معاون اول پیشین رئیس‌جمهوری در یک نشست خبری اعلام کرد
بسته پیشنهادی اصلاح ساختار اقتصادی
رئیس بنیاد امید ایرانیان در ادامه پس از اشاره به اینکه ما ۲۷ چالش کشور را احصا کرده‌ایم، گفت: «برای دردهای سخت، درمان سخت هم نیاز است. ما به اتحاد ملی و حمایت مردم نیازمندیم. درمان تلخ است و به همراهی مردم نیازمندیم.» محورهای اقتصادی برنامه رونمایی شده از سوی محمدرضا عارف نیز قابل‌توجه است و موضوعاتی مانند کنترل تورم و ثبات اقتصادی، اصلاح نظام بانکی، سقوط نرخ سرمایه‌گذاری و کسری بودجه قابل‌توجه است. عارف وظیفه بنیاد امید ایرانیان را توسعه حمکرانی خوب تعریف کرد و فراانتخاباتی بودن را ویژگی مهم این سند عنوان کرد. به‌نظر می‌رسد در شرایط امروز ایران که نااطمینانی بر آینده آن سایه انداخته است، تدوین یک نقشه راه برای خروج از این شرایط ضروری به‌نظر می‌رسد.
لزوم بازبینی حکمرانی
عارف که در نشست خبری بنیاد امید ایرانیان از برنامه خود برای عبور از شرایط فعلی کشور رونمایی کرد، گفت: «هدف ما در این برنامه، اصلاح ساختارها و نظام اقتصادی کشور است. ما به وفاق و همدلی همه مسوولان نیاز داریم همه باید باور کنند که اصلاح ساختاری باید انجام شود. مردم هم باید امیدوار شوند که این اصلاحات موجب حل چالش‌های کشور می‌شود. باید از گروکشی و تنازع سیاسی هم پرهیز شود.» به‌نظر می‌رسد حکمرانی در ایران اصلی‌ترین موضوع مورد بحث در این برنامه است.
در متن این برنامه ذکر شده، ما نیازمند آن هستیم که طرحی نو و تحولی در نظام مدیریتی کشور ایجاد کنیم. این تغییر به مثابه اصلاحات ساختاری و بنیادین نظام حکمرانی و سیاست‌گذاری اقتصادی کشور است که البته با سختی فراوان و مقاومت بسیاری از ذی‌نفعان همراه خواهد بود.
ایران در این دوران دچار چالش‌های متعدد و عمیقی است و این چالش‌ها به‌طور مرتب رو به عمیق‌تر و بحرانی‌تر شدن هستند و در تعامل و ارتباط با هم، مرتبا همدیگر را بازتولید می‌کنند. با سطح تدبیر، رواداری و تعهد کنونی، توان حل هیچ‌کدام از آنها نخواهد بود. امروز خوشبختانه اتفاق‌نظر در بین کارشناسان و متخصصان حوزه اقتصاد شکل گرفته و پشتوانه علمی و دانشی مناسبی برای آن تولید شده است که ریشه بسیاری از نابسامانی‌های اجتماعی، سیاسی و حتی فرهنگی و محیط‌زیستی ایران را باید در حوزه حکمرانی اقتصاد و نظام سیاست‌گذاری جست‌وجو کرد.
راه سخت اصلاح
وی با بیان اینکه تحریم‌ها تنها علت بحران اقتصادی نیست بلکه عمق فاجعه اقتصادی کشور را نشان داد، تصریح کرد: باید تلاش کنیم تحریم‌ها را رفع کنیم، ولی با رفع تحریم‌ها اقتصاد کشور نجات پیدا نمی‌کند و به اصلاح ساختار اقتصادی نیازمندیم. رفع تحریم‌ها فقط مسکنی کوتاه‌مدت است. عارف در ادامه به تعارض منافع موجود در کشور اشاره کرد و اینکه آرایش فعلی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور به‌گونه‌ای است که ذی‌نفعان با قدرتی که دارند مانع اصلاحات ساختاری می‌شوند. رفتار عوام‌فریبانه با مردم هم مانعی دیگر برای اصلاح ساختاری است. اما با این وجود دردهای سخت جز با درمان‌های سخت بهبود نمی‌یابند. علاوه بر این سخنان در این سند ضمن اشاره به این موضوع از متخصصان و آگاهان دلسوز خواسته شده تا با به‌کارگیری و اجماع همه نیروها و جریان‌ها و به‌کارگیری دانش روز جهان و به‌کارگیری تجربه‌های موفق جهانی، درمان‌های سخت را مطالبه، پیگیری و اجرا کنند.
تداوم سیاست‌های غلط، اصرار بر تکرار رویکردهای سیاست‌گذاری پراشتباه و سوء‌مدیریت، کشور را دچار ابرچالش‌های بزرگی در همه حوزه‌های اقتصادی، روابط بین‌المللی، محیط‌زیست، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کرده است. این چالش‌های عمیق در کنار تعارض منافع و مقاومت اصحاب قدرت، بیش از همه مردم را به رنج و ستوه آورده است.
سرمایه‌گذاری، مشکل کلیدی اقتصاد ایران
در برنامه رونمایی شده از سوی محمدرضا عارف به این موضوع اشاره شده که در ایران امروز بیکاری و عدم‌ایجاد شغل، بزرگ‌ترین چالش و مادر بسیاری دیگر از چالش‌های اجتماعی و فرهنگی است. متاسفانه اقتصاد ایران توان کارآفرینی را از دست داده و به رشد ناپایدار دچار شده است. مهم‌ترین عامل رشد اقتصادی و کارآفرینی برای اقتصاد‌های مشابه اقتصاد ایران، سرمایه‌گذاری است. متاسفانه در ایران علاوه بر معضل سرمایه‌گذاری پایین که حتی منجر به نزول خالص سرمایه در کشور در سالیان اخیر شده، همان سطح نازل سرمایه‌گذاری را هم به شکل بسیار غیربهینه صرف کرده است. بخش عمده‌ای از این سرمایه‌ها صرف ایجاد ساختمان‌های تجاری و مسکونی بعضا بلااستفاده و تعداد بسیار زیادی پروژه نیمه‌تمام یا فاقد توجیه اقتصادی شده است.
تورم اولویت یک کشور
تورم شاید قدیمی‌ترین مشکل اقتصاد ایران است و در دهه ۹۰ به بالاترین میزان خود در دهه‌های گذشته رسیده است. عارف با تاکید بر اینکه علت اصلی چالش‌های اقتصادی را تورم می‌دانم، گفت: هدف‌گذاری ما یک‌رقمی شدن نرخ تورم است و این کار سخت اما شدنی است. برای رسیدن به این هدف باید معضل کسری بودجه حل شود. نباید نگاه کوتاه‌مدت برای تهیه بودجه داشت. اصلاح نظام بانکی و مالیاتی باید انجام شود.
در متن سند رونمایی شده بیان شده که امروز خوشبختانه وفاق ارزشمندی در میان اکثر اقتصاددان‌های کشور شکل گرفته و از پشتوانه علمی و نظری برخوردار است که علت‌العلل چالش‌های مزمن، متعدد و متاثر بر یکدیگر، تورم و عدم‌ثبات اقتصادی است. کشور ما مزمن‌ترین تورم تاریخ اقتصاد دنیا را تجربه می‌کند.
این درحالی است که مصرانه به جای پرداختن به ریشه اصلی این معضل، با تصمیم‌ها و سیاست‌گذاری‌های غلط، بی‌ثباتی و بی‌انگیزگی به بخش‌های مختلف اقتصاد تسری داده می‌شود و کلاف بهم‌تنیده‌ای از معضلات برای معیشت مردم و توسعه کسب‌وکارها به‌وجود آمده است.
دیوان‌سالاری ناکارآمد و حجیم دولت از طریق تحمیل مالیات تورمی به گروه فقرا و قشر متوسط جامعه، موجب انتقال ثروت به گروه ثروتمند‌تر جامعه می‌شود و اقدامات نمایشی، شکل‌گرایانه و مردم‌فریبانه سرکوب قیمت‌ها، نفتی بر این آتش ناکارآمدی بوده است. از ارکان درمان تورم، علاوه بر حل معضل کسری بودجه مزمن دولت، ایجاد اصلاحات اساسی در نظام بانکی است.
بدیهی است هنگامی که از درمان معضل کسری بودجه و اصلاح ساختار بودجه صحبت می‌کنیم، مطلقا اقدامات شکلی مدنظر نیست و یک عمل جراحی بزرگ برای شفافیت و حذف سیاه‌چاله‌های بودجه‌خوار کشور در بدنه دولت و کل حکومت باید طراحی شود.
علاوه بر آن، به‌عنوان یک سیاست ضروری در مهار کردن تورم و نیز توسعه سرمایه‌گذاری، به تغییرات ساختاری در نظام مالیاتی کشور هم باید توجه شود. با همه این توصیفات، به‌نظر می‌رسد اصلاحات ساختاری در شرایط فعلی ایران از دشوار‌ترین کارهای ممکن است. در چنین شرایطی که تحریم و تورم و دیگر معضلات اقتصادی بر آینده و سرنوشت کشور سایه انداخته است به‌نظر می‌رسد وجود یک نقشه راه و مباحثه بر سر تدوین آن می‌تواند اولین قدم برای گشایش در گره کور اقتصاد ایران باشد.
