از مذاکره نترسیم، مذاکره با سازش یکی نیست
شروع مجدد مذاکرات هسته ای در هفته های اخیر در دولت سیزدهم پس از توقف چند ماهه بار دیگر مورد توجه تمامی محافل قرار گرفته است و همگان منتظرند ببیند دور جدید گفتگوها در چه فضایی پیش خواهد رفت . با توجه به دور قبلی مذاکرات و تلاشی که همه تیم های برای اعلام نظرات خود دارند به نظر می رسد که سیر طبیعی گفتگوها باید به سمت تعامل و درک متقابل کشورها به پیش رود لذا کشورهای حاضر در مذاکرات می کوشند تا روایت خود را به افکار عمومی ارائه دهند لذا شاید گذر زمان بتواند به این سوال پاسخ دهد که این مذاکرات کی به نتیجه مطلوب خواهد رسید، به بیان دیگر صرف اعلام آغاز مذکرات نمی تواند متغیر مهمی برای طرفین باشد بلکه نزدیک شدن دیدگاههای طرفین و حل مشکلات هدف نهایی است به همین جهت این موضوع مهم در کلاب هاوس امشب خبرانلاین مورد بحث و بررسی قرار گرفت و مهمانان مدعو درباره دلایل و زمینه های این موضوع یعنی" ادامه مذاکرات وین؛ وقت کشی می کنیم یا فرصت می خریم؟" به اظهار نظر پرداختند.
خوشبین هستم این مذاکرات نتیجه می دهد چون هر دوطرف می خواهند به نتیجه برسند
حسن بهشتی پور تحلیلگر روابط بین الملل
دلیل تعارضی که بین موضعگیری ایران و طرف مقابل می بینیم فضای رسانه ای است که ایجاب می کند دوطرف در این مرحله، تحت تاثیر فضاسازی رسانه ای باشند که از سوی اروپا، روسیه، آمریکا و ایران دنبال شد. اینها همدیگر را ارزیابی می کنند. برای همین حرفی برای گفتن ندارند. نگاه دولت آقای رییسی این است که کلا توافقات گذشته را زیر سوال می برد و اذعان دارد هر توافقی که به دست می آید در چهارچوب برجام خواهد بود. چون اگر قرار است درباره خارج از برجام مذاکره شود، پس باید درباره همه مسایل خارج از برجام را مطرح کنیم که هم مذاکرات را طولانی می کند و توافق را از دسترس خارج می کند.
بهترین راه این است که هر توافقی قرار است طراحی شود در چهارچوب برجام و نه چیزی کمتر و نه چیزی بیشتر باشد. رویکرد آقای باقری به عنوان مدیر تیم مذاکره کننده، انتقاد نسبت به توافقات ۶ دور قبل است. نمی خواهد حرف منفی بزند چون در بازار اثر می گذارد. کسی معیشت مردم را به مذاکرات گره نمی زند. باور عمومی این است که مذاکرات روی بازار ایران تاثیر دارد. صادرات و واردات ایران ناچار به ارتباط با اقتصاد دنیاست و چون می خواهد ارتباط بگیرد، نتیجه مذاکرات هم مهم است. بنابراین انتظار برای بازار را کسی خلق نمی کند. این واقعیت بازار ایران است.
آقای باقری این را به خوبی درک کرد برای همین در صحبتها مثبت حرف می زند تا اثر منفی روی بازار نگذارد. طرف مقابل که حرفهای خوب نمی زند. او هم خواسته های حداکثری اش را اعلام می کند و می گوید بین خواسته ها و آنچه مطرح شده فاصله دارد. به عنوان یک تحلیلگر، باید اطلاعات داشته باشیم که ابهام سیاست ابهام را دنبال می کنند. البته حق هم دارند. در ادوار قبل می گفتند چرا مطالب را به مردم نمی گویید؟ هر چه می گفتیم نمی شود مذاکره را که نمی شود در بین مردم اعلام کرد. ضرورت مذاکره این است که تا به نتیجه نرسیده اند نمی توان مفاد را مطرح کرد. همچنان خواسته در بین مردم مطرح بود. در این فضا حداقل می توانستند دو سند ایران را منتشر می کردند. سند اول انتظار ما برای لغو تحریمها و سند دوم، برنامه ایران برای بازگشت به وضعیت اردیبهشت 98.
این اسناد منتشر نشده و به نظر می رسد زود است بگوییم مذاکرات به نتیجه نمی رسد. هر دوطرف می خواهند به نتیجه برسند. البته نتیجه مورد نظر دوطرف بسیار فاصله دارد. باید گفتگوها انجام شود تا نظرات به همدیگر نزدیک شود. طرف آمریکا درباره خواسته هایش هیچ انعطافی نشان نداده و طرف ایران هم شعارهایش را تکرار می کند. این که انتظار داشته باشیم کل تحریمها لغو شود نشدنی است. برای مطرح کردن خواسته حداکثری تا رسیدن به لغو تحریمهای برجامی شاید رویکرد تاکتیکی باشد. ولی نباید در مردم انتظار ایجاد کرد که کل تحریمها یکجا لغو می شود و بعد راستی آزمایی می کنیم و تضمین می گیریم. اینها از نظر مطرح کردن خواسته خوب است ولی واقع بینانه نیست. روی زمین زمانی می توان تحریمها را پایان داد که در داخل اقدام کنیم تا تحریمها کم اثر شوند.
در صحنه مذاکراتی که می بینیم، باید مشخص شود تا کی می خواهیم ادامه دهیم. آنچه برنامه ریزی دولت را نشان می دهد یا دورنمای افرادی که می خواهند تصمیم بگیرند، پیش بینی ادامه روند است. اگر چه اتفاقی بیفتد ما به نتیجه رسیده ایم یا نرسیده ایم یا اشتباه کرده ایم و باید از مسیر برگردیم. اینها سوالات بسیار مهمی است.بالاخره واقعا چه اتفاقی باید بیفتد که ما به جمع بندی برسیم این مسیر ما را به نتیجه نمی رساند. باید فکر دیگری کرد و راههای دیگری را آزمون کرد. دیپلماسی بن بست ندارد منتهی به شرطی که اراده و انعطاف داشته باشیم. خوشبین هستم این مذاکرات نتیجه می دهد چون هر دوطرف می خواهند به نتیجه برسند.
این که گفتند در دور بعدی به توافق می رسیم خیلی خوشبینانه است. چند ماهی مذاکره در پیش داریم تا دیدگاه ها به همدیگر نزدیک شود.
اراده توافق در تیم ما وجود دارد ولی استعداد توافق خوب نداریم
امیر پسنده پور کارشناس روابط بین الملل
به اندازه ای در اطلاع رسانی تیم مذاکره کننده ما ضعیف عمل کرده که جای هرگونه گمانه زنی را باز گذاشته است. سردرگمی تحلیلی را که مواجهیم، بر اثر اطلاع رسانی نادرست است. هیچ تنویری را برای افکار عمومی قائل نیستند. دفع الوقت قطعا انجام گرفته و ۵ ماه تعلل برای شروع مذاکره و این که طرف مقابل دور بعدی را شانس آخر قلمداد کرده، نشان می دهد ما از زمان استفاده نکردیم.
این را در کنار رفتار هسته ای خود قرار دهیم تا شاید راهبردهای امنیتی تر و کلان تر در ذهن ما متبادر شود. امروز مذاکرات تمام شده موضوعی توی ذوق می زند، اختلاف شدید طرفین از ماحصل گفتگوهاست. آمریکاییها از ناامیدی در مذاکرات حرف می زند و طرف ایرانی از خوب بودن روند مذاکرات. تعریف خوب از دیدگاه دوطرف متفاوت است.
طرف ایرانی شاید پافشاری بر مواضع را خوب تلقی می کنند و عدم انعطاف را پیروزی تلقی می کنند یا از عدم مفاهمه حرف می زنند.
این که ما ایالات متحده را برای تنبیه از میز مذاکره حذف کردیم، به شدت خودمان را محروم و تنبیه می کنیم. نمونه بارزش، عدم مفاهمه در مدل مذاکره است. این فاصله بسیار خطرناک است و در دور آینده هیچ معجزه ای را رقم نمی زند تا این شکاف پر شود. سابقه مذاکرات برجام با آن تیم را داریم که زمان زیادی برد. آیا در یک دور کوتاه می توان به نتیجه نهایی رسید؟ خیر.
ای کاش با توسل به هر فرد صاحب اختیار، مجوز مذاکره مستقیم اخذ شود چرا که اگر در دور بعد مذاکرات به صورت نیابتی انجام شود، آنچه امروز شاهدش هستیم یعنی مواضع تند اروپا و آمریکا ادامه دارد که سد راه توافق است. قبلا شاهد بودیم فرانسه سنگ اندازی کرد. شکاف بین ایران و ایالات متحده باقی می ماند که سم مهلک برای نتیجه است. بگذاریم گفتگو سلاح و کلید بازکردن قفلها باشد. از مذاکره نترسیم. مذاکره با سازش یکی نیست اساسا سازش امر مذمومی نیست. بی اعتمادی در نظام بین الملل بدیهی است ولی اینکه نسبت به گفتگو با آمریکا اینقدر حساسیم، به خودمان آسیب می زنیم. باید بعد اطلاع رسانی را تقویت کنیم و مجوز برای مذاکره مستقیم بگیریم.
اراده توافق در تیم ما وجود دارد ولی استعداد توافق خوب نداریم. این نقد فنی است. تیم ما دارای توان لازم برای مذاکره مطلوب نیست. ای کاش در کنار اخذ مجوز برای مذاکره با آمریکا در فکر ترمیم این ضعف باشیم.
ایران ناچار به توافق است و برای رسیدن به توافق باید با آمریکا توافق کند
قاسم محبعلی تحلیلگر سیاسی
مذاکرات مساله ای ملی است و تا حد زیادی به سرنوشت آینده کشور و تک تک مردم گره خورده و همه آرزو داریم مذاکرات بر اساس منافع ملی ما، به نتیجه برسد و ایران از این گرداب خارج شود.
باید توجه داشت ایران با چه کسانی مذاکره می کند؟ ایران بر اساس پیوستن به NPT تعهداتی دارد که اصلش صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران است. در ازای آن حق داریم از محاسن و امتیازات فناوری هسته ای استفاده کنیم. دوم 6 قطعنامه الزام آور بر اساس فصل 7 منشور سازمان ملل متحد دریافت کردیم که مسایلی را به ما تحریم کرد که الزام آور است ولی در مذاکراتی بین ما و 5 عضو دایم شورای امنیت در 2015 انجام شد، تکالیفی برای ایران مشخص شد که در نهایت با برجام، به مصالحه رسیدیم.
در بحث امنیت بین الملل که شورای امنیت مسئول آن است، آمریکا تعیین کننده است و بقیه تاثیرپذیری از او دارند. در شورای امنیت شاید ۵ عضو دارای اختلافات زیادی باشند ولی سر دو موضوع اجماع همیشه وجود دارد. اول درباره موجودیت و امنیت اسراییل است و دوم اینکه خارج از این ۵ عضو، کشوری به سلاح هسته ای دست پیدا نکند. درباره حقوق بشر در برمه و سوریه اتفاق نظر ندارند ولی درباره مسایل هسته ای ایران توافق وجود دارد. در حقیقت با اجماع آنها در مقابل هسته ای شدن ایران مواجهیم.
تکالیفی است که در برجام پذیرفتیم. هر چند برجام توافقی داوطلبانه است ولی تکالیفی را ما پذیرفته ایم. این تعهدات در راستای اجرای آن 6 قطعنامه است. خروج از برجام ما را به شورای امنیت برمی گرداند و باعث احیای 6 قطعنامه شورای امنیت می شود.
درباره تغییر شرایط باید گفت ما در ۲۰۱۵ وارد توافق برجام شدیم و شرایطمان متفاوت بود. برجام برنامه ۸ ساله توافق شده بود و امروز تنها ۱.۵ سال از آن باقی مانده. هم شرایط ایران و هم آمریکا و منطقه متفاوت است. هر توافقی طبیعتا تابع شرایط موجود است و تغییر شرایط می تواند آن را تغییر دهد.
حتی اگر آمریکا و ایران به برجام 2015 هم برگردند و تحریمهای هسته ای لغو شود، بیش از یک و نیم سال شاهد آن توافق نخواهیم بود و باز در 2023 به شورای امنیت می رویم و طبیعتا ما باید باز هم شاهد قطعنامه های جدید باشیم. چون عمر برجام پایان می یابد باید دید نیازمند توافق جدید هستیم یا همان ادامه می یابد.
مذاکرات دستورالعمل سیاسی است. مانند مصالحی برای ساخت ساختمانی داریم. نقش معمار بسیار مهم است. اگر این را دست آدم ناوارد بسپاریم بنای غیرمسکونی به ما تحویل می دهد. تیم مذاکراتی ما نه تجربه دیپلماتیک کاملی دارد و نه اینکه به مسایل حقوق بین الملل و خلع سلاح آشناست. اشتباه این تیم که باعث پیچیدگی شد، ارائه دو سند حداکثری بود که هم مذاکرات را به بن بست کشاند و دست خود را برای طرف مقابل رو کرد و انتظارات ایران را آنها می دانند و سعی می کنند انتظارات ایران را کاهش دهند.
ایران از دور اخیر مجبور به تعدیل موضع شد که این تعدیلات ادامه خواهد داشت. آیا این تعدیلات به توافق منجر می شود؟ من خوشبین نیستم. ایران ناچار به توافق است و برای رسیدن به توافق باید با آمریکا توافق کند چون دیگران تعیین کننده نهایی نیستند. در 2015 با توافق ظریف و کری، توافق نهایی شد.
یاد آقای ولایتی در سال 92 می افتم که می گفت مذاکره کلاس فلسفه نیست
مهسا جزینی خبرنگار
بعد از دور اخیر اشاره کردم غرب ابراز یاس از مذاکره می کرد و طرف ایران خوشبین بود. امروز همان فاصله را داریم گویی هیچ گفتگویی صورت نمی گیرد. یاد آقای ولایتی در سال ۹۲ می افتم که می گفت مذاکره کلاس فلسفه نیست. اینقدر فاصله زیاد است که انسان درمیماند آنها مذاکره می کنند یا هر کس بیانیه خود را می خواند.
ایران گفته ما درخواستی نداشتیم و از اول گفتیم بعد از پیش نویس استراحت کنیم. طرف مقابل می گوید ایران درخواستهای زیادی دارد.
زمانی گفتگو می شود و دوطرف دچار سوءبرداشت هستند که برداشتشان را اصلاح می کنند. ولی الان احساس می شود هیچ برداشتی نبوده و اصلاحی هم صورت نمی گیرد. هر کس حرف خود را می زند و می رود و مخاطب گیج می ماند که چه اتفاقی افتاده است.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
