شتاب‌دهنده‌ها اکوسیستم استارت‌آپی را زنده نگه‌داشته‌اند
نزدیک به دو هفته پیش یکی از فعالان حوزه سرمایه‌گذاری استارت‌آپ‌ها از شکست ایده شتاب‌دهی برای استارت‌آپ‌ها در ایران، سخن گفته بود. این ایده که انگار طرفداران پر و پا قرصی هم دارد، معتقد است مدل فعلی شتاب‌دهی استارت‌آپ‌ها در ایران مشکلات زیادی داشته و بازدهی پایین استارت‌آپ‌ها را، گردن شتاب‌دهنده‌ها می‌اندازد.
«دنیای اقتصاد» در همین رابطه سراغ مخالفان چنین ایده‌ای رفت و نظر کاوه گودرزی، مدیرعامل شرکت کسب وکار‌های نوآورانه جهش فعال در زمینه شتاب دهی استارت‌آپ‌ها را، پرسید. گودرزی در این باره می‌گوید: اگر شتاب‌دهنده‌ها شکست بخورند و در صحنه رقابت نباشند، ورودی اکوسیستم استارت‌آپی به‌شدت کم خواهد شد؛ زیرا باور به ایده شکست شتاب‌دهنده، نسبت مستقیم با شکست اکوسیستم استارت‌آپی دارد؛ شتاب‌دهنده‌ها به سرمایه‌گذارهای خطرپذیر و صبور معروف هستند. کسب‌وکاری که وارد چرخه شتاب‌دهی می‌شود، باید بین ۵ تا ۷ سال صبر کند تا به نتیجه برسد.
مهم‌ترین مساله در این فضا، اهمیت حفظ چرخه شتاب‌دهی با استفاده از هم‌افزایی تجربه‌های مشترک و دانش است تا فضای رقابت بهبود پیدا کند و یک کسب‌وکار ایرانی با ارزش‌گذاری مالی زیاد بتواند بازار را فتح کند.
حوزه نوپا شتاب‌دهی در دنیا کمتر از ۱۲ سال و در ایران هم تنها ۷ سال قدمت دارد. مرکز شتاب‌دهی یا شتاب‌دهنده، جایی است که به یک تیم استارت‌آپی با ایده یا محصول، کمک می‌کند که از نقطه A رشد و بهبود پیدا کرده و به نقطه B که جایگاه بهتری است، برسد. سپس با پیدا کردن یک سرمایهگذار برای کسب‌وکار خود، به فعالیتش ادامه دهد.
چرا وجود شتاب‌دهنده‌ها برای فضای رقابت استارت‌آپ‌ها، ضروری است؟
شتاب‌دهنده‌های ایرانی تا امروز موفق نشدند خروجی‌هایی با ارزش‌گذاری مالی بالا و به‌اصطلاح یونیکُورن داشته باشند. همین موضوع هم وجود شتاب‌دهنده‌ها در بازار رقابت استارت‌آپ‌ها را بیهوده دانسته است؛ اما مدیرعامل مرکز نوآوری جهش، در خصوص ضرورت و اهمیت وجود شتاب‌دهنده‌ها، توضیح می‌دهد: ملاک موفقیت و کارآیی یک شتاب‌دهنده، باید این باشد که چقدر توانسته تیم‌های نو پا را در مسیر درست حرکت بدهد و چه تعداد از آنها را به سرمایهگذار، متصل کرده است. اینکه استارت‌آپی با یک شتاب‌دهنده شروع به کار و بعد جذب سرمایه کرده، بزرگ‌شده و بعد از مدتی شکست‌خورده؛ کم و کاستی فرآیند شتاب‌دهی نیست. باید حواسمان به نقش پررنگ‌تر بازیگرهای این فضا در عدم موفقیت استارت‌آپ‌ها نیز، باشد. اگر استارت موفقی هستند که هنوز ناشناخته‌اند دلیل آن عدم کارآیی شتاب‌دهنده نیست، بلکه باید دید بقیه بازیکنان اکوسیستم چه نقشی دارند. شتاب‌دهنده نقطه ورود افراد به اکوسیستم کسب‌وکارهای نوپا است. اگر شتاب‌دهنده‌ها شکست بخورند و از صحنه رقابت حذف شوند، ما با ورودی به مشکل می‌خوریم و ورودی این حوزه به‌شدت کم خواهد شد. شکست یک شتاب‌دهنده نسبت مستقیمی با شکست اکوسیستم استارت‌آپی دارد و شتاب‌دهنده‌ها به سرمایه‌گذارهای خطرپذیر و صبور معروف‌اند. کسب‌وکاری که به چرخه شتاب‌دهی وارد می‌شود، بین ۵ تا ۷ سال باید صبر کند تا به نتیجه برسد. فعالان این حوزه معتقدند مهم‌ترین مساله در این فضا، اهمیت حفظ چرخه شتاب‌دهی با استفاده از هم‌افزایی تجربه‌های مشترک و دانش است تا فضای رقابت بهبود پیدا کند و یک کسب‌وکار ایرانی با ارزش‌گذاری مالی زیاد بتواند بازار را فتح کند.
از بالا و پایین‌های جهش تا عمیق‌تر کردن اکوسیستم استارت‌آپی
هفت سال پیش که نام استارت‌آپ تازه به گوش فعالان اقتصادی ایرانی خورده بود، گودرزی فارغ‌التحصیل رشته کامپیوتر دانشگاه شهید بهشتی، در حال برقراری ارتباط با فعالان حوزه کسب‌وکارهای نوپا و برگزاری رویدادهای مرتبط بادانش راه‌اندازی استارت‌آپ و ورود به این بازار بود به مرور نیز در سال ۹۴، جرقه تاسیس شتاب‌دهنده جهش زده شد. مدیرعامل کسب‌وکارهای نوآورانه جهش از روند شکل‌گیری این مجموعه چنین می‌گوید: جهش از دفتری ۶ متری در دانشگاه بهشتی شروع کرد. خیلی سروصدای تبلیغاتی نداشت و هدفش برگزاری دوره‌های آموزشی و جا انداختن فرهنگ استارت‌آپی در فضای دانشگاه بود. ما می‌خواستیم دانشجویان را با محیط استارت‌آپی آشنا کرده و پس از گذراندن دوره‌های تخصصی جهش، با آنها برای شروع و پایه‌گذاری یک شتاب‌دهنده همکاری کنیم که همین اتفاق هم افتاد. ما با استفاده از زیرساخت دانشگاه شهید بهشتی، همکاری خیلی خوبی را با دانشگاه رقم زدیم.
وی در ادامه از ایجاد جریان درآمدی برای زنده نگه‌داشتن این مجموعه چنین می‌گوید: پس از جدا شدن از دانشگاه، فکر می‌کردیم جهش قرار است در فرآیند جذب سرمایه با همکاری یک سرمایهگذار خوب به راهش ادامه دهد اما بعد از مدتی با تغییر استراتژی مجموعه‌ی سرمایهگذار، فهمیدیم باید روی پای خودمان بایستیم. ما با تلاش زیاد و ایجاد یک جریان درآمدی به اسم جهش آکادمی و برگزاری دوره‌های آموزشی و صرف درآمد حاصل از آن برای مجموعه، توانستیم جهش را سر پا نگه‌داریم. این مدل نزدیک به ۳۰۰۰ دانشجو طی دو تا سه سال جذب کرد. ما دانشجوهایی که وضع مالی خوبی نداشتند را بورسیه می‌کردیم و بیش از ۸۰ درصد و گاهی تا ۱۰۰ درصد تخفیف می‌دادیم. کسانی که در دوره‌های جهش آموزش می‌دیدند، بر اساس یک مرام‌نامه، اگر به‌واسطه مهارت‌هایی که یاد گرفته بودند وارد بازار کار می‌شدند و به درآمد پایدار می‌رسیدند، موظف بودند با جهش تسویه‌حساب کنند تا این چرخه به حیات خود ادامه دهد. خوشبختانه این مدل موفق بود و بیش از ۵۰۰ نفر جذب بازار کار شدند. جهش سال ۹۷، جذب سرمایه کرد و مدل کاری آن تغییر کرد. پس از وارد شدن سرمایه‌گذارها، استارت‌آپ‌ها از سرمایهگذار پول می‌گرفتند و جهش به این استارت‌آپ‌ها، سرویس می‌داد. جهش به این طریق زنده ماند و توانست از دوره خدمات غیر نقدی شتاب‌دهی، به ارائه سرویس خدمات و سرمایه‌گذاری نقدی در کنار خدمت‌های غیر نقدی برسد.
مدیر این مجموعه در خصوص دوره‌های آموزشی جهش آکادمی در دوران کرونا، اضافه می‌کند: این دوره‌ها همچنان به قوت خود باقی‌مانده‌اند و به دلیل شیوع ویروس کرونا، به دوره‌های غیرحضوری تغییر کاربری داده و به‌زودی پلت‌فرم آموزش مجازی برای تمام دوره‌ها به‌صورت آنلاین، فراهم خواهد شد.
گذر از شتاب‌دهی و تاسیس مرکز نوآوری
این فعال حوزه شتاب‌دهی در سال ۹۸ توانست مجوز دانش‌بنیان و توسعه گر فضاهای نوآوری را از معاونت علمی بگیرد و یک مرکز نوآوری تاسیس کند. کسب‌وکارهای نوآورانه جهش دیگر نه‌تنها محدود به یک اتاق ۶ متری نبود؛ بلکه توسعه پیداکرده بود. این مقام ارشد مجموعه جهش در این خصوص می‌گوید: شتاب‌دهنده، قلب مرکز نوآوری به‌حساب می‌آید. چون جایی است که استارت‌آپ‌ها را با سرمایه‌گذارها روبه‌رو می‌کند و چرخه اقتصاد را به حرکت درمی‌آورد. ما بعد از کسب مجوز تاسیس مرکز نوآوری در اواخر سال ۹۸، فضای ۱۰۰۰ متری مناسبی حوالی میدان فردوسی تهران، با مالک خصوصی پیدا کردیم و در تابستان ۹۹ از این فضا برای ایجاد مرکز نوآوری جهش استفاده کردیم.
این مرکز قرار است بخش‌های مختلفی داشته باشد از جمله «جهش پارک» که یک فضای کاری اشتراکی است و صندلی و اتاق اجاره می‌دهد،» شتاب‌دهنده جهش «که سالانه روی ۱۰ تیم استارت‌آپی سرمایه‌گذاری می‌کند.» جهش کافه «که در پشت‌بام این مجموعه قرار دارد و فضای بازی را برای رویدادها و جلسات در اختیار صاحبان کسب‌وکار قرار می‌دهد.» جهش آکادمی «با دوره‌های آموزشی به‌صورت آنلاین با استفاده از کمک و تجربیات استادان و مدیران موفق بازار.» و در آخر هم‌جهش استارت‌آپ استودیو «که در این فضا قصد داریم خدمات فنی، حقوقی، تبلیغاتی و مالی را به استارت‌آپ‌ها، به‌عنوان سرویس ارائه دهیم.» ما همچنین قصد داریم در آینده برای مناطق محروم، امکانات ویژه‌ای را برای استفاده از خدمات جهش آکادمی به‌صورت غیرحضوری فراهم کنیم.
جای تیم‌های کامل استارت‌آپی در جهش خالی است
مدیر این مجموعه هدف امسال جهش را این‌گونه توصیف می‌کند: امسال به تیم‌های کاملی که برنامه‌نویس، مدل کسب‌وکار و محصول قابل‌ارائه داشته باشند، خدمات می‌دهیم. این تیم‌ها می‌توانند از طریق بستری که ما فراهم می‌کنیم؛ نقص محصولات خود را رفع کنند. مشکل کمبود نیروی انسانی متخصص را دور بزنند و بازار مناسبی را برای خود پیدا کنند و بازار فعلی خود را نیز گسترش دهند. از بین تیم‌های مراجعه‌کننده به جهش، ۱۰ تیم انتخاب‌شده که روی آنها بین ۵۰ میلیون تا ۵۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری به‌منظور رشد و گسترش بازار استارت‌آپ انجام خواهد گرفت.
وی همچنین مزیت جهش نسبت به سایر شتاب‌دهنده‌ها را چنین توصیف می‌کند: سایر شتاب‌دهنده‌ها معمولا پولی را در اختیار تیم استارت‌آپی قرار می‌دهند و از طریق مشاورانشان به تیم کمک می‌کنند که به بهترین نحو سرمایه خود را خرج کند؛ اما جهش در مدلی نوآورانه و جدید از شتاب‌دهی، سعی کرده با ایجاد دپارتمان‌های تخصصی در حوزه استارت‌آپ‌ها سرویس‌هایی به تیم‌ها ارائه بدهیم. تیمی که به جهش بپیوندد، فضای کاری مشخصی برای خود دارد، می‌تواند کد پستی بگیرد، تلفن شخصی داشته باشد و شرکت ثبت کند. بعد از آن می‌تواند برای مارکتینگ، نیازهای حقوقی و خدمات مالی از جهش سرویس بگیرد. ما چون با تیم‌ها شریک می‌شویم، تلاش می‌کنیم تا هدر رفت سرمایه را به حداقل برسانیم. به‌این‌ترتیب تیم‌های استارت‌آپی از سرویس‌های به‌صرفه‌تر و باکیفیت‌تری بهره می‌برند.
