افتتاح اولین‌هایپرمارکت‌های پسماند خشک در تهران
زباله بدهید کالا تحویل بگیرید
ایده راه‌اندازی هایپرمارکت‌های پسماند از کجا شکل گرفت؟ آیا در سایرکشورهای دنیا نیز نمونه‌های مشابه این هایپرمارکت‌ها وجود دارد؟ در کدام کشورها؟
کلا ایده اصلی ما در ایجاد هایپرمارکت‌ها این است که با ابزارهای مختلف و به‌ویژه ابزارهای تشویقی فرهنگ‌سازی کنیم. قطعا برای شهروندان جذاب است که مکانیزم تشویقی در ازای فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند وجود داشته باشد و در ازای آن کار درست و مطلوب، نفعی داشته باشند. این اساس کار ما برای پسماند خشک و تفکیک از مبدأ است؛ به‌طوری‌که ما برای فرهنگ‌سازی و رسیدن به تفکیک صددرصدی چند مدل را همزمان امتحان می‌کنیم مانند مکانیزم تشویقی اپلیکیشن‌ها، آر وی ام‌ها و... یکی از ایده‌هایی که در اتاق فکر اولیه به آن رسیدیم این بود که مردم از جایی که پسماند را تحویل می‌دهند، با ارائه پسماند خشک خرید کنند. این طرح پیشنهاد یکی از پیمانکاران فعال در یکی از مناطق ۲۲گانه بوده که ما ایده اولیه را بررسی و تکمیل کردیم و تاکنون بازتاب خوبی هم داشته است و میزان خرید بر اساس تحویل پسماند خشک رضایت‌بخش بوده است. من مدلی دقیقا شبیه این را در جایی ندیدم، اما تشویق به ازای انجام فعالیت مکانیزمی است که در بسیاری از کشورها اجرا می‌شود.
هدف از راه‌اندازی این هایپرمارکت‌ها چیست؟ تفکیک زباله یا بازیافت؟
تفکیک و بازیافت با هم دیده می‌شود. در واقع پسماند خشکی که تفکیک می‌کنیم بازیافت می‌شود. آن چرخه‌ای که صحبت کردیم، دو هدف دارد؛ پسماندهایی که قابل بازیافت هستند به بخش بازیافت می‌روند و پسماند تر که باید تبدیل به کمپوست شود، به‌دلیل بازیافت پسماند خشک با پروسه راحت‌تری انجام می‌شود و در نهایت تناژ کمتری دفن خواهد شد که هدف ماست.
درحال‌حاضر چه تعداد از این هایپرمارکت‌ها و در چه مناطقی راه‌اندازی شده‌اند؟ قرار است مجموع این هایپرمارکت‌ها در سطح شهر به چه تعدادی و در چه بازه زمانی برسد؟
ما تلاش کردیم که در گام اول مدل‌های مختلف را امتحان کنیم و می‌خواهیم ببینیم کدام مدل بازخورد بهتری دارد. ما فعلا همین یک مدل را در منطقه 19 ایجاد کردیم، اما اخیرا درخواست‌هایی از مناطق مختلف داشتیم مانند مناطق 8، 16 و 17 که درحال بررسی این درخواست‌ها هستیم که در صورت وجود ظرفیت آنجا نیز این هایپرها را راه‌اندازی کنیم و در نهایت اگر بازتاب خوبی داشته باشند در همه مناطق راه‌اندازی خواهیم کرد.
این هایپرها فقط مراجع تحویل زباله هستند یا مراجع خریداری هم خواهند بود؟
این هایپرها انباری دارند که مسوولی در آنجا پسماندها را دریافت می‌کند، وزن کرده و به ازای معادل ریالی آن را فاکتور صادر می‌کند. شهروند پس از تحویل پسماند خشک و دریافت فاکتور، از فروشگاهی که در کنار آن انبار قرار دارد، خرید می‌کند و معادل ریالی آن مقداری که روی فاکتورش هست از خریدش کم می‌شود.
با توجه به اینکه این هایپرمارکت‌ها مرکز تحویل زباله هستند چه تدابیری برای حفظ نکات بهداشت اندیشیده شده است؟ نحوه و زمان انتقال زباله‌ها به چه صورت است؟
آن قسمتی که این پسماندهای خشک را تحویل می‌گیرد قطعا باید جدا از بدنه هایپر باشد و در واقع انبار مستقلی است و کسی که پسماندها را دریافت می‌کند با دستکش آنها را تحویل می‌گیرد. در واقع انبار کاملا از فروشگاه جداست و شهروند فقط فاکتور دریافت می‌کند. از طرف دیگر پسماند یک روز هم در انبار می‌ماند که آن ماندن برای ویروس زمان ماندی دارد و بعد هم این پسماندها مستقیم برای بازیافت می‌رود که تحت حرارت قرار می‌گیرد و نکات بهداشتی آنجا هم به‌طور ویژه مورد توجه قرار می‌گیرد.
نسبت این هایپرها با تفکیک زباله چه می‌شود؟ آیا راه‌اندازی این هایپرها به معنی شکست طرح تفکیک زباله است؟
ایجاد این هایپرها صرفا از مکانیزم‌های تشویقی است. به بیان دیگر ما در بحث تفکیک که در کشورمان بسیار ضعیف است، داریم فرهنگ‌سازی می‌کنیم؛ برخی از شهروندان داوطلبانه تفکیک را انجام می‌دهند و برخی با مکانیزم‌های تشویقی بیشتر ترغیب می‌شوند. نهایت هر چقدر بیشتر بتوانیم با فرهنگ‌سازی و ابزارهای مختلف تشویقی تفکیک انجام دهیم بردی برای ما است؛ یعنی هر میزان که این پسماندها را جدا دریافت کنیم و اصولی، صرفه‌جویی در انرژی و کم کردن آلودگی و کمک به حفظ محیط زیست است.
برای آنکه شهروندان در تحویل زباله به این مراکز تشویق شوند و انگیزه پیدا کنند چه راهکاری پیش‌بینی شده است؟ به تعبیر دیگر انگیزه مراجعه شهروندان به این هایپرها چیست؟
یکسری وظایف ما به‌عنوان شهرداری داریم که باید زیرساخت‌های لازم و مدنظر را فراهم کنیم، مخازن تفکیکی داشته باشیم و پسماند را به‌صورت تفکیکی جمع کنیم و آنها را مانند الان قاطی جمع‌آوری نکنیم. یکسری وظایفی هم مردم دارند که باید حتما به‌عنوان مسوولیت اجتماعی انجام دهند. مردم نه فقط در اینجا بلکه در همه دنیا در قبال پسماندی که تولید می‌کنند مسوولیتی دارند و نباید هر چیز را به هر شکلی با شیرابه و مخلوط بیرون بریزند و فکر کنند دور است. آن دور، در واقع شهر ماست. ما هم باید به شهروندان تفکیک درست را اصولی آموزش دهیم، فرهنگ‌سازی کنیم و شهروندان را با فواید این کار آشنا کنیم. از طرف دیگر دستگاه‌های نظارتی و قانون‌گذار و سیستم‌های تشویقی و تنبیهی هم باید به‌کار گرفته و اجرا شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد به‌صورت شبانه‌روزی بخشی از مردم به‌صورت غیررسمی از محل تفکیک زباله ارتزاق می‌کردند، آیا در زمان راه‌اندازی این هایپرها مطالعه‌ای درخصوص تاثیر بر اشتغال غیررسمی این گروه از مردم شده است؟
این هم یک موضوع دو سویه است؛ ما از یکسو با اعتراضاتی روبه‌رو هستیم که عده‌ای از این مخازن زباله برمی‌دارند که شکل زیبایی ندارد و به وجهه شهر و کشور لطمه می‌زند. ما به‌دنبال جمع‌آوری مخازن از سطح شهر هستیم تا این نوع زباله‌گردی جمع شود. واقعا هم ظاهر نازیبایی دارد، زباله‌گردها مخازن را برمی‌گردانند، زباله را در اطراف می‌ریزند و ما توان و انرژی مضاعفی برای نظافت اطراف مخازن می‌گذاریم. همزمان هم گروهی اعتراض می‌کنند که اینها از این مخازن ارتزاق می‌کنند و نباید ارتزاق آنها قطع شود. اما طبیعتا این نگاه دوم کمی غیرمنطقی است. ما مسوولیتی در موضوع ایجاد شغل نداریم. تکلیف و ساماندهی این افراد به عهده بهزیستی است که باید در جای خودش و درست برای آنها کار تعریف شود. به هر حال این زباله‌گردی عواقب محیط‌زیستی و بهداشتی دارد و مورد اعتراض جدی است. ما باید کاری را که بر عهده‌مان است انجام دهیم و آن تفکیک از مبدأ است؛ مانند همه شهرهای بزرگ دنیا که مخازن داخل خانه‌ها و تفکیک از همان جا آغاز می‌شود، ما نیز به‌دنبال رسیدن به این نقطه و افزایش تفکیک هستیم.
آیا این امکان وجود نداشت که این روش از طریق نواحی و مناطق با ساماندهی همین گروه پیش می‌رفت؟
ما سیاست‌گذار هستیم و اجرا را مناطق و نواحی برعهده دارند. آنها صف هستند و ما ستاد. ما تامین لوازم و زیرساخت‌ها و آموزش را انجام می‌دهیم اما کارهای اجرایی با مناطق است.
پیش‌بینی می‌کنید راه‌اندازی این هایپرها چه تاثیری بر روند جمع‌آوری پسماند و تفکیک زباله در سطح شهر تهران داشته باشد؟
اگر استقبال شود و مردم علاقه‌مند شوند و مشارکت کنند خیلی مطلوب است. در واقع هر چقدر مشارکت بالاتر رود ما موفق‌تر هستیم و تفکیک از مبدأ بیشتر انجام خواهد شد؛ خروجی آن هم کاهش آلودگی و صرفه‌جویی است.
