ایران نگران شیعیان افغانستان است

به گزارش اقتصادنیوز ؛ بسیاری از تحلیلگران در داخل و خارج از کشور، در حال ارزیابی مناسبات و ترسیم چشم‌انداز معادلات ژئوپلتیک میان ایران و افغانستان هستند ، امری که می‌تواند به شناسایی موقعیت، پیش‌بینی وضعیت و آگاهی نسبی از فرصت‌ها و تهدیدهای بالقوه ناشی از شرایط جدید کمک کند.

ری تکیه، کارشناس ارشد مطالعات خاورمیانه در شورای روابط خارجی آمریکا معتقد است ایران به استقبال خروج نیروهای آمریکایی از همسایه شرقی خود می‌رود اما ممکن است نگرانی‌هایی را در مورد تجدید تنش‌های میان شیعیان و طالب‌ها که خود را اهل سنت می‌دانند داشته باشد.

معنای موضع رسمی ایران درباره تحولات افغانستان

این کارشناس ایرانی-آمریکایی که پیش از پیوستن به شورای روابط خارجی، مشاور ارشد امور ایران در وزارت امور خارجه آمریکا بوده، درباره واکنش ایران به سلطه طالبان بر افغانستان، با اشاره به اینکه ابراهیم رئیسی رئیس جمهور جدید ایران گفته است «شکست نظامی آمریکا باید به فرصتی برای بازگرداندن زندگی ، امنیت و صلح پایدار در افغانستان تبدیل شود»، مدعی شد که ایران ضمن استقبال از دور شدن ارتش آمریکا از مرز شرقی خود، مانند دیگر کشورهای منطقه مایل به همکاری با دولت احتمالی طالبان است.

اما فروپاشی دولت افغانستان در زمانی رخ داد که نظام سیاسی ایران مشغول انتقال دولت بود و بیشتر توجه داخلی بر انتخاب کابینه و روند تأیید وزیران از یک سو، و افزایش شدید موارد ابتلا به کووید۱۹ از سوی دیگربود و این‌ها باعث شد وضعیت افغانستان تا حدودی تحت الشعاع قرار گیرد.

تغییر مناسبات تهران-طالبان 

وی می‌افزاید این دو کشور در سال 1998 به دلیل ترور دیپلمات های ایرانی در مزارشریف توسط طالبان، تقریباً وارد جنگ شدند. اما در طول سال‌های طولانی اشغال افغانستان توسط آمریکا و شورش طالبان، این اصطکاک کاهش یافت.

وی مدعی است فارغ از اختلاف‌های عمیق ایدئولوژیک، شورشی‌گری طالبان به عنوان منبع بی نظمی که ایالات متحده را در افغانستان درگیر می‌کرد، ناخواسته اهداف استراتژیک ایران را تامین می کرد.

به گفته تکیه، با این حال شرایط امروز متفاوت است. طالبان سنی دیگر فقط یک نیروی چریکی نیستند. آنها اکنون بر کشور حکومت می کنند.

همچنین شاخه ای از گروه خودخوانده دولت اسلامی، یکی دیگر از گروه های مذهبی بنیادگرای سنی‌، نیز در افغانستان فعالیت می کند و این کشور می تواند گروه های شبه‌نظامی مشابهی را به خود جذب کند، که این امر نگرانی هایی را در ایران ایجاد خواهد کرد.

وضعیت غیرقابل پیش‌بینی در مرز شرقی

بی ثباتی در افغانستان ، درگیری بین جناح های مختلف آن و ستیزه جویی ایدئولوژیک آن‌ها، همگی ایران را با یک مسئله استراتژیک روبرو می کند که به باور تکیه در ایران احتمالاً این حد از طغیان پیش بینی نشده بود.

وی مدعی است: دولت جدید ایران پیش از این با مشکل اقتصادی و موج سوم ابتلا به کووید۱۹ سر و کار داشت. اکنون در جبهه شرقی خود با یک وضعیت غیرقابل پیش بینی مواجه است.

کارشناس خاورمیانه‌ای شورای روابط خارجی آمریکا در ادامه افزود: این بار بعید است که ایران مانند دهه ۱۹۸۰، از تعداد زیادی از پناهندگان ، استقبال کند. مرز ایران و افغانستان بسته است و با شیوع بیماری کرونا در ایران، دولت به دنبال محدود کردن هرگونه شیوع بیشتر از طریق ورود خارجی‌ها به کشور است.

رویکرد احتمالی ایران در صورت بروز تهدید طالبان

تکیه در پاسخ به این سوال که «آیا خروج آمریکا از افغانستان تاثیری بر سیاست خارجی ایران خواهد داشت؟»، مدعی شد که بعید است تحولات در افغانستان، سطح نفوذ ایران در سوریه و به ویژه در عراق را تغییر دهد. حمایت از متحدان منطقه‌ای در حال حاضر یک اولویت استراتژیک است.

دولت جدید ایران متعهد شده است که روابط خود را در همسایگان نزدیک تر خود جستجو کند، برخلاف دولت قبلی که به زعم نویسنده بیشتر وقت خود را صرف جلب سرمایه‌گذاران غربی و حل چالش هسته ای با غربی ها کرد.

با این حال اگر شکاف فرقه ای بین ایران و افغانستان تحت حاکمیت طالبان شدیدتر شود و تهران احساس تهدید جدی از جناح شرقی کند، احتمالاً ایران می تواند با همان تاکتیک به کار رفته در سوریه و عراق یعنی با کمک متحدان شیعه خود، این بار مقابل طالب‌ها بایستد.

موضع ثابت ایران در قبال مذاکرات هسته‌ای

به ادعای تکیه، رویکرد ایران در قبال مذاکرات هسته‌ای با ایالات متحده به احتمال زیاد تغییر نخواهد کرد. موضع ایران ثابت مانده است: تا زمانی که ایالات متحده با شرایط قبلی به توافق بازگردد، بدون هیچ تغییری در توافق هسته‌ای ایران متعهد به آن باقی خواهد ماند.

هم حسن روحانی، رئیس جمهور سابق و هم اکنون رئیسی تأکید کرده اند که ایران نه مذاکره ای در مورد تمدید و گسترش توافق فعلی انجام می‌دهد و نه حاضر است بر سر قابلیت موشکی و نفوذ منطقه‌ای خود هرگونه مذاکره یا مصالحه‌ای -آنطور که توسط ایالات متحده مطرح شده است- داشته باشد.