مماشات آمریکا با بشار اسد /بازسای اقتصادی در راه است؟

به گزارش اقتصادنیوز، در شرایطی که بیش از ده سال از آغاز بحران در سوریه و وقوع جنگ داخلی در این کشور می‌گذرد، به نظر می‌رسد به شکل قابل توجهی از شدت درگیری‌ها در این کشور کاسته شده است. 

در حالی که در سال‌های اخیر این کشور توسط عموم کشورهای عربی در انزوا قرار گرفته بود، اما در هفته‌های اخیر کشورهای عربی به تدریج روابط خود را با سوریه به نوعی از سر گرفته‌اند. بن هابارد، تحلیل‌گر روزنامه نیویورک تایمز با انتشار یادداشتی با عنوان «بشار اسد از انزوا در می آید، اما سوریه همچنان کشوری متلاشی است» این مسئله را در موازات با سیاست دولت جو بایدن در قبال دولت اسد بررسی کرده است. با این حال او مدعی‌ست این کشور در بحران‌هایی غرق شده که راه گریزی از آن‌ها وجود ندارد.

روزهای خوب پس از ده سال 

برای مردی که یک دهه گذشته را در نبرد با شورشیان مسلح گذرانده، در مجامع بین المللی منزوی شده و هم‌چنان درگیر جنگ داخلی وحشیانه‌ای است که بنیان اقتصادش را برانداخته، هفته‌های گذشته برای او [بشار اسد، رئیس جمهور سوریه] روزهای خوبی بوده است:

مقامات ارشد لبنان به دلیل مشکل قطع پیوسته برق در این کشور از او درخواست کمک کردند. وزیر اقتصاد او طی یک نمایشگاه تجاری در دبی با همتای خود از امارات متحده عربی دیدار کرد. ایالات متحده، که او و مقامات دولتش را تحت شدیدترین تحریم قرار داده، از طرح احیای خط لوله گاز از مسیر کشور او حمایت کرده است. و او برای اولین بار طی ده سال گذشته با همسایه جنوبی خود عبدالله دوم، پادشاه اردن، به صورت تلفنی گفتگو کرد.

کشوری در هم شکسته

سوریه - با مردمی که در فقر غرق شده‌اند، میلیون‌ها پناهنده در کشورهای همسایه که هنوز می‌ترسند به خانه بازگردند و مناطق وسیعی که هم‌چنان از خارج از کنترل دولت است- هنوز در هم شکسته است. اما در سرتاسر خاورمیانه این تمایل وجود دارد که اسد-که مدت‌ها در جدال با معترضین و شورشیان بوده- از انزوا درآورده شود که این نشانه‌ای از  عقب‌نشینی از مواضع قبل به نفع نوعی میل به هم‌زیستی است.

جنگ تا حد زیادی از نفس افتاده، دیدگاه‌ها تغییر کرده و اسد هنوز بر سر جای خود است، بنابراین شاید زمان آن رسیده باشد که سوریه دوباره با همسایگان خود ارتباط برقرار کند.

صورت دارایی‌ها و بدهی‌ها

ده سال از آغاز جنگ در این کشور و قیام علیه اسد می‌گذرد و بسیاری از مردم سوریه می‌پرسند حتی اگر توافقی بر سر چگونگی بازسازی کشور وجود داشته باشد، آیا می‌توان این کشور را بار دیگر به هم پیوند زد؟

کریم ساکا، از  وب سایت راصف22، که به امور سراسر جهان عرب می‌پردازد معتقدست: «برای بازسازی کشور باید صورت دارایی‌ها و بدهی‌های خود را داشته باشیم. ما فقط از بزرگ‌ترین بدهی خود خبر داریم، یعنی این‌که ما در کشوری غیردموکراتیک زندگی می‌کنیم. اما ما باید بدانیم برای ساختن یک ملت به چه سرمایه‌ای نیاز داریم».

بازسازی اقتصادی امکان پذیر است؟

به رغم پیروزی آشکار در جنگ داخلی، اغلب تسلط اسد بر مناطقی که تحت کنترل اوست بسیار ضعیف است. از کاخ ریاست جمهوری در دمشق، تا خط مقدم مبارزه در مرز شمالی کشور با ترکیه یا بیش‌تر مرزهای شرقی با عراق فاصله زیادی وجود دارد. شمال غرب سوریه عموما در کنترل جهادی‌هایی است که قبلاً با القاعده مرتبط بودند و بیشتر از اسد تلاش می کنند تا خط ورود به کشورهای غربی را باز کنند.

شورشیان تحت حمایت ترکیه که قلمرو قابل توجهی در امتداد مرز دارند، با تبادلات مالی‌شان توسط پول ترکیه، به شدت بر کاهش ارزش پوند سوریه اثر می‌گذارند. اداره بخش‌های شمال‌شرقی -جایی که بیشتر نفت سوریه و زمین‌های کشاورزی حاصلخیزی دارد- نیز با نیروهای کردها تحت حمایت ایالات متحده است و چند دور مذاکرات درباره پیوستن مجدد این بخش به دمشق شکست خورده است. 

اسد برای مقابله با شورشیان به روسیه و ایران بسیار متکی بود و اکنون هر دو کشور به فرصت‌های اقتصادی در این کشور چشم دوخته‌اند تا بتوانند به نوعی سرمایه‌های مصرف شده خود را جبران کنند. اما این در حالی است که اساس اقتصاد آنقدر آسیب دیده که بسیاری از تجار در حال بستن کسب‌وکارشان هستند.

صاحب یک شرکت بستنی‌سازی در دمشق طی گفت وگویی اظهار کرد پس از 50 سال کسب‌وکار خانوادگی خود را تعطیل کرده و به مصر نقل مکان کرده است. اخیراً، مقامات مالیاتی، شرکت برق و اداره حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان همگی برای دریافت رشوه به سراغ او آمده بودند و تهدید کرده بودند که  در صورت امتناع از پرداخت آن با تمسک به تخلفات ساختگی و جعلی کسب‌وکار او را به تعطیل خواهند کرد. به گفته او بسیاری از خانواده‌ها پیش از این مشاغل خود را ترک کرده و کسب‌وکار خود را به ترکیه، عراق، مصر یا کشورهای خلیج فارس منتقل کرده بودند. او می‌گوید: «دولت سوریه هیچ پولی ندارد و قصد دارد هزینه کارکنان، سربازان و شبه‌نظامیان خود را از تجار و صنعتگران دریافت کند».

دیپلماسی در عین ناامیدی

قدرت‌های بین‌المللی تا حد زیادی نسبت به دستیابی به صلح از طریق دیپلماسی ناامید شده‌اند و بسیاری اذعان دارند که 10 سال جنگ، تحریم و مذاکرات صلح منجر به کسب امتیازات از اسد نشده است. بشار اسد تاکنون در برابر هر گونه طرح سازشی مقاومت کرده و احتمالا در آینده هم به آن تن نخواهد داد.

در این شرایط حرکات اخیر همسایگان سوریه در نزدیک شدن به اسد حاکی از این است که چنین تصوری در حال رنگ باختن است که اگر مشکلات هم‌چنان پا بر جاست پس اسد هم‌چنان باید در منطقه منزوی بماند.

همسایگان در جستجوی فرصت‌های اقتصادی

خط لوله‌ای که در حال حاضر ایالات متحده از آن حمایت می‌کند گاز مصر را از طریق اردن و سوریه به لبنان -جایی که سقوط اقتصادی باعث خاموشی گسترده شده است- منتقل می‌کند. در واقع، با وجود تحریم‌ها علیه دولت سوریه، در رقابت با گروه حزب‌الله که سوخت تحریم شده ایران را به لبنان منتقل می‌کند، ایالات متحده از این طرح حمایت می‌کند.

اردن که به دنبال احیای اقتصاد بیمار خود است، مرز خود را با سوریه برای مبادلات تجاری باز کرده و اخیرا میزبان وزیر دفاع سوریه برای مذاکرات امنیتی بود. ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، که در سال 2011 از اسد خواسته بود تا از قدرت کناره‌گیری کند، هفته گذشته با رهبر سوریه تماس برقرار کرد و درباره روابط میان «کشورهای برادر و راه‌های تقویت همکاری میان طرفین» گفت‌وگو کرد.

کشورهای ثروتمند خلیج‌فارس، مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی، که برخی از آن‌ها طی جنگ داخلی سوریه شورشیان را حمایت مالی می‌کردند، مخالفت با اسد را کنار گذاشته و به دنبال بهره‌گیری از فرصت‌های سرمایه‌گذاری هستند؛ هر چند عمدتا به دلیل تحریم های آمریکا، با محدودیت‌هایی مواجهند که باعث شده موفق بدین کار نشوند.

تغییر رویکرد دولت بایدن؛ تحدید نفوذ ایران

اگر چه دولت بایدن در مقایسه با دونالد ترامپ رویکرد کم‌تر تهاجمی‌تری را نسبت به اسد اتخاذ کرده، اما دولت بایدن هنوز در حال منصرف کردن شرکای عرب خود از عادی سازی روابط با اسد است.

یکی از مقامات ارشد دولت بایدن به نیویورک‌تایمز گفته کاملا روشن است که رژیم اسد به بقای خود ادامه داده و تحریم‌ها مزایای کمی به همراه داشته است. بنابراین  دولت بایدن ترجیح می‌دهد تمرکز خود را بر موضوعات دیگری از جمله مبارزه با همه‌گیری ویروس کرونا، کاهش مشکلات اقتصادی در منطقه و محدود کردن نفوذ ایران قرار دهد.

این مقام دولتی به شرط ناشناس ماندن در این گفت‌وگو اظهار کرده ایالات متحده مایل است ایجاد خط لوله انتقال گاز -که هنوز جزئیات آن در دست بررسی است- تحریم‌ها را نقض نکند حداقل سود را به دولت اسد برساند. دولت نیز به دوستان خود توصیه می‌کند اجازه ندهند اسد بر پروژه مسلط شود. 

او تاکید می‌کند: «ما به طور اکید به امارات و عربستان سعودی خاطر نشان می‌کنیم ،از سرمایه‌گذاری در سوریه رفع انسداد دارایی‌های بشار در خارج از کشور خودداری کنید و اجازه ندهید دولت سوریه به هر نوع درآمدی برای بازسازی و نوسازی دسترسی داشته باشد».

با این حال  این مقام مدعی‌ست دولت با انعطاف نشان دادن در موضوعاتی مانند برق‌رسانی به لبنان و برخی از کمک‌ها در داخل سوریه، به امید در پیش گرفتن «سیاست انسانی و منطقی» مجوز لازم را می‌دهد.