برنامه ۵ ساله تامین‌اجتماعی برای توسعه عدالت در سلامت
به گزارش اداره‌کل روابط‌عمومی سازمان تامین‌اجتماعی به نقل از روابط‌عمومی موسسه عالی پژوهش تامین‌اجتماعی، عضو هیات‌مدیره سازمان تامین‌اجتماعی درباره بحث عدالت در دسترسی به خدمات درمانی گفت: واقعیت این است که اجرای عدالت مرحله‌ای و گام‌به‌گام است و باید تلاش کنیم عدالت را روزبه‌روز گسترش دهیم. چراکه عدالت به معنای بی‌طرفی است؛ یعنی سازمان برای ارائه خدمات افراد را دسته‌بندی نکند و این امکان را برای همه بیمه‌شدگان فراهم کند. همتی افزود: نوع دیگری هم می‌توان به موضوع نگاه کرد. یک عدالت افقی و یک عدالت عمودی در نظام سلامت داریم. عدالت افقی به معنای آن است که درمانی برابر برای نیازی برابر فراهم کنیم و اگر دو فرد داریم که مشکل مشابهی دارند باکیفیت مشابه به درمانشان بپردازیم. عدالت عمودی هم به این معناست که اگر دو شخص مشکلات مشابهی ندارند و بیماری‌هایشان متفاوت است، درمان نامتجانسی دریافت خواهند کرد و درواقع درمان را براساس نیاز فرد انجام می‌دهیم.او در ادامه با اشاره به اینکه در سازمان تامین‌اجتماعی از سال‌های دور برای رسیدن به عدالت، سطح‌بندی خدمات درمانی را شروع کردیم گفت: در زمانی که معاون درمان سازمان بودم سطح‌بندی را گسترش و توسعه دادیم و در این دوره هم همکاران ما در معاونت درمان این کار را ادامه دادند و یک برنامه سطح‌بندی جامع و کامل ارائه کردند که دو، سه هفته قبل در هیات‌مدیره سازمان نیز تصویب شد. عضو هیات‌مدیره سازمان تامین‌اجتماعی افزود: در این برنامه مصوب، موارد خوبی دیده شده است. ما در برخی مناطق براساس سطح‌بندی، خدمت مستقیم ارائه می‌دهیم و در مناطقی دیگر که با سطح‌بندی ما تناسب ندارد، خرید خدمت می‌کنیم که آن‌هم براساس سطح‌بندی است.همتی با بیان اینکه مسوولیت و تولیت نظام سلامت بر عهده وزارت بهداشت است اظهار کرد: وزارت بهداشت برای سال ۱۴۰۴ مطالعات وسیع و پیمایشی ملی انجام داده که براساس آن نیازهای کشور احصا و برنامه مشخصی برای ارائه خدمات درمانی در سال ۱۴۰۰ تدوین شده است که ما برای سطح‌بندی خدمات درمانی از آن برنامه (نقشه راه درمان کشور:۱۴۰۴) استفاده کردیم.
او افزود: بر این اساس اگر وزارت بهداشت در منطقه‌ای درحال ساخت بیمارستان است و میزان دسترسی مردم را برای ارائه خدمات درمانی رفع می‌کند قاعدتا نیازی به احداث بیمارستان نخواهیم داشت و خرید خدمت را در آنجا دنبال می‌کنیم و در مکان‌هایی که این امکان وجود نداشته باشد تولید خدمت می‌کنیم.
عضو هیات‌مدیره سازمان تامین‌اجتماعی با اشاره به تقسیم سطح‌بندی در قالب خدمات بستری و خدمات سرپایی گفت: در این وبینار آماری مبنی بر برخورداری ۸ درصدی خانوار شهرستان سرباز سیستان‌وبلوچستان از بیمه از سوی واعظ مهدوی ذکر شد که آمار شوک‌آوری است. در اینکه توزیع بیمه‌شدگان متغیر و نامتناسب است شکی نیست اما باید توجه کرد که طرف حساب سازمان تامین‌اجتماعی بیمه‌شدگان جامعه کارگری هستند که اجباری یا اختیاری تحت پوشش رفته‌اند. همتی ادامه داد: استان‌هایی داریم که به‌واسطه وجود کارخانه‌ها، کارگران بیشتری دارند و در مقابل مناطقی داریم که شمار نیروی کاری که باید طبق قانون تحت پوشش بروند کمتر باشد. امید است به‌روزی برسیم که در مناطق محروم سرمایه‌گذاری‌های خوبی صورت بگیرد و مردم از خدمات بیمه‌ای بهره‌مند شوند.
او با اشاره به شاخص‌های سطح‌بندی خدمات گفت: یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها در بخش بستری، جمعیت بیمه‌شده است. شاخص دیگر امکانات موجود کشوری است. فاصله تخت موجود تا تعداد تخت مطلوب را نیز براساس اطلاعات وزارت بهداشت، معین کرده‌ایم و نسبت تخت‌ها را محاسبه کرده و امتیاز داده‌ایم. شاخص بعدی لایه‌های ارائه خدمت است که در اینجا استانی که هیچ‌گونه مرکز درمانی و بخش بستری نداشته باشیم در اولویت است که براساس این اطلاعات،۷۰ شهر فاقد مرکز درمانی است که باید در بحث مراکز درمانی سرپایی اولویت‌بندی شوند.
عضو هیات‌مدیره سازمان تامین‌اجتماعی افزود: براساس برنامه سطح‌بندی وزارت بهداشت، ۴۴ شهرستان نیاز به لایه اول خدمات بستری، ۲۴۹ شهرستان نیاز به لایه دوم و ۱۱۵ شهرستان نیاز به لایه سوم خدمات دارند.همتی گفت: در زمینه تجهیزات با فناوری بالا نیز، نیازسنجی انجام‌شده و بازخوانی‌ها انجام‌گرفته و نیاز مراکز درمانی به این تجهیزات احصا شده است. البته در هیات‌مدیره سازمان با توجه به نیاز بیمارستانی و بحران کرونا، با احداث ۵۵۱ تخت بیمارستانی به‌خصوص در بخش سی‌سی‌یو و آی‌سی‌یو موافقت شده که تا پایان سال راه‌اندازی می‌شوند.او گفت: شاخص‌هایی مانند توان جذب نیروی تخصصی، شرایط اقتصادی و اجتماعی منطقه‌ای و... مدنظر است و امتیازاتی برای هرکدام در نظر گرفته‌شده و براساس امتیازبندی‌ها می‌دانیم که باید در کجا بیمارستان بسازیم و کجا باید خدمات را توسعه دهیم.
همتی اضافه کرد: در بخش سرپایی نیز شاخص‌های دیگری تعیین شده است. به‌عنوان‌مثال جمعیت بیمه‌شده، تعداد مراکز درمانی موجود در استان، تعداد مراکز درمانی طرف قرارداد، فاصله تا اولین مرکز سرپایی تامین‌اجتماعی و ... در سطح‌بندی لحاظ می‌شوند که امیدواریم بتوانیم در قالب یک برنامه پنج ساله آن را محقق کنیم.
احصای نابرابری‌ها و محرومیت‌ها با اجرای نظام سطح‌بندی خدمات درمانی در راستای تحقق عدالت در سلامت
همچنین محمدرضا واعظ مهدوی در وبینار بررسی «اصول و ضوابط حاکم بر سطح‌بندی ارائه خدمات درمانی در نظام سلامت ایران» به مقوله عدالت در سلامت اشاره کرد و گفت: نظام‌های سلامت دارای سه سطح از هدف هستند؛ سطح اول دسترسی به خدمات دارای کیفیت بهتر و بالاتر، سطح دوم عدالت یعنی تامین دسترسی همگانی به خدمات و سطح سوم پایداری منابع است.او با اشاره به شاخص‌های عدالت افزود: باید دید آیا برخورداری از امکانات برای همه خدمت گیرندگان فراهم‌شده است یا خیر؟ سوال این است که آیا خدمات ارائه‌شده تامین‌اجتماعی برای همه بیمه‌شدگان در تمام نقاط کشور فراهم است؟
واعظ مهدوی بابیان اینکه شاخص «میانگین» به‌تنهایی کفایت نمی‌کند و باید از چالش میانگین عبور کنیم و به توزیع شاخص در مناطق جغرافیایی مختلف کشور برسیم، گفت: براساس یکی از گزارش‌های تامین‌اجتماعی در برخی مناطق بیمه‌شدگانی هستند که دسترسی به خدمات درمانی برای آنها فراهم نیست که این اعم از خدمات تامین‌اجتماعی یا خدمات دانشگاه‌های علوم‌پزشکی، بخش دولتی یا حتی خیریه می‌شود. رئیس انجمن علمی اقتصاد سلامت ایران افزود: در سایر بخش‌ها نیز با این مساله مواجه هستیم. به‌عنوان مثال یک نابرابری در درآمد بین شهر و روستا وجود دارد. یا اگر میانگین تخت‌های بیمارستانی در کشور ۵۹/ ۱ است؛ اما این نرخ در برخی استان‌ها به ۸۹/ ۰ می‌رسد. او ادامه داد: همچنین در یک محاسبه آماری، مجموع بیمه‌شدگان کشور را در نظر گرفته‌ایم، بر این مبنا که اگر خانواری یک نفر از اعضایش از یک نوع بیمه برخوردار باشد از ضریب امنیت اولیه‌ای بهره‌مند‌است که در این رابطه به میانگین کشوری ۶۴ درصد رسیدیم به این معنا که در ۶۴ درصد خانوارها، به‌طور متوسط یک فرد بیمه‌شده وجود دارد که این نرخ در برخی استان‌ها مثل سمنان و یزد ۹۵ درصد و در برخی استان‌ها ۲۶ درصد است. حال آنکه در استانی مانند سیستان و بلوچستان هم یک توزیع یکپارچه وجود ندارد. این نرخ در زاهدان ۵۵ درصد و در برخی مناطق دیگر آن، مانند شهرستان سرباز ۸ درصد است و از هر ۱۰۰ خانوار شهرستان سرباز فقط هشت خانوار بیمه‌اند و مستمری بیمه دریافت می‌کنند.
رئیس انجمن علمی اقتصاد سلامت ایران با اشاره به اینکه در سطح‌بندی نیز باید به توزیع شاخص‌های جغرافیایی توجه داشته باشیم، عنوان کرد: علاوه بر آن، توزیع بین گروه‌های مختلف اجتماعی و سطوح و دهک‌های درآمدی نیز مهم است.این سوال مطرح است که آیا خدمات برای همه دهک‌ها به‌طور یکسان فراهم است؟ که معمولا دهک‌های پردرآمدتر بهره بیشتری دارند. از دهک‌های پایین نیز حمایت‌هایی صورت می‌گیرد؛ ولی یک چالش در گروه‌های با درآمد متوسط و دهک‌های میانی داریم و الگوی مصرف طوری تغییر کرده که آنها سعی می‌کنند خودشان را به گروه‌های با درآمد بالا نزدیک کنند؛ اما چنین ظرفیتی وجود ندارد.
