ابر چالش رشد منفی جمعیت ایران از ۱۴۱۰
پیش از شیوع ویروس کرونا، شرایط اقتصادی کشور و تورم و همچنین تغییر نگرش مردم نسبت به ازدواج و فرزندآوری، به مرور زمان رفتا‌ر آنها را تغییر داد و موجب به تعویق انداختن فرزندآوری در میان بسیاری از خانواده‌ها شد، اما در زمان شیوع کرونا مشکلات برجسته‌تر از قبل شد؛ بیکاری بیشتر و درآمد کمتر شد، استرس بالا رفت و آرامش تا حد زیادی کمیاب شد! شیوع ویروس کرونا، احساس ناخوشایندی را همه‌گیر کرد و رنگ امید به آینده را از بین برد. حالا زنگ خطر کاهش رشد جمعیت به صدا درآمده و کارشناسان جمعیتی درباره سرعت منفی‌شدن رشد جمعیت کشور در آینده‌ای نزدیک هشدار می‌دهند.
صالح قاسمی، پژوهشگر تحولات جمعیت ایران و جهان در این‌باره می‌گوید: «براساس آمارهایی که در حال حاضر در طرح تحول جمعیتی کشور داریم، نرخ رشد جمعیتی کشورمان حدود ۶/ ۰ تا ۷/ ۰ درصد است و با سرعت بسیار زیادی در حال کاهش است. نرخ باروری کشورمان ۱/ ۰ و ۶ / ۰ فرزند به ازای هر زن است، در حالی که نرخ جانشینی ۱/ ۲ فرزند به ازای هر زن است که متا‌سفانه باید گفت نرخ باروری فعلی کشورمان پایین‌ترین نرخ باروری دنیای اسلام است.» او درباره نرخ سالمندی در کشورمان نیز هشدار می‌دهد و می‌گوید: «نرخ سالمندی کشورمان از مرز ۱۰ درصد گذشته و با سرعت زیادی در حال ثبت رکورد جدیدی در سالمند شدن در جهان هستیم.»قاسمی درباره تا‌ثیر کرونا بر کاهش رشد جمعیتی کشور اظهار می‌کند: «در الگوی آینده‌پژوهی پیش‌بینی‌های ما منهای پاندمی کرونا این بود که اگر با همین روال و روند ادامه پیدا کند، در حوالی سال‌های ۱۴۲۰ تا سال ۱۴۲۵ نرخ رشد جمعیت‌مان، صفر درصد می‌شود و دیگر رشد جمعیت نخواهیم داشت. آن وقت پیش‌بینی می‌کردیم که در ادامه این روند نرخ رشد کشور منفی خواهد شد و کاهش رشد جمعیت را رقم خواهد زد. آن موقع پیش‌بینی ما این بود که در سال‌های ۱۴۲۰ تا ۱۴۲۵ به جمعیت حدود ۹۳ میلیون نفر می‌رسیم و بعد از آن شاهد کاهش جمعیت کل کشور می‌شویم، اما شرایط جدید پاندمی کرونا روی شاخص‌های جمعیتی به شدت تا‌ثیر گذاشت که تمام معادلات و الگوهای آینده‌پژوهی را به هم ریخته و به کاهش رشد جمعیت سرعت بیشتری داده‌است.»
پژوهشگر تحولات جمعیت ایران و جهان تصریح می‌کند: «در حال حاضر بسیاری از جامعه‌شناسان و جمعیت شناسان معتقدند که تحولات جمعیتی کشورها و همین طور جهان را می‌توانیم به دو مقطع پیشاکرونا و پساکرونا تبدیل کنیم. در چنین شرایطی و تا‌ثیر کرونا در کاهش رشد جمعیت پیش‌بینی ما این است که از سال ۱۴۱۰ نرخ رشد جمعیت کشورمان به صفر و بعد به منفی میل پیدا خواهد کرد.»
او با اشاره به اینکه زمان پیدا کردن راه‌حل برای افزایش رشد جمعیت کوتا‌ه شده‌است، می‌گوید: «پیش‌بینی آینده‌پژوهی نرخ رشد صفر درصد به جای ۱۴۲۰ تا ۱۴۲۵ در سال ۱۴۱۰ محقق می‌شود و این یعنی بحران کاهش جمعیت عمیق‌تر است و پیامدهای آن بسیار بیشتر خواهد بود و پنجره جمعیتی ما خیلی زودتر بسته خواهد شد، بنابراین پیامدهایی که در کاهش نرخ رشد جمعیت منتظرش بودیم، شدیدتر خواهد بود و زمان ما برای کنترل بحران جمعیت بسیار کوتا‌ه‌تر شده‌است.»به گفته قاسمی، کرونا معادلات آینده‌پژوهی را به هم ریخت، از یکسو روی تعداد موالید تا‌ثیر گذاشته و باعث شده که بسیاری از افراد از فرزندآوری صرف‌نظر کنند، از سوی دیگر نیز روی تعداد مرگ و میر تا‌ثیر گذاشته که هر دوی این تغییرات منجر به سرعت در کاهش نرخ جمعیت شده‌است.»پژوهشگر تحولات جمعیت ایران و جهان تا‌کید می‌کند: «امیدوارم که مردم و مسوولان اهمیت این مساله را در ابعاد فردی و اجتماعی به خوبی درک کنند و با عزم ملی و اراده همگانی درصدد مدیریت این بحران گسترده جمعیت برآیند، زیرا اگر عزمی جدی برای پیدا کردن راه نجات از این شرایط وجود نداشته‌باشد، در آینده نزدیک هیچ‌کس از عهده رفع آن برنخواهد آمد. بنابراین هر گونه اهمال در حل این مساله، بهبود شرایط را سخت‌تر کرده و عواقب جبران‌ناپذیری را رقم خواهد زد.»
