چرا باید تزریق دز سوم به سالمندان تسریع شود؟
پاتک سوم به مرگ کرونا
بررسی پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد که اثربخشی واکسن فایزر نسبت به سینوفارم بیشتر بوده است. بنا بر گزارش‌های رسمی، تزریق دز سوم برای دریافت‌کنندگان سینوفارم که به بیماری‌‌‌ها مزمن نقص ایمنی مبتلا هستند و افراد بالای ۶۰سال، ضروری است. دیگر اینکه تزریق دز سوم، تقویتی نبوده و به منزله مهار فوتی‌های ناشی از این پاندمی ضرورت دارد.
علاوه بر این، بررسی تجربه کشورهای مختلف نشان می‌دهد که از ماه‌های گذشته این سیاست در بسیاری از کشورهای دنیا در نظر گرفته شده است. یکی از استدلال این کشورها این بوده که اثربخشی واکسن‌ها در طول زمان کاهش مییابد. بنابراین با توجه به اینکه در روزهای گذشته شاهد افزایش مبتلایان کرونایی بوده‌ایم و این نگرانی وجود دارد که در روزهای آتی و در فصل‌های سرد سال، شاهد شیوع پیک دیگری از کرونا باشیم، سیاست بهینه این است که تزریق دز سوم واکسن کرونای این گروه از افراد با توجه به جمعیت کم آنها همزمان با کادر درمان و افراد با ایمنی پایین برای کاهش فوتی‌ها، در دستور کار قرار گیرد و منتظر پایان مدت ۶ماه بعد از تزریق دز دوم برای آنها نمانیم. بنابراین تزریق دز سوم به افراد بالای ۶۰سال باید یک ضرورت در واکسیناسیون باشد.
ضرورت تزریق واکسن ایمن
پاندمی کووید-۱۹ از زمان شیوع خود در کره‌زمین بر کیفیت زندگی مردم سراسر دنیا تاثیر گذاشته و پیامدهای زیانباری بر اقتصاد کشورها گذاشته است؛ اما میزان آسیب‌پذیری کشورهای دنیا با هم تفاوت دارد. در مقطع کنونی، حدود پنج کشور اقدام به تولید واکسن کردهاند. البته برخی کشورها نیز واکسن مستقلی ندارند و پروژ‌ه‌های مشترکی را در این زمینه تدارک دیده‌اند. با وجود اینکه این واکسن‌ها در مکانیزم فعال‌سازی و اثربخشی با هم تفاوت دارند، اما همه واکسنهای کرونا با فعال کردن پاسخ‌‌‌های ایمنی ذاتی و سازگار کار می‌کنند. کارشناسان و صاحب‌نظران اقتصادی بر این باورند که دسترسی به واکسن باید دغدغه نخست سیاستگذار باشد، اما استفاده از واکسنهای تاییدشده سازمان بهداشت جهانی که ایمنی بالاتری دارند، ضرورت دارد. این موضوع سبب می‌شود تا ایمنی همگانی در برابر پاندمی کرونا و سویه‌های جهش‌یافته آن در زمان کوتاه‌تری میسر شود و از این محل اقتصاد کشور متحمل هزینه‌های کمتری شود.
لزوم تزریق دز سوم واکسن
در خصوص این موضوع که واکسنهای مختلف چه اثربخشی یا عوارضی دارند، پژوهش‌های مختلفی صورت گرفته است. یکی از تحقیق‌های علمی، پژوهش اخیری است که پژوهشگران دانشگاه هاشمی و دانشگاه موته در اردن و دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد انجام داده‌اند و نتایج آن ۲۱ اکتبر ۲۰۲۱ منتشر شد. در این تحقیق علمی، پژوهشگران تیترهای پادتن ایجادشده توسط mRNA واکسن فایزر-بیون‌‌‌تک را با واکسن ویروس غیرفعال سینوفارم مقایسه کردند. در این بررسی، پژوهشگران بیشتر بر پادتن IgG متمرکز شدند؛ زیرا بنا بر گزارش‌های رسمی، این نوع پادتن، شایع‌‌‌ترین پادتن در پلاسمای انسانی است که در ایمنی درازمدت ناشی از واکسیناسیون موثر است.
این پژوهش در فاصله زمانی بین مارس و آوریل ۲۰۲۱ به عنوان یک پژوهش گروهی مشاهده‌‌‌ای آینده‌‌‌نگر روی گروه سنی بزرگسالان اردنی انجام شد. شرکت‌کنندگان در این پژوهش شامل افرادی بودند که دو دز از واکسنهای کووید-۱۹ سینوفارم یا فایزر-بیون‌‌‌تک را با فاصله زمانی ۲۱روز دریافت کرده بودند. دیگر اینکه همه شرکت‌کنندگان(در۲گروه۱۴۰نفری) ۶هفته پس از دز دوم نام‌‌‌نویسی شدند. در این تحقیق علمی، گروه شرکت‌کنندگانی که واکسنهای سینوفارم یا فایزر-بیون‌‌‌تک را دریافت کرده بودند، بر اساس ویژگی‌‌‌های جمعیت‌‌‌شناختی، سابقه پزشکی و عفونتهای پیشین کووید-۱۹ با هم مقایسه شدند. بررسی‌های رسمی نشان می‌دهد که تفاوت قابل‌توجه آماری در مثبت بودن تیترهای پادتن IgM بین دو گروه افراد واکسن‌زده مشاهده نشد، اما این موضوع در مورد گروههای سنی مختلف، مشهود بود؛ به نحوی که ۴/ ۸۶درصد افراد (۱۹نفر) با تیترهای IgG منفی بیش از ۶۰سال سن داشتند. مورد دیگر اینکه در بین افرادی که به آنها واکسن سینوفارم تزریق شد، از ۲۱نفر با تیترهای IgG منفی، ۱۹نفر (۵/ ۹۰درصد) بیش از ۶۰ سال سن داشتند، در حالی که دو نفر باقی‌مانده (۵/ ۹درصد) بین ۴۰ تا ۶۰ ساله بودند. مورد بعدی اینکه تنها یک نفر در گروه سنی ۲۰ تا ۴۰ سال در بین گروه واکسن فایزر-بیون‌‌‌تک تیترهای IgG منفی نشان داد. در نهایت اینکه تنها ۱۲نفر (۵/ ۵۴درصد) افراد شرکت‌کننده که تیترهای IgG منفی داشتند، به دیابت مبتلا بودند و ۹نفر (۹/ ۴۰درصد) به بیماری‌‌‌های قلبی‌‌‌عروقی یا عروقی‌‌‌مغزی مبتلا بودند. علاوه بر این، گروههای مثبت و منفی تیتر پادتن IgM نیز ۶ماه پس از واکسیناسیون بر اساس ویژگی‌‌‌هایی مانند سن، جنسیت، شاخص توده وزنی، عادت کشیدن سیگار و مثبت بودن تیترهای پادتن IgG مقایسه شدند. در این گروه‌‌‌ها تفاوت قابل‌توجهی در مقدار تیتر پادتن IgM و IgG مشاهده شد.
نتایج این بررسی‌ها نشان داد که تجویز واکسن فایزر-بیون‌‌‌تک دارای تاثیر مثبت از نظر آماری قابل‌توجهی بر مثبت بودن پادتن IgG دارد. دیگر اینکه در مقایسه، وجود بیماری مغزی‌‌‌عروقی دارای تاثیر منفی از نظر آماری نیز قابل‌توجه بود. این پژوهش محدودیت‌های ویژه‌‌‌ای داشت؛ به عنوان مثال نمونه‌‌‌ها از شرکت‌کنندگان در پژوهش تنها در یک نقطه زمانی ۶هفته پس از واکسیناسیون گردآوری شد که از احتمال بررسی پادتن یا پوسیدگی ایمنی جلوگیری کرد. در نهایت، نتیجه اصلی که از این پژوهش علمی گرفته شد، این است که تزریق دز سوم برای دریافت‌کنندگان سینوفارم که به بیماری‌‌‌های مزمن نقص ایمنی مبتلا هستند و افراد بالای ۶۰ سال ضروری است.
علت تزریق دز سوم
نقل‌قول‌های رسمی از گروه مشاوره راهبردی کارشناسان در زمینه واکسیناسیون (SAGE) نشان می‌دهد که دز اضافی باید به عنوان بخشی از سری اولیه به افراد دارای نقص ایمنی متوسط و شدیدی که از واکسنهای سینوواک و سینوفارم استفاده‌کرده‌اند، ارائه شود؛ زیرا احتمال ایمنی افراد دارای نقص ایمنی با دو دز کمتر است و از این رو در معرض خطر شدید کووید-۱۹ هستند. به گفته این کارشناسان، داده‌ها نشان می‌دهد که افراد در این دو گروه پس از واکسیناسیون استاندارد، بیشتر در معرض خطر عفونتهای غیرمنتظره یا پیشرفته (breakthrough infections) بوده‌‌‌اند. همچنین افراد دارای نقص ایمنی در این گروه عمدتا شامل مبتلایان به سرطان یا سایر بیماران تحت روش‌های درمانی هستند که سیستم ایمنی بیماران را سرکوب می‌کنند. این کارشناسان همچنین تاکید کردند که تزریق دز یادآور برای کل جمعیت توصیه نمی‌شود؛ این درحالی است که تاکنون برخی از کشورها اقدام به این کار کردهاند. سازمان بهداشت جهانی خواهان توقف تزریق دز سوم برای عموم مردم تا پایان سال است؛ چرا که مردم در کشورهای فقیرتر برای دریافت اولین دز واکسن در اولویت هستند. این سازمان همچنین به افراد بالای ۶۰سال که واکسن چینی سینوفارم و سینوواک را دریافت کردهاند، توصیه کرد که دز اضافی واکسن را نیز یک تا سه ماه پس از دز دوم تزریق کنند. در این خصوص یواخیم هومباخ، از مقامات سازمان بهداشت جهانی گفت که در خصوص داده‌‌‌های مشاهده‌‌‌ای در مورد سینوفارم و سینوواک و در گروههای سنی بالاتر، واکسن پس از دو دز عملکرد کمتری دارد. علاوه بر این، افزودن دز سوم یا حرکت به برنامه دو، یک پاسخ قوی (ایمنی) ارائه می‌دهد؛ بنابراین با این اقدام، انتظار حفاظت بسیار بهتری پیش‌بینی می‌شود.
تجربه کشورهای مختلف
بررسی‌های رسمی از تجربه کشورهای مختلف در زمینه تزریق دز سوم واکسن کرونا نشان می‌دهد که این موضوع بارها در کشورهای مختلف مورد بحث قرار گرفته است؛ با این حال برخی از مطالعات نشان می‌دهد که ایمنی ایجادشده بر اثر تزریق واکسن به مرور زمان کاهش مییابد. برخی متخصصان امور بهداشتی بر این نظرند که تزریق دز سوم واکسن کرونا می‌تواند، ایمنی بدن فرد را چند ماه پس از اولین مرحله واکسیناسیون، تقویت کند. این سیاست در کشورهای مختلف دنبال می‌شود. برای نمونه در کشورهای همسایه ایران نظیر امارات، بحرین و ترکیه تزریق دز سوم واکسن کرونا برای افرادی که در معرض خطر هستند، از ماه‌های گذشته، شروع شده است. در امارات و بحرین به افرادی که واکسن چینی «سینوفارم» دریافت کردهاند و میزان پادتن کرونا در بدنشان کم است، پیشنهاد شده سومین دز واکسن را دریافت کنند. ترکیه نیز طرح تزریق دز سوم واکسن کرونا را از ابتدای تابستان امسال برای افراد بالای ۵۰سال و همچنین کادر پزشکی اجرا کرده است. بر اساس گزارش‌های منتشرشده از ترکیه، از دو ماه گذشته (شهریورماه) ۹/ ۴میلیون دز واکسن برای اجرای سومین مرحله واکسیناسیون در این کشور توزیع شده است. علاوه بر این، در سایر کشورهای اروپایی این سیاست پذیرفته شده است. برای مثال آلمان از حدود دو ماه گذشته (شهریورماه)، تزریق دز سوم واکسن کرونا به افراد مسن و آسیب‌پذیر و همچنین افرادی را که واکسن «آر.ان.ای» دریافت نکرده‌اند، شروع کرده است. از این رو افرادی که در آلمان با واکسن «آسترازنکا» و «جانسون اند جانسون» واکسینه شدهاند، دوباره برای واکسیناسیون فراخوانده شدهاند و به این افراد، واکسن «آر.ان.ای» مانند «فایزر» و «مدرنا» تزریق می‌شود. پیش‌تر سازمان بهداشت جهانی در مورد واکسن آسترازنکا اعلام کرد که در حال حاضر هیچ شواهدی مبنی بر ضرورت استفاده از واکسن یادآور هنگامی که فرد دو دز واکسن دریافت کرده است، وجود ندارد. کارشناسان بر این باورند که با تزریق دز سوم به افراد بالای ۶۰سال و نیز افراد دارای ایمنی بالا، می‌توان فوتی‌های ناشی از کرونا را مهار کرد.
