیش کسوتان مجله نویسی برای کودکان در ایران که هر دو معلم بودند، به مدیر مسئول کیهان داده شد. مجله کیهان بچه ها در اولین شماره، انگیزه اصلی انتشار خود را سرگرم کردن کودکان اعلام کرده بود و مجله را به عنوان وسیله ای برای وقت گذرانی و پرکردن ساعت های فراغت کودکان، در خلاء خواندنی های سرگرم کننده برای خوانندگان معرفی کرده بود. چنان که در سرمقاله اولین شماره مجله، بدون ذکر هدف خاصی برای مجله آمده است:

« ... بالاخره رأی دادند که یک مجله برای بچه‌ها منتشر کنیم و آن را از داستان های شیرین و بازی های خوب و معماها و جدول های تفریحی و مطالب دیگری که دوست دارند، پرکنیم و آن را طوری بسازیم که همه شما در موقع بیکاری با آن سرگرم شوید ...

... بچه ها باید بدانید که این مجله مال شما و برای شماست. هر بچه ای باید خودش را جزو نویسندگان این مجله بداند. هر چه داستان و معما و بازی بلد هستید برای ما بفرستید ...»

اولین شماره مجله کیهان بچه ها با تیراژ ۵۰۰۰ نسخه منتشر شد. این مجله در همان ابتدای انتشارش به زودی کمیاب شد و ناچار چاپ دوم شماره اول را با همان تیراژ ۵۰۰۰ نسخه منتشر کردند. در پایان سال اول، تیراژ مجله به ۱۵ تا ۲۰ هزار نسخه رسید و بعد از ۶ سال انتشار تیراژ آن از مرز ۵۰ هزار نسخه فراتر رفته بود. این رقمی بود که پیش از آن، هرگز در تاریخ مجله نویسی ایران سابقه نداشت. بهره گیری از امکانات فنی نسبتاً خوب، به گردانندگان مجله کیهان بچه ها امکان می داد که از همان شماره های اول، مجله خود را در چهاررنگ و با حجم نسبتاً خوبی از تصویرپردازی عرضه کنند.

تصاویر روی جلد مجله جز در یک مقطع که به کودکان و نوجوانان، یا شخصیت های ورزشی و هنری اختصاص داشتند، همه با یکی از داستان های داخل مجله دارای ارتباط بود. پشت جلد مجله کیهان بچه ها، به طور متناوب به آگهی های تجاری و کمیک های مصور دنباله دار اختصاص داشت. تمام کمیک های مصور چهاررنگ بودند که پس از طی یک دوره تکاملی در غرب، به صورت ترجمه شده از مجله های کودکان ایران سر در آورده بودند. قطع مجله کیهان بچه ها در فاصله سال های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۱ بزرگتر شد. این تغییر قطع عملاً سقوط تیراژ مجله را به دنبال داشت. و در نتیجه، مجدداً در پایان سال ۱۳۵۱، مجله با قطع اول منتشر شد.

مجله کیهان بچه ها توانست در دوره های بحرانی و کمبود کاغذ (مثل سال های ۳۵-۱۳۳۳ و ۴۳-۱۳۴۲ ) به طور منظم منتشر شود و قیمت تک شماره آن در طول سال های انتشار مجله در دوره قبل از انقلاب ۵ ریال بود. اشتراک سالانه مجله در سال اول ۲۵۰ ریال بود که در سال دوم به ۲۶۰ ریال و ۶ ماهه ۱۶۰ ریال افزایش یافت.کیهان بچه ها بدون وقفه انتشار خود را ادامه داد. نخستین سردبیران کیهان بچه ها پس از انقلاب اسلامی وحید نیکخواه آزاد، سپس داریوش نوروزی بودند و پس از آن این نشریه با مدیر مسئولی و سردبیری امیرحسین فردی منتشر شد.

 

مجله دیگری که کودکان دهه شصت خوب به یاد دارند سروش نوجوان بود. مجله ای که با رنگ و لعاب خاص خود در آن زمان منتشر می شد. این مجله از فروردین ۱۳۶۷ تا اسفند ۱۳۸۵ منتشر می‌شد. تعداد ۲۲۸ نسخه از این ماهنامه در ۱۹ سال منتشر گردید. انتشار مجله سروش نوجوان یازده سال متوقف شد. پس از آن در اردیبهشت ماه سال 1396 به مناسبت زادروز قیصر امین پور دوباره آغاز به کار کرد.

سروش نوجوان در اولین شماره‌اش در فروردین ۱۳۶۷ وارد کیوسک های روزنامه فروشی شد و توانست بسیاری از نوجوانان دهه شصت و هفتاد را با خود همراه و نسل جدیدی از نویسندگان و شاعران را تربیت کند. قیصر امین پور ۱۵ سال سردبیری سروش نوجوان را بر عهده داشت. به گفته خودش: «من یک جوان ۲۰ ساله بودم که از پله‌های انتشارات سروش بالا رفتم و یک میانسال ۴۰ ساله که استعفا دادم و از پله‌ها پایین آمدم.» 

 

«مجله در مجله» قسمتی از سروش نوجوان بود که بچه ها نامه ها و نقاشی هایشان را به نشانی سروش پست و  با هم این قسمت را پر می‌کردند. این قسمت از مجله را مخاطبان آن می‌نوشتند شاید شوق نوشتن در همین قسمت بسیاری از نوجوانان آن روزها را شاعر و نویسنده کرده باشد. شماره ۱۸۸ این مجله که در آبان ماه ۱۳۸۲ منتشر شد پایان کار قیصر امین پور در سروش نوجوان بود تا او با نوجوان ۱۵ ساله اش خداحافظی کند. مجله سروش نوجوان سه شماره بعد خود را بدون سردبیر منتشر کرد. پس از وی، «محمدرضا سرشار» سکان هدایت سروش نوجوان را به دست گرفت. در نهایت انتشار سروش نوجوان در اسفند ۸۵ بعد از سه سال سردبیری محمدرضا سرشار بدون خداحافظی متوقف شد و قیصر امین پور نیز تنها ۸ ماه بعد از پایان این انتشار در بیمارستان دی تهران درگذشت.