مرکز آمار و اطلاعات راهبردی در گزارشی منتشر کرد
تحلیل آماری تورم تیرماه
درباره تورم نقطه‌ای نیز گروه روغن‌ها و چربی‌ها (۴/ ۱۰۹درصد)، نوشابه‌های غیرالکلی (۶/ ۷۶درصد) و سبزیجات (۷/ ۷۲درصد) بیشترین نرخ تورم تیرماه را تجربه کرده‌اند. افزون بر این، درباره تورم ۱۲ماهه نیز روغن‌ها و چربی‌ها (۴/ ۷۸درصد)، شیر، پنیر و تخم‌مرغ (۷/ ۶۳درصد) و حملونقل (۴/ ۶۳درصد) بالاترین تورم را در تیر به خود اختصاص داده‌اند. نکته دیگری که در این گزارش به آن اشاره شده، عوامل موثر بر تورم بالای سال‌های اخیر است. بنا بر تحلیل‌های رسمی، افزایش حجم نقدینگی، افزایش قیمت دلار، افزایش تورم انتظاری و در نهایت افزایش تقاضای یک‌باره برای برخی از اقلام نظیر مرکبات، مواد شوینده و سایر موارد به علت شیوع پاندمی کرونا چهار عامل موثر در این خصوص بوده‌اند.
اهمیت شاخص تورم
مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گزارشی به تحلیل آماری روند تورم در تیرماه سال ۱۴۰۰ پرداخت. شاخص قیمت یا شاخص بها متغیری در اقتصاد است که تحولات قیمت را بر مبنای یک سال پایه نشان می‌دهد. شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی خانوارها (CPI)، معیار سنجش تغییرات قیمت کالاها و خدماتی است که به مصرف خانوارها می‌رسد. این شاخص مهم‌ترین ابزار اندازه‌گیری میزان تورم قیمت‌ها در اقتصاد کشور است. شاخص قیمت کل، میانگین موزونی از شاخص قیمت گروه‌های مختلف کالاها و خدمات است که مورد مصرف خانوارها قرار می‌گیرد. شاخص مذکور به صورت میانگین موزونی از کالاها و خدمات است که در مجموع ۴۵۵قلم شامل ۳۰۸قلم کالا و ۱۴۷قلم خدمت است. در این گزارش نرخ تورم براساس گروه‌های هزینه‌ای و به صورت ماهانه ارائه شده، به نحوی که هریک از گروه‌ها دارای ضرایب اهمیت متفاوتی است. گروه‌های هزینه‌ای مذکور شامل ۱۲گروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها»، «دخانیات»، «پوشاک و کفش»، «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها»، «مبلمان و لوازم خانگی و نگهداری معمول آنها»، «بهداشت و درمان»، «حملونقل»، «ارتباطات»، «تفریح و فرهنگ»، «آموزش»، «هتل و رستوران» و«کالاها و خدمات متفرقه» است. از بین ۱۲ گروه عمده هرینه‌ای مذکور، چهار گروه «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها»، «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها»، «بهداشت و درمان» و «حملونقل به ترتیب دارای بیشترین وزن در سبد خانوار هستند، به‌طوری‌که بیش از ۷۶ درصد از ضریب اهمیت سبد کالاها و خدمات مورد نیاز خانوارهای کشور و نیز مناطق شهری و روستایی را به خود اختصاص می‌دهند. البته از بین این چهار گروه نیز، سهم دو گروه «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها» و «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» بیش از ۵۹ درصد است. از این‌رو بررسی وضعیت شاخص تورم در چهار گروه فوق ضرورت دارد.
افزایش قیمت مواد غذایی و تعرفه‌های پزشکی
در بخش دیگری از این گزارش به برآورد تورم ماهانه در گروه‌های هزینه‌ای پرداخته شده است. بنا بر آمارهای رسمی تورم ماهانه تیرماه معادل ۵/ ۳درصد محاسبه شده است. تورم ماهانه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات در این ماه برابر ۱/ ۳درصد و تورم کالاهای غیرخوراکی و خدمات معادل ۸/ ۳درصد برآورد شده است. این موضوع نشان می‌دهد که کالاهای غیرخوراکی و خدمات افزایش قیمت بالاتری را در نخستین ماه تابستان سال جاری نسبت به ماه خرداد تجربه کرده‌اند. افزون بر این در گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها به ترتیب گروه‌های میوه و خشکبار (۵/ ۶درصد)، سبزیجات (سبزی‌ها و حبوبات)، (۴/ ۴درصد)، ماهی‌ها و صدف‌داران (۹/ ۳درصد) و شیر، پنیر و تخم‌مرغ (۸/ ۳ درصد) بیشترین تورم ماهانه را تجربه کرده‌اند. همچنین در گروه غیرخوراکی‌ها و خدمات نیز به ترتیب گروه‌های هتل و رستوران (هزینه تالارهای پذیرایی و غذاهای سروشده در رستوران) (۸/ ۶ درصد)، بهداشت و درمان (انواع ویزیت و خدمات طبی سرپایی) (۳/ ۶درصد)، حملونقل (۲/ ۴ درصد) و مسکن و اجاره (۴ درصد) بیشترین تورم را به خود اختصاص داده‌اند. بررسی‌های رسمی حاکی از آن است که افزایش قیمت مواد غذایی به‌عنوان مواد اولیه رستوران‌ها و نیر افزایش تعرفه‌های پزشکی در سال جدید بر افزایش قیمت‌ها تاثیرگذار بوده است. از سوی دیگر گروه‌های ارتباطات (۱/ ۰درصد)، روغن‌ها و چربی‌ها (یک‌درصد) و دخانیات (۴/ ۱درصد) کمترین نرخ تورم ماهانه را ثبت کرده‌اند. مورد آخر اینکه در ماه مذکور گروه‌های اجاره، بهداشت و درمان و حملونقل بیشترین ضریب تاثیر را بر افزایش تورم ماهانه داشته‌اند که نسبت به ماه قبل گروه بهداشت و درمان جایگزین گروه سبزیجات شده است.
تورم ۱۰۹ درصدی روغن‌ها و چربی‌ها
بررسی دیگر موجود در این گزارش، برآورد تورم نقطه به نقطه در ماه مذکور در گروه‌های هزینه‌ای است. بنا بر آمارهای رسمی تورم نقطه‌ای در تیر ماه به میزان ۶/ ۴۳درصد برآورد شده است. همچنین تورم نقطه‌ای در ماه مذکور برای گروه خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات معادل ۹/ ۵۶ درصد و برای گروه غیرخوراکی و خدمات برابر ۴/ ۳۷ درصد محاسبه شده است. در گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها چهار گروه روغن‌ها و چربی‌ها (۴/ ۱۰۹درصد)، چای، قهوه، کاکائو، نوشابه و آب‌میوه (نوشابه‌های غیرالکلی) (۶/ ۷۶ درصد)، سبزیجات (سبزی‌ها و حبوبات) (۷/ ۷۲درصد) و ماهی‌ها و صدف‌داران (۵/ ۷۱درصد) بیشترین تورم نقطه‌ای را تجربه کرده‌اند. همچنین در گروه غیرخوراکی و خدمات نیز چهار گروه هتل و رستوران (۳/ ۶۲درصد)، مبلمان و لوازم‌خانگی و نگهداری معمول آنها (۶/ ۵۹درصد)، پوشاک و کفش (۴/ ۵۵درصد) و تفریح و فرهنگ (۹/ ۴۸درصد) بیشترین تورم نقطه‌ای را ثبت کرده‌اند. در نهایت سه گروه ارتباطات (۸ درصد)، آموزش (۷/ ۲۱ درصد) و اجاره (۲۴ درصد) کمترین نرخ تورم را به خود اختصاص داده‌اند. مورد دیگر اینکه در نخستین ماه تابستان گروه‌های اجاره، حملونقل و بهداشت‌ودرمان بیشترین ضریب تاثیر را بر افزایش تورم نقطه‌ای داشته‌اند که گروه اجاره و حملونقل نسبت به خردادماه تفاوتی نکرده‌اند و فقط گروه بهداشت‌ودرمان جایگزین گروه گوشت قرمز و گوشت ماکیان شده است.
آنالیز تورم ۱۲ماهه
سومین بررسی مرتبط با گروه‌های هزینه‌ای درباره تورم ۱۲ماهه است. آمارهای رسمی حاکی از آن است که تورم مذکور در نخستین ماه تابستان به میزان ۲/ ۴۴درصد برآورد شده است. خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات تورمی ۵/ ۵۴درصدی و کالاهای غیرخوراکی و خدمات تورمی معادل ۴/ ۳۹درصد را تجربه کرده‌اند. در گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها سه گروه روغن‌ها و چربی‌ها (۴/ ۷۸ درصد)، شیر، پنیر و تخم‌مرغ (۷/ ۶۳درصد) و نوشابه‌های غیرالکلی (۹/ ۶۰ درصد) بیشترین تورم ۲ ماهه را ثبت کرده‌اند. علاوه بر این در گروه غیرخوراکی‌ها و خدمات نیز سه گروه حملونقل (۴/ ۶۳ درصد)، مبلمان و لوازم‌خانگی (۵۹ درصد) و تفریح و فرهنگ (۷/ ۵۱ درصد) بیشترین تورم مذکور را به خود اختصاص داده‌اند. از سوی دیگر سه گروه آب، برق و سوخت (۵/ ۱۶ درصد)، ارتباطات (۴/ ۱۸ درصد) و آموزش (۳/ ۲۲ درصد) کمترین نرخ تورم ۱۲ ماهه را تجربه کرده‌اند. نکته دیگر اینکه در تیرماه گروه‌های اجاره، حملونقل و نان و غلات بیشترین ضریب تاثیر را در افزایش نرخ تورم ۱۲ ماهه داشته‌اند که این موضوع نسبت به ماه گذشته تفاوتی نکرده است.
تحلیل تورم در مناطق شهری و روستایی
در بخش دیگری از این گزارش به بررسی تورم سالانه در مناطق شهری و روستایی در بازه زمانی سال‌های ۸۴ تا ۹۹ پرداخته شده است. بررسی مذکور حاوی ۶نکته مهم است؛ مورد اول اینکه افزایش تورم در موج اول در سال ۸۷ حاصل افزایش نقدینگی در اقتصاد کشور بوده است. مورد دوم اینکه موج دوم تورم در سال‌های ۹۰ تا ۹۲ به دور اول تحریم‌ها مرتبط است. مورد بعدی اینکه از دهه ۸۰ تاکنون، نرخ تورم تک‌رقمی فقط طی دو سال پیاپی ۹۵ و ۹۶ در مناطق شهری و روستایی، ثبت شده است. مورد چهارم اینکه نرخ تورم روستایی طی سال‌های ۸۷ تا ۹۲ و نیز سال‌های ۹۵ تا ۹۹ از نرخ تورم شهری پیشی گرفته که بنا بر تحلیل‌های رسمی به دلیل وابسته‌تر شدن روستاها به شهرها و افزایش شدت آن در شرایط تورمی خاص است. در هر صورت تاثیر تورم در سال‌های مذکور بر خانوارهای روستایی بیشتر بوده است. مورد پنجم اینکه در مناطق شهری، گروه «مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها» دارای بیشترین وزن بوده، در حالی که در مناطق روستایی گروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» بیشترین وزن را در سبد خانوار به خود اختصاص داده است. از این رو می‌توان گفت هرگونه تغییر قیمت در این بخش‌ها اثرات متفاوتی بر خانوارهای روستایی و شهری دارد. در نهایت اینکه افزایش هزینه‌های حملونقل (به‌واسطه افزایش قیمت سوخت، افزایش قیمت قطعات خودرو و دیگر موارد) به‌طور غیرمستقیم بر افرایش قیمت‌ها در مناطق روستایی اثر بیشتری دارد. افزون بر این بررسی‌های رسمی نشان می‌دهد که افزایش تورم در سال‌های اخیر به چهار عامل مرتبط بوده است. این عوامل عبارتند از: افزایش حجم نقدینگی، افزایش قیمت دلار، افزایش تورم انتظاری که تورم کاذب را به دنبال داشته است و در نهایت افزایش تقاضای یک‌باره برای برخی از اقلام نظیر مرکبات، مواد شوینده و سایر موارد به علت شیوع پاندمی کرونا.
در قسمت پایانی این گزارش نیز به بررسی درصد تغییرات تورم ماهانه در مناطق شهری و روستایی در بازه زمانی فروردین ۹۵ تا تیر ۱۴۰۰ پرداخته شده است. این بررسی حاوی سه نکته مهم است. مورد اول، منفی شدن تورم ماهانه در اردیبهشت، خرداد و شهریور ۹۶ در مناطق روستایی و نیز اردیبهشت ۹۶ در مناطق شهری حاکی از نزدیک شدن کشور به شرایط بسیار مطلوب از نظر تورم بوده است. مورد دوم اینکه از اردیبهشت ۹۷ تورم ماهانه با جهش‌های فزاینده‌ای مواجه شده که اصلی‌ترین علت آن به تاثیر روانی تحریم‌ها ارتباط دارد.
مورد آخر اینکه در سال ۹۹ علاوه بر ادامه تحریم‌ها و بروز نوسانات نرخ ارز، موضوع شیوع همه‌گیری کرونا با تاثیراتی که بر عرضه و تقاضای برخی اقلام خوراکی، شوینده و همچنین بسته شدن مرزها و به دنبال آن تغییر در نحوه صادرات و واردات کالاها و اقلام ایجاد کرد، سبب بروز نوسانات و جهش‌های تورمی شد. مرکز آمار و اطلاعات راهبردی به‌صورت ماهانه تورم ۱۲ماه منتهی به تیرماه را بررسی می‌کند. نرخ تورم ۱۲ماهه پیش‌بینی‌شده این مرکز در تیرماه معادل ۵/ ۴۴درصد بود که با نرخ تورم محقق‌شده (۲/ ۴۴درصد) به میزان ۳/ ۰ واحد درصد تفاوت دارد. این مرکز برای ماه مرداد تورم ۴۵درصدی را پیش‌بینی کرده است.
