موسسه لگاتوم در گزارش رفاه سال ۲۰۲۰ تشریح کرد
کاهش یک پله‌ای رتبه ایران
مفهوم شاخص رفاه لگاتوم
شاخص رفاه به‌عنوان ابزاری کاربردی برای شناخت مسیرهایی است که یک ملت به منظور گذار از فقر به رفاه، باید طی کند. در همین راستا، موسسه مطالعاتی لگاتوم هر سال گزارشی را منتشر می‌کند و کشورهای جهان را بر اساس شاخص‌های مختلف از جمله ۶۶ شاخص سیاست‌گذاری، رتبه‌بندی می‌کند. بنا بر گزارش سال ۲۰۲۰ این موسسه، در دهه دوم قرن بیست و یکم و پیش از آغاز همه‌گیری ناشی از شیوع کووید-۱۹، جهان به‌طور پیوسته در حال بهبود در شاخص‌های رفاهی بوده است. مردم در سراسر جهان شرایط زندگی خود را ارتقا بخشیده‌اند و در حوزه آموزش دستاوردهای محسوسی را تجربه کرده‌اند.
علاوه بر این در حوزه بهداشت نیز در تمامی مناطق جهان به جز آمریکای شمالی، با حرکت رو به رشدی همراه بوده است. لگاتوم، دهه سپری شده را دهه بهبود شرایط حمل و نقل و ارتباطات جمعی می‌داند و آن را بستر لازم برای باز شدن درهای اقتصاد معرفی می‌کند. ضمن آنکه بالا رفتن ضریب امنیت در سرمایه‌گذاری را نیز عامل موثر و تعیین‌کننده‌ای برای رفاه محسوب می‌کند. بررسی گزارش این موسسه نشان می‌دهد بهبود در سرمایه اجتماعی در یک بازه ۱۰ ساله، باعث افزایش رفاه در جهان شده است، گرچه این الگو در تمام مناطق جهان ثابت و پایدار نبوده است. همچنین نشان‌دهنده این موضوع است که با وجود آنکه کووید-۱۹ بر اقتصاد جهانی اثرات منفی خواهد گذاشت اما باید به آینده خوش‌بین بود، چرا که در این دهه، هر سال نسبت به سال پیش از خود، رفاه به‌طور کلی در جهان روندی صعودی داشته به‌طوری‌که در سال ۲۰۲۰ این شاخص به قله تاریخی خود رسیده است. به گفته این موسسه در میان ۱۶۷ کشوری که هدف مطالعه این گزارش بوده‌اند، ۱۴۷ کشور نسبت به جایگاه‌های سال قبل خود ارتقا پیدا کرده‌اند. با وجود این جایگاه جهانی ایران در رتبه‌بندی این موسسه در سال ۲۰۲۰ با یک پله سقوط نسبت به سال ۲۰۱۹ همراه بوده است.
رشد ۴۲ درصدی آموزش عالی
گزارش رفاه سال ۲۰۲۰ معیارهای مختلفی را برای سنجش رفاه در مناطق و کشورهای جهان معرفی می‌کند که نخستین آن آموزش است. بررسی‌های رسمی نشان می‌دهند در کشورهایی که کودکان در سنین پایین، آموزش را شروع و مقطع ابتدایی را تکمیل می‌کنند، در شاخص رفاه حرکت رو به جلوتری دارند. آمار ثبت‌نام در تحصیلات تکمیلی نیز از دیگر عوامل تاثیرگذار بر این شاخص است. همچنین بررسی آمارهای رسمی نشان می‌دهند در سال ۲۰۲۰ تعداد افرادی که در تحصیلات آموزش عالی شرکت کرده‌اند نسبت به سال ۲۰۱۰، نزدیک به ۴۲درصد در جهان رشد داشته است؛ به‌طوری‌که در حال حاضر بیش از ۸۵ درصد از جمعیت بزرگسال جهان، باسواد هستند. شرایط زندگی، دیگر عاملی است که در رده‌بندی کشورهای جهان مورد سنجش قرار می‌گیرد.
بهبود جهانی زیرساخت‌های حمل‌ونقل
شاخص دیگر لگاتوم برای رده‌بندی کشورها و مناطق جهان، وضعیت زیرساخت‌های حمل و نقل چون کشتیرانی و شرایط خطوط هواپیمایی است. اهمیت این شاخص از این جهت است که تاثیر مستقیمی بر دسترسی به بازارها در سراسر نقاط جهان خواهد داشت. گزارش این موسسه نشان می‌دهد بالغ‌بر ۱۶۰ کشور از ۱۶۷ کشور مطالعه‌شده، زیرساخت‌های خود را نسبت به یک دهه قبل ارتقا داده‌اند.
نقش محوری حقوق مالکیت در رفاه
همچنین ایجاد بستر برای سرمایه‌گذاری و تامین امنیت سرمایه، شاخص دیگری است که در سنجش میزان رفاه یک کشور مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. به استثنای منطقه آمریکای شمالی و غرب اروپا که قواعد سرمایه‌گذاری در آن مناطق به ثبات رسیده و قراردادهای سرمایه‌گذاری وضعیت مناسبی دارد، در سایر مناطق جهان، بهبود در حقوق مالکیت، ارتباط تنگاتنگی با بهبود رفاه دارد. نقش این موضوع در خاورمیانه و اروپای شرقی پررنگ‌تر نیز است و اثر بزرگی بر پایین بودن شاخص رفاه آن داشته است.
کاهش ۶ درصدی زمان شروع کسبوکار
اگر کشوری در راستای تسهیل محیط تجارت خود گام بردارد، به آن معنا است که هر کسب‌و‌کاری که در آن کشور بخواهد راه‌اندازی شود، برای شروع کار خود نیاز به زمان کوتاهی داشته باشد. در این صورت می‌توان گفت کشور مذکور در شاخص رفاه، در حال رشد محسوب می‌شود. بررسی‌های رسمی نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۰ مدت زمان راه‌اندازی کسبوکار از ۱۱درصد به ۵ درصد کاهش یافته که خود نشان از حرکت رو به رشد شاخص رفاه در سطح جهانی است. همچنین نشان می‌دهد سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۰، حدود ۱۳۴ کشور محیط تجاری خود را بهبود بخشیده‌اند.
بررسی وضعیت رفاه در جهان
بررسی‌های رسمی نشان می‌دهد به‌طور کلی در میان مناطق مختلف جهان، آمریکای شمالی صدرنشین رفاه است؛ گرچه شاخص رفاه در این منطقه نسبت به دهه گذشته رشد کمی داشته است. همچنین اروپا با فاصله‌ای کم در رتبه بعدی قرار دارد و سال ۲۰۲۰ را با کمی لغزش در شاخص رفاه نسبت به سال ۲۰۱۹ به پایان رسانده است. اروپای شرقی، آمریکای لاتین و آسیا پاسیفیک به ترتیب در رتبه‌های دیگر این شاخص قرار دارند. خاورمیانه در جایگاه ششم قرار گرفته و در قعر جدول آفریقا جاخوش کرده است که با اختلافی ناچیز به‌دنبال خاورمیانه می‌آید.
جایگاه نامطلوب رفاه ایران
شرایط ناپایدار سیاسی در منطقه پرآشوب خاورمیانه، سبب شده تا سرعت رفاه در خاورمیانه از سال ۲۰۱۰ کاهشی محسوس نسبت به متوسط جهانی داشته باشد. بررسی‌های رسمی نشان می‌دهد در میان کشورهای این منطقه امارات متحده عربی و قطر به‌دنبال آن در جایگاه ۴۲ و ۴۵ جهان قرار دارند. در سوی مقابل یمن قعرنشین است و صد و شصت و پنجمین کشور در میان کشورهای جهان است. ایران نیز با ایستادن بر سکوی ۱۲۰ با رفاهی پایین گریبان‌گیر است. رفاه در خاورمیانه گرچه در حال فاصله گرفتن از میانگین جهانی است اما دستاوردهایی نیز در این دوران به دست آورده است. همچنین آمارهای رسمی حاکی از آن است که همچون سایر مناطق جهان، زیرساخت‌های ارتباط جمعی در این ناحیه جغرافیایی نیز بهبود پیدا کرده است. به‌طور مثال، نزدیک به ۷۰درصد مردم ایران در سال گذشته به اینترنت دسترسی پیدا کرده‌اند که خود نشان از رشدی ۱۲درصدی نسبت به سال ۲۰۱۰ می‌دهد. ایران از این منظر در رتبه ۷۹ جهان قرار گرفته است. ایران همچنین در دسترسی بازار و زیرساخت‌ها نیز، در سال ۲۰۲۰ در جایگاه ۱۰۶ جهان قرار گرفته که نشان از رشدی ۲۰ پله‌ای نسبت به ۲۰۱۰ می‌دهد. افزون بر این، آموزش نیز از دیگر شاخص‌های رو به رشد در منطقه خاورمیانه است. آمارهای رسمی نشان می‌دهد ثبت‌نام در مراکز آموزشی در منطقه مذکور بین ۳۲ تا ۴۴ درصد نسبت به سال ۲۰۱۰ رشد داشته است. با وجود این کشوری چون سوریه همچنان در قعر جدول و در جایگاه ۱۲۷ جهان از منظر آموزش قرار دارد.
مولفه اصلی پایین بودن رفاه
بررسی گزارش لگاتوم حاکی از دو برابرشدن آمار قربانیان ناشی از حملات تروریستی در منطقه خاورمیانه نسبت به سال ۲۰۱۰ است. گزارش این موسسه، بحران موجود در این منطقه را از اصلی‌ترین عوامل پایین بودن شاخصه‌های رفاه محسوب می‌کند. همچنین بررسی‌های رسمی دربردارنده این موضوع است که کیفیت حکمرانی در این منطقه نسبت به سال ۲۰۱۰ سقوط کرده است و ترکیه را با سقوطی ۵۷پله‌ای در شاخص حکمرانی، مثال بارز این گزاره می‌داند. بنا بر گزارش این موسسه جایگاه جهانی ایران در شاخص حکمرانی رتبه ۱۳۸ است.
