خانه‌نشینی چه لطمه‌ای به آژانس‌های مسافرتی زد؟
سفر؛ رویای دور دست
طبق آماری که موسسه گلدمن‌ساکس منتشر کرده در آمریکا خطوط هوایی، آژانس‌های مسافرتی، گردشگری،هتل‌ها و مراکزی که مربوط به سفر و اوقات فراغت می‌شوند با شیوع کرونا از تاریخ ۱۱ اسفند ۱۳۹۸ تا ۲۱ فروردین (یک مارس تا ۹ آوریل) سال‌جاری ۲۳ میلیارد دلار وام دریافت کرده‌اند تا بتوانند بخشی از زیانی را که متحمل شده‌اند جبران کنند.در ایران نیز تسهیلاتی از سوی دولت برای فعالان حوزه گردشگری در نظر گرفته شد، اما به گفته مدیرعامل الی‌گشت این وام با رعایت همه جوانب امر در نظر گرفته نشد و نتوانست آن‌طور که باید از کسب‌وکارها و مشاغل این بخش حمایت کند و اغلب شرکت‌های خدمات مسافرتی نهایتا چاره‌ای جز تعدیل نیروی انسانی و سوق دادن آنها برای استفاده از بیمه بیکاری نداشتند.
آسیبی بی‌سابقه در صنعت گردشگری
امیرفنائیان می‌گوید: آژانس مسافرتی الی‌گشت از سال ۱۳۷۹ آغاز به کار کرد و طی این مدت اغلب فروش به صورت آنلاین بوده و ۴دفتر در شهر‌های تهران، آنکارا، استانبول و لندن دارد که قبل از شیوع کرونا بیش از ۳۰۰ کارمند داشته و درحال حاضر تعداد پرسنل شرکت به ۷۰ نفر کاهش پیدا کرده است. اگر حمایت‌های دولت به آژانس‌ها برای حفظ و بقای آنها به صورت وام بود و درصدی از حقوق پرسنل را نیز پرداخت می‌کردند امکان حفظ کارکنان وجود داشت، اما متاسفانه مسیر اشتباهی برای حمایت به خصوص از کارکنان فعال در صنعت گردشگری طی شد که منجر به ترک همکاری شد. همزمانی شیوع کرونا با تعطیلات نوروز باعث شد تا ضرر و زیان الی‌گشت به عنوان برگزارکننده تورهایی که حتی برخی از آن کشورها پرواز مستقیمی به ایران ندارند بیشتر شود، بسیاری از پرواز‌ها و تور‌ها نهایی شده بود و هزینه ایرلاین‌ها، هتل‌ها و سفارتخانه‌ها بابت ویزا پرداخت شده بود.
وی ضرر و زیانی که الی‌گشت سال گذشته با آن مواجه شده را ۲۵ میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: سال گذشته سال بسیار سختی برای صنعت گردشگری در ایران بود، در ابتدای سال، سیل، سفرهای داخلی را تحت‌الشعاع قرار داد، سپس قطعی ۱۰ روزه اینترنت سراسری، پس از آن اتفاقی که برای هواپیمایی اوکراین رخ داد و بسیاری از پرواز‌ها لغو شد و برخی نیز به دلیل ترس از پرواز سفرها را لغو کردند و پس از آن کرونا تیر خلاصی بر پیکر این صنعت وارد آورد. الی گشت به عنوان بزرگ‌ترین مجری برگزارکننده تورهای مسافرتی مانند سایر اعضای این صنعت از آسیب‌ها مصون نماند. لغو بلیت و تور و هتل‌ها زیان هنگفتی در برداشت و نهایتا لغو فروش بیش از ۴۵ میلیارد تومان خدمات برای این شرکت را به همراه داشت که بخشی از آن استرداد شد، اما حدود ۱۰ میلیارد تومان از آن باقی مانده که ۶ میلیارد تومان آن مربوط به خطوط هوایی است و مابقی مربوط به هتل‌ها است. امیر فنائیان رفع آثار آسیب‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا را حداقل ۱۸ ماه ارزیابی کرد و گفت: در اغلب نقاط جهان آثار آسیب‌های کرونا را تا سال ۲۰۲۱ میلادی می‌دانند و نکته مهم اینجاست که حداقل این مدت زمان می‌برد تا به نقطه‌ای که در سال ۱۳۹۷ داشتیم، بازگردیم.
وی معتقد است: اتفاقی که به دلیل انتشار ویروس کرونا حادث شد در صنعت گردشگری بی‌سابقه بوده و از همین رو اغلب کشورها برای حمایت از این صنعت برنامه‌های حمایتی منسجمی را طراحی و اجرا کردند. به گفته او در آمریکا دولت با شرکت‌های بزرگ به توافق رسید تا رقمی را بر اساس گردش مالی و بازدهی شرکت‌ها به صورت بلاعوض پرداخت کنند و در اروپا نیز بخشی از این حمایت‌ها به صورت وام به شرکت‌ها تعلق گرفت و بخشی دیگر در قالب درصدی از حقوق پرسنل به آنها پرداخت شد. در انگلستان ۸۰درصد حقوق تمام پرسنل فعال این حوزه را که به دلیل کرونا خانه‌نشین شدند، به شرکت‌ها پرداخت کردند و برای سر پا نگه‌داشتن شرکت‌های این حوزه با درنظر گرفتن گردش مالی شرکت‌ها و همچنین با پیش‌بینی رکودی ۱۸ ماهه مبلغی را به عنوان وام برای شرکت‌های این حوزه با لحاظ گردش مالی و بازدهی آنها در نظر گرفتند. در ترکیه نیز ۶۰ درصد حقوق و پرسنل کارکنان به شرکت‌ها پرداخت شد و تسهیلات ارزان قیمت به شرکت‌ها پرداخت شد.
شیوع سرگردانی مسافران
فنائیان تسهیلات حمایتی دولت به فعالان عرصه گردشگری در ایران را نامتناسب ارزیابی کرد و گفت: در ایران پرداخت تسهیلات به شرکت‌ها بدون در نظر گرفتن بازدهی وگردش مالی آنها و ارزش موجودیت کسب‌وکارها فقط بر اساس تعداد پرسنل در نظر گرفته شد که رقم آن به ازای هر نفر ۱۲ میلیون تومان با کارمزد ۱۲ درصد بود که واقعا برای کمتر شرکتی این وام توجیه اقتصادی داشت. به گفته او با تعاریفی که دولت برای حمایت از این صنعت لحاظ کرده به طور مثال چنانچه شرکت اینستاگرام ایرانی بود هیچ‌گونه تسهیلات چشمگیری به آن پرداخت نمی‌شد در حالی‌که باید گردش مالی و بازدهی کسب و کارها و میزان مالیات پرداختی شرکت‌ها به دولت لحاظ می‌شد و متاسفانه نهایتا این نحوه پرداخت تسهیلات اغلب کسب‌وکارهای پویا و آژانس‌ها را به سمت اخراج پرسنل سوق داد.
فنائیان از ترمیم و احیای الی‌گشت در دوران پساکرونا گفت و افزود: با توجه به اینکه در دوران کرونا عمده سفرها لغو شده، عطش زیادی برای سفر وجود دارد و به محض پایان زنگ خطر کرونا سفرها از سر گرفته می‌شود، اما شرایط طوری است که بازار آرام آرام در حال احیا است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان شهریور به ۵۰ درصد ظرفیت برسیم. در این بین الی‌گشت سعی دارد تا برنامه‌ای برای خلأ سفرهای خارجی داشته باشد و پیشنهادی‌هایی برای سفرها و تورهای داخلی دارد و به محض بازگشایی ایرلاین‌ها و پرواز‌های خارجی امکان خرید بلیت از سوی الی‌گشت میسر می‌شود و این احتمال می‌رود تا پرواز‌های خارجی از ماه جولای آغاز شود.
وی تفاوت قیمت بلیت‌های الی‌گشت نسبت به سایر آژانس‌ها را ناشی از کیفیت بالای تورهایی که الی‌گشت برگزار می‌کند، دانست و گفت: کیفیت خدماتی که الی‌گشت برگزار می‌کند از راهنمای تور گرفته تا پرواز‌ها و نوع هتل‌ها متفاوت است از این رو با توجه به افزایش قیمت دلار و پرداخت هزینه‌های دلاری، خدمات بالاتر هزینه‌های ریالی بیشتری دارد، البته باید به این نکته توجه کرد که تمامی هزینه‌های بلیت پرواز و هتل مستقیما به آنها پرداخت می‌شود و درصدی از فروش برای الی‌گشت منظور می‌شود که برای تمامی شرکت‌های خدمات مسافرتی به این شکل است و در واقع باید قیمت‌ها یکسان باشد، اما برخی از همکاران درصدی از سود فروش را که از ایرلاین‌ها و هتل‌ها دریافت می‌کنند به مسافران تخفیف می‌دهند که این کار خلاف قانون است.
طبق آمار‌ها پس از شیوع کرونا در صنعت گردشگری ایران حدود ۷۰۰ هزار نفر بیکار شده‌اند و تا پیش از کرونا ۵ هزار دفتر خدمات مسافرتی در کشور در این حوزه فعالیت داشتند که در حال حاضر اغلب دفاتر تعطیل هستند .
به گفته وی مصادف شدن شیوع کرونا در ایران با تعطیلات نوروز بر شدت زیان‌های این صنعت افزود و پرواز‌ها و تورهای زیادی به همین دلیل لغو شد و مسافران زیادی سرگردان شدند. با توجه به اینکه بخشی از هزینه‌ها بابت پرواز‌ها، هتل‌ها و ویزا‌ها پرداخت شده بود و ضرر و زیان‌های این صنعت هنگفت شد، اما متاسفانه تاکنون دولت، انجمن دفاتر خدمات مسافرتی، سازمان هواپیمایی کشوری، سازمان گردشگری، وزارت راه و شهرسازی نه تنها مشکل را به صورت هماهنگ بررسی نکرده‌اند، بلکه هر کدام مشکل را به سمت دیگری پاس می‌دهند؛ در این بین مشکلات تمام حلقه زنجیره گردشگری، مسافران و‌گردشگران همچنان ادامه دارد. واقعیت این است که بخشی از این مبالغ دست آژانس‌ها ود‌‌فاتر مسافرتی، ایرلاین‌ها و حتی هتل‌ها است، اما در حال حاضر به دلیل اینکه گردش نقدینگی وجود ندارد امکان پرداخت آن نیست. البته طبق برآورد‌ها حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد مبالغ پرداخت شده، اما این مشکلی است که در تمام دنیا رخ داده و می‌توان با بهره‌گیری از تجربیات آنها روش خوبی برای حل آن پیدا کرد.
خلأ هماهنگی سازمان‌های مسوول
فنائیان می‌گوید: در دنیا اولین اقدامی که در راستای حل مشکل و آسیب‌های ناشی از کرونا در صنعت گردشگری انجام شد، بررسی مشکلات و در ادامه ارائه برنامه‌ای برای پرداخت‌ها بود. یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های مسافرتی در آلمان در ابتدا اعلام کرد که مبالغ بلیت‌های لغو شده مسافران نزد این شرکت به عنوان اعتبار مسافران در سفرهای آتی در نظر گرفته می‌شود و در ادامه اعلام کرد اگر مسافری وجه آن را می‌خواهد می‌تواند تا تاریخی مشخص اعلام کرده و سپس برنامه پرداخت مشخص کند. در این میان بانک‌ها بودند که خلأ مالی شرکت‌ها را پرداخت کردند و باعث بقای بنگاه‌ها و گردش مالی شدند و هماهنگی کاملی بین نقاط مختلف صنعت گردشگری از ایرلاین‌ها، تا هتل‌ها و دفتر مسافرتی به‌وجود آمد.
به گفته وی، در ایران ناهماهنگی‌ها بین دستگاه‌های مسوول باعث شده تا تصمیم درستی برای حمایت قاطع از صنعت گردشگری اخذ نشود از همین رو در نظر سنجی که در انجمن دفاتر خدمات مسافرتی با حضور ۱۲۰۰ عضو برگزار شد، اغلب اعلام کردند که در شرف تعطیلی هستند و اگر این موضوع را به ۵ هزار دفتر خدمات مسافرتی تعمیم دهیم حدود دو هزار دفتر خدمات مسافرتی در سال‌جاری به دلیل متوقف شدن فعالیت‌ها تعطیل می‌شوند. مدیر عامل الی‌گشت می‌گوید: برای داشتن تور به برخی مناطق با مشکل و محدودیت روبه‌رو هستیم. کانالیزه کردن سفرها محدود شدن را به‌دنبال دارد و به صنعت گردشگری آسیب می‌زند. برای بهبود محیط کسب‌وکار در صنعت گردشگری باید فضای کسب و کار باز شود، مسیر‌های جدید ایجاد شود و ایرلاین‌های جدید وارد کشور شوند.
