بزرگ‌ترین فولادساز کشور بدون اعتنا به تحریم‌ها توسعه می‌یابد
فولاد مبارکه ۱۸ میلیون تنی تا ۲ سال دیگر
کره جنوبی تقریبا نیمی از رشد خود را مدیون ابرکمپانی‌هایی نظیر سامسونگ است. شرکتی که از گوشی‌های تلفن همراه تا موتور و کشتی تولید می‌کند. در آمریکا از نیمه اول قرن گذشته شرکت‌هایی نظیر فورد، لاکهید، بوئینگ و جنرال‌الکتریک، اقتصاد این کشور را به بزرگ‌ترین اقتصاد جهان تبدیل کردند؛ اما در ایران متاسفانه برخی سختگیری‌ها، نگاه‌های بدبینانه و اخذ کمک‌های بی‌مورد دولت‌ها، مانع رشد شرکت‌های بزرگ و تبدیل آنها به ابرشرکت شده است. فولاد مبارکه یکی از شرکت‌های بسیار بزرگ کشور است که پتانسیل تبدیل شدن به ابرشرکت را دارد. اگرچه مانند اکثر شرکت‌های ایرانی دارای نقاط ضعفی است (بخش بزرگی از این نقاط ضعف به مجموعه‌های بیرون از شرکت بازمی‌گردد؛ آنچه فضای کسب‌وکار می‌نامیم) اما درمجموع سه دهه است که بدون توقف به سمت پیشرفت می‌رود. مجموعه کوچک تولیدکننده فولاد در اواسط دهه ۶۰ اکنون بدل به غولی شده که با احتساب مواد اولیه ورودی و محصول خروجی، به‌اندازه چند بندر بزرگ تنها جابه‌جایی مواد و محصول دارد.
مدیریت چنین مجموعه‌ای البته کار آسانی نیست. آنچه مشکل‌ساز به نظر می‌رسد فشارهای پنهان و پیدا بر این مجموعه عظیم برای اهداف کوتاه‌مدت اقتصادی و سیاسی احتمالی جریان‌ها یا نهادها، دولت یا سایر موارد است. مواردی که می‌تواند با شعارها یا حتی نیت خیر آغاز شود، اما به مسیری دیگر برود.
12 طرح توسعه با گردش مالی 20 هزار میلیارد تومانی
اکنون فولاد مبارکه ۱۲ طرح را در دستور کار خود قرار داده است، طرح‌هایی نظیر طرح «نورد گرم ۲ فولاد مبارکه»، افزایش ۵/ ۱ تا ۲ میلیون تنی تولید تختال و پلیت میل در فولاد هرمزگان، طرح‌های توسعه‌ای در فولاد سفیددشت، اردکان و ورق خودرو کاشان، طرح‌هایی که با اجرای آنها ۲۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی به وجود خواهد آمد و باعث رونق توسعه و اشتغال می‌شود.
یکی از طرح‌هایی که وابستگی‌های صنعتی کشور را به‌شدت کاهش می‌دهد نورد گرم ۲ است. مهم است که بدانیم در حال حاضر صدها هزار تن از محصولات نورد گرم در ایران تولید نمی‌شود و با تکمیل شدن و به راه افتادن کامل خط تولید آن، می‌توان به واردات این حجم و ارزبری فراوان آن خاتمه داد و مهم‌تر از آن گامی بلند در جهت استقلال اقتصادی و بی‌نیازی از آن‌سوی مرزها برداشت. صنایع نفت و گاز، لوله‌سازی، خودروسازی و کشتی‌سازی را می‌توان از مهم‌ترین صنایعی دانست که با تکمیل این پروژه با بی‌نیازی از واردات می‌توانند جان دوباره‌ای بگیرند. همچنین جلوگیری از خام‌‌فروشی و تکمیل زنجیره تولید فولاد را می‌توان از دیگر ویژگی‌های این پروژه دانست.
بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن‌اسفنجی در جهان
این شرکت توانسته با تولید بیش از ۱۱ میلیون تن در سال بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن اسفنجی در جهان شود. همچنین سهم ۲۰ درصدی در تولید ورق‌های فولادی تخت منطقه منا (شمال آفریقا و خاورمیانه) را به دست آورد.
سهم یک‌درصدی فولاد در تولید ناخالص داخلی و سهم پنج‌درصدی در تولید ناخالص داخلی بخش صنعت به‌خوبی گویای اهمیت و جایگاه فولاد در اقتصاد ایران است.
امروز ارزش بازار این شرکت به بیش از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان رسیده است و ۲/ ۷ میلیون تن محصول در داخل این شرکت تولید می‌شود و گروه فولاد مبارکه شامل فولاد هرمزگان و فولاد سبا درمجموع حدود ۲/ ۱۰ میلیون تن فولاد خام تولید می‌کنند و حدود هزار کارخانه در کشور به این شرکت کالا ارائه و حدود سه هزار کارخانه به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم از محصولات تولیدی این مجتمع استفاده می‌کنند.
کارنامه اشتغال‌زایی این شرکت هم درخشان است و امروز برای حدود ۳۵۰ هزار نفر به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم اشتغال ایجاد کرده است.
سند راه فولاد مبارکه
در این مسیر البته پروژه‌هایی تعریف شده است که نشان از نوع نگاهی دارد که فولاد‌مبارکه اول برای اعتلای صنعت فولاد کشور و دوم برای کارگران، سهامداران و مدیران ترسیم کرده است تا درنهایت این گام‌های هدفمند، ظرفیت فولاد مبارکه را به ۳/ ۱۰میلیون تن فولاد خام برساند و آن را به بزرگ‌ترین تولیدکننده ورق‌های فولادی تخت در خاورمیانه و شمال آفریقا با سهم بیش از ۵۰درصد در میان شرکت‌های بزرگ فولادسازی کشور و سهم ۲۰ درصدی در منطقه منا تبدیل کند.
از سوی دیگر، اکنون فولاد مبارکه تنها شرکت فولادی است که زنجیره کامل تولید فولاد از معدن سنگ‌آهن تا نورد گرم و سرد را در اختیار داشته و برای توسعه آن تمام تلاش خود را طی سال‌های گذشته به کار بسته است. نکته حائز اهمیت آن است که این زنجیره، تولید بخش‌های مختلف را به‌گونه‌ای متوازن رقم زده و هم‌اکنون ظرفیت تولید گندله‌سازی به ۵/ ۱۲ میلیون تن، احیای مستقیم ۱۲ میلیون تن، فولادسازی ۳/ ۱۰ میلیون تن، ریخته‌گری ۳/ ۱۰ میلیون تن، نورد گرم ۵/ ۶ میلیون تن و نورد سرد ۲ میلیون تن است؛ ضمن اینکه میزان رشد تولید گندله در فولاد مبارکه و سنگان در سال ۹۹ به 7 میلیون تن رسیده که نسبت به سال ۹۸ از رشد ۱۸درصدی برخوردار بوده است.
از سوی دیگر در بخش آهن‌اسفنجی نیز فولاد مبارکه توانسته به تولید 7 میلیون و ۸۰۰ هزار تنی دست یابد که رشد ۱۳ درصدی را نشان می‌دهد؛ همچنین تولید تختال نیز در فولاد مبارکه و هرمزگان با رشد 7درصدی به حدود 7هزار تن رسیده است.
این شرکت که در سال 70 با ظرفیت اسمی ۴/ ۲ میلیون تن محصولات فولادی تخت به‌صورت کلاف ورق گرم و سرد نورد شده شکل گرفت، قرار است ظرفیت خود را در سال ۱۴۰۴ به ۲۵ میلیون تن برساند که از طریق مشارکت و احداث واحدهای فولادسازی محقق خواهد شد؛ اما پیش از آن نیز روند رو به رشد پلکانی طراحی شده که بر اساس آن، در سال ۱۳۹۹ معادل ۱/ ۱۱ میلیون تن، در سال ۱۴۰۱ معادل ۱۵ میلیون تن و در سال ۱۴۰۲ معادل ۱۸ میلیون تن تولید و ظرفیت آن افزایش می‌یابد.
توسعه صنعت فولاد کشور
کشور ما تا مدتی قبل واردکننده فولاد محسوب می‌شد، چراکه میزان تولید کفاف نیاز و مصرف این فلز استراتژیک را در کشور نمی‌داد. به‌طوری‌که در سال ۹۰ میزان تولید فولاد کشور حدود ۱۰ تا ۱۱ میلیون تن و میزان مصرف نیز ۲۱ میلیون تن بود؛ بنابراین نیاز به واردات وجود داشت و این اتفاق کشور ما را در زمره بزرگ‌ترین واردکنندگان فولاد دنیا قرار داد، اما از آن سال به بعد که طرح‌های توسعه‌ای در صنعت فولاد یکی پس از دیگری به بهره‌برداری و تولید رسیدند، ورق برگشت و علاوه بر اینکه ظرفیت تولید فولاد کشور از ۱۰ میلیون تن به ۳۰ میلیون تن رسید، به دلیل مازاد تولید بر مصرف، ایران به صادرکننده این محصول تبدیل شد. هرچند از میزان مصرف فولاد کشور طی سال‌های اخیر به دلیل رکود کاسته شده است، اما توسعه صنعت فولاد کشور موجب شد تا ضمن برطرف کردن بخش عمده نیاز کشور، محصولات فولاد ایران به اقصی نقاط دنیا صادر شوند.
بر این اساس، در کشور میزان تولید فولاد خام از ۳۷۰ هزار تن در سال ۵۷ به بیش از ۳۰میلیون تن در سال ۹۸ رسید که بیش از ۸۱۰۰ درصد رشد را تجربه کرد و ایران به بزرگ‌ترین تولیدکننده فولاد در منطقه خاورمیانه و منا تبدیل شد که باعث شد رتبه دهم در میان کشورهای فولادساز جهان به دست آید که افتخاری بسیار بزرگ محسوب می‌شود. از ۳۰ میلیون تن فولاد خام تولیدشده در سال ۹۸ بیش از ۳۰ درصد به گروه فولاد مبارکه تعلق دارد که نقش موثری در ارتقای رتبه‌بندی کشور داشته است.
کاهش چشمگیر واردات محصولات فولادی تخت به کشور به خاطر افزایش ظرفیت و تولید فولاد مبارکه صورت گرفت به‌گونه‌ای که واردات ۷/ ۳ میلیون تنی در سال ۱۳۹۴ به ۵۰۸ هزار تن در سال ۱۳۹۸ کاهش یافت.
کاهش صادرات به دلیل تامین حداکثری بازار داخل
فولاد مبارکه اصفهان برای کنترل و آرامش بازار سعی می‌کند کالا را به مشتری و مصرف‌کننده برساند؛ به‌طوری‌که بنا بر تاکید مسوولان وزارتخانه برای تامین حداکثری بازار داخل، امسال شاهد کاهش ۳۲ درصدی صادرات بودیم. اگرچه کاهش صادرات در بلندمدت برای سازمان مشکلات خاص خود را به همراه دارد و انتظار می‌رود تامین نیاز بازار داخل در عین صادرات مورد توجه قرار گیرد.
بومی‌سازی بیش از 100 هزار قطعه
به قوانین و مقررات دست‌وپاگیر گمرکی می‌توان به‌عنوان یکی دیگر از چالش‌های صنعت فولاد در شرایط کنونی کشور اشاره کرد، زیرا هم‌اکنون این موانع در حوزه تامین قطعات و تجهیزات یدکی وارداتی پیش پای تولیدکنندگان قرار گرفته است. یکی از این سیاست‌های فولاد مبارکه ادامه بومی‌سازی ساخت قطعات یدکی، ماشین‌آلات، تجهیزات و... از طریق کارگاه‌ها و کارخانه‌های موجود و همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان است که باعث تولید بیش از ۱۰۰ هزار قطعه تجهیز و مواد اساسی در داخل کشور از ابتدای سال ۸۱ تاکنون شده است. این فرآیند شامل بومی‌سازی موفق قطعات و تجهیزات پیچیده، استراتژیک و حساس موردنیاز خطوط تولید از قبیل مندریل نورد گرم، کمپرسور فرآیند احیا، کوره‌های باکس آنیلینگ و فن فرآیند گندله‌سازی بوده است. شرکت فولاد مبارکه همچنین اقدام به توانمندسازی تولیدکنندگان موجود از طریق انعقاد قراردادهای یک تا سه‌ساله و تامین مالی قراردادهای مذکور از محل افزایش سقف پیش‌پرداخت‌ها کرده است.
حرکت ضدتحریمی
مجتمع فولاد مبارکه و اخیرا سکاندار آن در سال ۹۹ در فهرست تحریمی ایالات‌متحده قرار گرفته و این بار، وزارت خزانه‌داری آمریکا آن را تحریم کرده است و این در حالی است که باوجود این تحریم‌ها که بی‌تردید می‌تواند مانعی جدی در روند فعالیت این مجتمع تولیدی مهم کشور باشد، فولاد مبارکه نه‌تنها از فعالیت‌های خود نکاست بلکه همچنان سودآوری نیز دارد.
فولاد مبارکه اصفهان با ۲۰۹ هزار میلیارد ریال سرمایه در زمره سه شرکت بزرگ بورس تهران قرارگرفته و با سهم بیش از ۴۵درصدی از تولید فولاد کشور، نقشی محوری در توسعه صنعتی، اقتصادی و اجتماعی کشور ایفا می‌کند. در حال حاضر و در شرایطی که شدیدترین تحریم‌ها بر اقتصاد ایران سایه افکنده، جهش تولید به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین استراتژی‌های مقاومتی پیش‌روی اقتصاد و صنعتگران کشور قرارگرفته است.
علاوه بر این، تحریم‌ها باعث شد این شرکت تعداد بسیاری از قطعات موردنیاز را توسط مهندسان ایرانی بومی‌سازی کند و صرفه‌جویی صدها میلیون دلاری را به ارمغان بیاورد. در حال حاضر باوجود تحریم‌ها، محصولات فولاد مبارکه با بالاترین استانداردهای جهانی قابلیت صادرات به ۴۰ کشور جهان را دارد. این در حالی است که در طول بیش از ربع قرن از عمر این مجتمع 8 میلیارد دلار برای کشور ارزآوری داشته است.
این مجتمع، با تعریف برنامه‌ای جدید که ابرپروژه نورد گرم ۲ نامیده می‌شود، حرکت تقابلی خود با برنامه‌های تحریمی ایالات‌متحده آمریکا را آغاز کرد؛ برنامه‌ای که می‌تواند تمامی محدودیت‌های موجود در بازار فولاد کشور و نیاز نوردکاران را به‌کلی برطرف کند. از یاد نبریم فولاد مبارکه تلاشی است برای خروج ایران از اقتصاد تک‌محصولی. صنایع معدنی ازجمله فولاد می‌تواند جایگزین مناسبی برای فروش نفت خام باشد و کشور را از صادرات تک‌محصولی به سمت صادرات چندرشته‌ای و فعالیت صنعتی در زنجیره فولاد پیش ببرد و درآمدی معادل درآمد نفت با ایجاد ارزش‌افزوده بالاتر ایجاد کند.
