ویروس کرونا: از تاثیرات وضعی تا تغییرات ساختاری برای صنعت بیمه

دکتر سیدمحمد مهدی بهشتی‌نژاد عضو هیات مدیره بیمه ملت با توجه به زمینه‌محور بودن فعالیت‌های صنعت بیمه، به معنای تاثیرگذاری شدید و سریع تغییرات محیطی بر فعالیت‌های بیمه‌ای، بیماری‌های اپیدمی مانند کرونا نیز دربردارنده تهدیدات و فرصت‌های قابل توجهی برای صنعت بیمه است. در سطح خرد و کوتاه مدت، کاهش ترددها و مسافرت‌های بین‌شهری و در نتیجه، تصادفات و حوادث رانندگی می‌تواند کاهش ضریب خسارت در رشته‌های بیمه اتومبیل شامل بیمه شخص ثالث از جنبه مالی و بدنی، حوادث و بدنه را به دنبال داشته باشد که نتیجه آن بهبود نسبت‌های مالی شرکت‌های بیمه به‌ویژه سودآوری می‌شود. اگرچه در همین رشته بیمه‌ای نیز با توجه به الزامات قرنطینه و ابهام اطلاعاتی، شرکت‌های بیمه بعضا شاهد تعویق در تمدید بیمه‌نامه و اخلال در جذب نقدینگی خواهند بود.

 در بیمه‌های اشخاص از قبیل بیمه درمان و بیمه‌های زندگی، وضعیت متفاوت است؛ افزایش هزینه‌های درمان مرتبط با آزمایشات تشخیصی و درمانی و افزایش متوفیان مرتبط با این ویروس، تعهدات شرکت‌های بیمه را با افزایش چشمگیری مواجه می‌سازد. به‌علاوه در بیمه‌های زندگی، تبعات اقتصادی کرونا به لحاظ مختل کردن جریان درآمد خانوار، بیمه‌گذار را وارد فاز بازنگری تقدم و تاخر اولویت‌های زندگی می‌کند و ممکن است برای گروهی از بیمه‌گذاران تصمیم به تعویق خرید، فسخ یا بازخرید بیمه‌نامه یا تاخیر در پرداخت حق‌بیمه و وام‌های دریافتی را به همراه داشته باشد. با این حال، اپیدمی کرونا، به نوعی ارتقای ریسک‌آگاهی و ریسک ادراک ‌شده و درنتیجه فوریت اقدام خرید بیمه زندگی به‌ویژه برای سرپرستان خانوار را به‌دنبال دارد. در رشته‌های دیگر بیمه‌ای مانند بیمه‌های اموال همچون آتش‌سوزی، باربری و ... و بیمه‌های مسوولیت، مسلما حساسیت بیشتری از طرف بیمه‌گذار برای کاهش هزینه‌ها و در نتیجه چانه‌زنی در مورد بیمه و نحوه پرداخت به‌وجود می‌آید و می‌تواند ریسک مالی و نقدینگی شرکت‌های بیمه را افزایش دهد.

به‌این‌گونه هرچند در کوتاه‌مدت ممکن است شرایط فعلی واجد منافع مالی برای شرکت‌های بیمه باشد، اما در بلندمدت در صورت عدم ایفای نقشی فعال در مواجهه با این شرایط، متعاقب کاهش فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی، با توجه به ماهیت محصولات بیمه در زمینه‌ای از مولفه‌های اقتصادی و فرهنگی و بعضا انفعال بیمه‌گران در ترغیب جامعه به اخذ پوشش‌های مورد نیاز و ارتقای دسترسی بازار به خدمات بیمه‌ای، تولید حق بیمه می‌تواند با شتاب بیشتری در مقایسه با تولید ناخالص داخلی کاهش یابد و در نتیجه تاثیری منفی بر ضریب نفوذ بیمه داشته‌باشد. ورای آثار و پیامدهای کوتاه مدت ویروس کرونا، سوالات و چالش‌هایی از قبیل دسترسی به بیمه‌گذار، حفظ بازار، نیازهای جدید بیمه‌ای، حفظ جریان نقدینگی به منظور ایفای تعهدات، مسائل مدیریت بهینه سرمایه‌های انسانی، حدود و ثغور مسوولیت‌های اجتماعی بیمه‌گران مطرح است که پاسخ‌های متقنی برای آن وجود ندارد. با این حال آنچه روشن است ضرورت بازنگری در فرآیند‌ها، شیوه‌های انجام کسب‌وکار و ارتقای توانمندی‌های ادراکی مدیران صنعت در درک پیچیدگی‌ها و تاثیرات بعضا متعارض این پدیده بر کسب و کار بیمه است. بحث تحول دیجیتال در صنعت، بازنگری مجدد ریسک‌های صنعت (ریسک بیمه‌گری، اجرا، بازار و ریسک مالی)، تمرکز بر فعالیت‌های ارزش‌آفرین و اتخاذ تدابیری با رویکرد مشارکتی با بیمه‌گذار با راهبرد گسترش ارتباطات و تعاملات با بازار هدف از طریق گفت‌وگو، می‌تواند به درک متقابل از نیازها و دغدغه‌های  بیمه‌گر – بیمه‌گذار، تهدید‌های این پدیده ناخوشایند را به فرصتی برای گسترش پوشش‌های بیمه‌ای و در نتیجه رفاه اجتماعی تبدیل کند. سرمایه‌های انسانی صنعت بیمه با توجه به دانش پایه و ارتباط محور بودن فعالیت‌های بیمه، در این شرایط از حیث مسائل دورکاری، توسعه ساختارهای شبکه‌ای فناورانه، ورای ساختارهای سنتی و توسعه کانال‌های جدید ارتباطی با بیمه‌گذار در کنار مسائل روانشناختی فضای کاری جدید باید مورد توجه  قرار گیرند؛ ضمن اینکه ضرورت کسب تخصص‌ها و مهارت‌های جدید هم به لحاظ فعالیت‌های حرفه‌ای و هم توسعه و نظم فردی، مدیریت اولویت‌ها و درک و تطابق با مقتضیات جدید الزامی است. توجه به مسوولیت‌های اجتماعی شرکتی، بیمه‌گران بیش از پیش اهمیت یافته و به دقت از طرف ذی‌نفعان رصد می‌شود، بنابراین از این حیث ویروس کرونا فرصتی برای ایجاد و القای حس حضور صنعت بیمه در بزنگاه‌ها و شرایط حساس است. هر چند این یادداشت نگاهی مختصر به آثار و پیامدهای کوتاه‌مدت و میان‌مدت و دربردارنده بایدهایی در مواجهه با شرایط جدید است و بررسی همه‌جانبه تاثیرگذاری اپیدمی کرونا در این مقال نمی‌گنجد، با این حال به عنوان فتح باب و دعوتی از اندیشمندان و صاحب‌نظران در خصوص تامل و ارزیابی صنعت در مواجهه اثربخش با تغییراتی ساختاری همچون اپیدمی کرونا قلمداد می‌شود. شیوه‌ای جدید از اندیشیدن، تحلیل‌کردن، ساختارسازی و تدوین راهبردها و فرآیندها که ارتقای دسترسی، ایجاد ارزش و توسعه صنعت بیمه را در فرآیندی نزدیک‌تر با جامعه دنبال کند و از تمام ظرفیت‌های فکری، فناورانه و مدیریتی برای کنش کارآتر در مقابل وضعیت‌هایی این چنین بهره گیرد.