اسرائیل با برجام کنار می‌آید؟
به گزارش اقتصادنیوز، در اوایل ماه آتی میلادی، نفتالی بنت عازم ایالات متحده خواهد شد. جدا از ترمیم روابط تل‌آویو-واشینگتن، به نظر می‌رسد که مسئله ایران از مهمترین محورهای دیدار او با مقام‌های آمریکایی باشد. با این حال گفته می‌شود که بنت تا پیش از حضور در آمریکا دستور بازبینی در سیاست اسرائیل در قبال مسئله ایران را داده است. اور رابینوویتز با انتشار یادداشتی در پایگاه تحلیلی فارن پالیسی با عنوان «آیا بنت پا در جای پای نتانیاهو در نگاه به توافق هسته‌ای معامله ایران می‌گذارد؟» به بررسی این مسئله پرداخته است.
سلسله عملیات‌های تشدیدشده
سیر وقایع رخ داده در روزهای اخیر این گمانه را برانگیخته که ممکن است عملیات‌های پنهانی و مخفی اسرائیل که با هدف جلوگیری از پیشرفت در دسترسی دستیابی تهران به فن‌آوری پیشرفته هسته‌ای انجام می‌گیرد، شدت گرفته‌اند. اوایل ماه جولای، دو حمله سایبری جداگانه علیه وزارت راه و شهرسازی و راه‌آهن جمهوری‌اسلامی صورت گرفت. پیش از آن در اواخر ماه ژوئن نیز حمله‌ای پهپادی علیه مجتمعی که گفته می‌شد به تولید سانتریفیوژ می‌پردازد، در نزدیکی تهران انجام شد.
اظهارات صریح بی‌سابقه
چنین حملاتی پیش از این هم سابقه داشته، با این حال وقتی آن‌ها را با سیر حوادث تحولات ۱۲ ماهه اخیر مقایسه می‌کنیم، شاهد روند حملات مکرری هستیم. از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان از وقوع دو انفجار در تاسیسات غنی سازی نطنز و ترور دانشمند هسته‌ای سرشناس ایران، محسن فخری‌زاده یاد کرد. اخیرا یوسی کوهن، رئیس سابق سازمان جاسوسی اسرائیل در یک مصاحبه، به صراحت دخالت اسرائیل در هر سه ماجرای یادشده را تائید کرده است (چنین اظهارات صریحی در مقام رئیس دستگاه جاسوسی اسرائیل باعث شد تا بسیاری از مقامات اسرائیلی خواهان پیگرد قانونی او شده‌اند)
اتخاذ رهیافتی همه‌جانبه در برابر ایران
با این وجود، نفتالی بنت، نخست‌وزیر جدید در اسرائیل که تنها چند روز پیش از حمله پهپادی به تاسیسات تولید سانتریفیوژ در ایران سوگند یاد کرده بود، در شرایط کنونی در حال بازبینی سیاست اسرائیل در مورد ایران است و از تمامی بخش‌های سیاسی و امنیتی مرتبط با سیاست خارجی اسرائیل خواسته تا برای در پیش گرفتن رهیافتی همه‌جانبه پیرامون ایران، فعالانه به یاری او بیایند.
بنت قصد دارد در اولین دیدارش با جو بایدن در اوایل آگوست، بسته سیاسی جامع و کامل در مورد ایران ارائه کند. با این حال، شاید حملات اخیر علیه تاسیسات هسته‌ای ایران، می‌تواند به نوعی ارسال‌کننده این پیام باشد که تا زمان بازدید بنت از واشنگتن، در صورت پیشروی‌های هسته‌ای بیشتر، شاهد عملیات‌های بیش‌تری هم خواهیم بود.
وارث سیاست زمین سوخته
در واشینگتن، نفتالی بنت باید با پیامد‌های سیاست زمین سوخته‌ای که بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر سابق اسرائیل در مسائل مختلف به ویژه در مساله ایران بر جا گذاشته، دست‌وپنجه نرم کند. از مهمترین چالش‌های نفتالی بنت، ترمیم پیوند میان اسرائیل و دموکرات‌های آمریکایی است که در دوره حضور نتانیاهو در منصه قدرت، به طور عمیقی مخدوش شده است. نتانیاهو در دوره چهار ساله ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، رابطه بسیار نزدیکی با او برقرار نمود. این مساله به همراه سابقه نه چندان مطلوب نتانیاهو باعث شد بایدن بعد از گذشت چهار هفته از حضورش در کاخ سفید، با نتانیاهو تماس بگیرد و عملا با این کار نارضاییتی‌اش را از او نشان دهد.
تمرکز اصلی دیدار بنت از واشینگتن
بنت در جریان بازدید از آمریکا سعی خواهد کرد بخشی از حمایت‌ها از اسرائیل در آمریکا را بار دیگر احیا کند و از شدت حزبی شدن مسئله اسرئیل در آمریکا کم کند. در مورد فلسطین، احتمالا بنت این تضمین را به دولت آمریکا خواهد داد که از هرگونه اقدام یکجانبه در کرانه باختری و نوار غزه خودداری خواهد کرد. با این همه، به نظر می‌رسد نقطه اصلی تمرکز مسائل طی دیدار بنت از واشنگتن، مساله ایران باشد.
بنیامین نتانیاهو که در حال حاضر رهبر اپوزیسیون اسرائیل به شمار می‌رود، به شکل سرسختانه و مستمری با توافق برجام مخالفت می‌کرد. او حتی در همان زمان انعقاد برجام در سال ۲۰۱۵، رهبری کارزار گسترده‌ای را علیه دولت اوباما بر عهده داشت. در سال ۲۰۱۸، نتانیاهو تلاش وافری به خرج داد تا ترامپ را متقاعد کند تا از توافق هسته‌ای برجام خارج شود. پس از آن هم او ترامپ را برای راه‌اندازی تحریم‌های گسترده‌ای علیه تهران در قالب کارزار فشار حداکثری تشویق می‌کرد.
علی‌رغم آن‌که این تحریم‌های گسترده آسیب‌هایی جدی به اقتصاد ایران وارد کرد، اما نتوانست هدف اصلی ترامپ -که ایجاد تغییر در سیاست هسته‌ای ایران بود- را برآورده سازد. در این زمان تهران قاطعانه از هر گونه تعامل با آمریکا –در راستای آن چیزی که واشینگتن یک توافق «گسترده‌تر و بهتر» می‌نامید- خودداری کرد. در مقابل، ایران حتی بر شدت توسعه برنامه هسته‌ای خود افزود و عملا توان هسته‌ای‌اش را بیش از پیش تقویت کرد.
مواضع رادیکال ضدایرانی
بنت پیش از رسیدن به نخست‌وزیری، در مقام یک سیاستمدار دست راستی، دیدگاه‌های رادیکالی در مورد ایران داشت و از رویه نتانیاهو علیه ایران حمایت می‌کرد. تاکنون بنت صراحتا از ضرورت حمله اسرائیل به تاسیسات اتمی ایران سخن نگفته با این حال، لفاظی‌ها و مواضع پیشین او حاکی از این است که با این مساله مشکلی اصولی هم ندارد. از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰، نفتالی بنت بار‌ها و بار‌ها بر مسئله نفوذ منطقه‌ای ایران، به عنوان امری بسیار زیان بخش برای اسرائیل، تاکید می‌کرد. در جریان مراسم تحلیف در کنست هم احیای برجام را یک اشتباه بزرگ (بالاخص از جانب دولت آمریکا) قلمداد کرد.
چرخش در تبعیت از نتانیاهو
اما تنها پنج هفته قرار گرفتن در مقام نخست‌وزیری، او را مجبور به تجدیدنظر در سیاست تبعیت از رویه‌های نتانیاهو در قبال ایران کرده است. بنت حتی به شدت به نتانیاهو حمله کرد و گفت که در میان نخست‌وزیران اسرائیل تاکنون هیچ کسی مثل نتانیاهو نبوده که در مورد ایران ببسیار به لفاظی پرداخته، ولی عملا کمترین کاری را در این رابطه از پیش نبرده است. در این دوره، بسیاری از نزدیکان بنت، از این بابت که نتانیاهو هیچ برنامه‌ای در مورد دوره خروج دولت ترامپ از توافق برجام نداشته، به شدت او را مورد انتقاد قرار داده‌اند و استدلال کرده‌اند که عملا او نتوانسته در مورد توسعه برنامه هسته‌ای ایران، پیش‌بینی درستی داشته باشد و بر اساس آن، سیاست‌های درستی را اتخاذ کند و عملا موجب شده اسرائیل هیچ طرح و برنامه‌ای در برابر این مسئله نداشته باشد و حتی به نوعی غافلگیر شود.
عده‌ای دیگر از نزدیکان بنت نیز اقدامات نتانیاهو علیه ایران را در واقع، با هدف تقویت موقعیت خود او در اسرائیل ارزیابی کرده و هیچ فایده‌ای نداشته‌اند. از نظر آن‌ها، او قصد داشت هم‌چنان در قدرت باقی بماند و در این مسیر از هیچ بحران‌سازی مخصوصا در مساله ایران دریغ نمی‌کرد، همان‌گونه که اخیرا هم اسنادی فاش شدند دایر بر این‌که نتانیاهو پس از شکست ترامپ در انتخابات ریاست جمهور‌ی ۲۰۲۰ آمریکا، به شدت تلاش می‌کرد تا او را وادار به حمله به ایران کند. جدای از این‌ها، بسیاری معتقدند که خروج آمریکا از برجام که تحت تاثیر فشار‌های نتانیاهو اتفاق افتاد، توان هسته‌ای ایران را تا حد زیادی افزایش داد و در نهایت به ضرر اسرائیل تمام شد.
کنار آمدن با برجام؟
به نظر می‌رسد دولت بنت به این نتیجه رسیده که باید با توافق هسته‌ای، که نظارت بر فعالیت‌های اتمی ایران را تضمین می‌کند، کنار آمد. اسرائیل تجربه حملات به تاسیسات اتمی و چهره‌های هسته‌ای عراق و پاکستان را در خاطر و می‌داند که حملات موقت، نتایج موقت دارند و حتی می‌تواند باعث توسعه بیش از پیش برنامه اتمی ایران شود. این مساله به طور خاص باعث سرعت بخشیدن تهران به پیشرفت در فن‌آوری هسته‌ای می‌شود؛ مسئله ای که اساسا به ضرر اسرائیل است.
در شرایط فعلی، کابینه بنت به صراحت نگرانی خود را از برنامه اتمی ایران اظهار می‌کند، اما در عین حال از سروشاخ شدن با دولت بایدن در مورد ایران نیز به شدت پرهیز می‌کند؛ که عملا با رویکرد تهاجمی و یکجانبه نتانیاهو در قبال برنامه هسته‌ای ایران، متفاوت است. کابینه بنت به خلاف نتانیاهو، سعی دارد تا دیپلماسی را نیز به رویه‌های ضدایرانی خود بیافزاید. بدین ترتیب، به شدت روی رایزنی با آمریکا و اروپا حساب باز کرده است. مضاف بر آن، سفر آتی بنت به واشینگتن با هدف دل‌جویی از مقام‌های آمریکایی و گرم کردنِ روابط سرد تل آویو-واشنگتن انجام می‌شود که در نوع خود این امید را برای آن‌ها ایجاد می کند که رویکردی متحد‌تری را دربرابر ایران اتخاذ کنند.
