چالش بزرگ ماشین‌آلات فرسوده در معادن سنگ ایران
این مزیت‌ها در حالی بیان می‌شود که قریب به ۵۰ درصد معادن سنگ ایران غیرفعال است و معادن فعال تنها با ظرفیت ۵۵درصدی مشغول به فعالیت هستند.
بر مبنای آمارهای جهانی در سال ۲۰۰۸ میزان تولید سنگ‌های ساختمانی در ایران حدود ۱۲ میلیون تن بوده که این رقم در سال ۲۰۱۹ به حدود ۸ میلیون و ۲۵۰ هزار تن رسیده است و به عبارتی شاهد کاهش تولید و استخراج سنگ به میزان بیش از ۳۲ درصد در این مدت بوده‌ایم.
این در حالی است که کل تولید سنگ جهان در سال ۲۰۰۸ معادل با ۱۰۵میلیون و ۵۰۰ هزار تن بوده و در سال ۲۰۱۹ به ۱۵۴ میلیون و ۵۰۰ هزار تن رسیده است. این آمارها به‌وضوح نشان می‌دهد تولید کل سنگ در جهان در همین مدت مشابه نه‌تنها کاهش نداشته، بلکه بیش از ۴۶ درصد هم افزایش داشته است.
اگر این روند رشد تولید جهانی را مبنا قرار می‌دادیم کشور ما باید در سال ۲۰۱۹ حداقل به تولید سالانه‌ای معادل با ۱۷ میلیون تن دست می‌یافت.
چنانچه ذکر شد ظرفیت اسمی کل معادن سنگ کشور ۳۰ میلیون تن است که باوجود فعال بودن بیش از نصف معادن سنگ کشور باید ظرفیت این معادن فعال ۱۵ میلیون تن باشد که متاسفانه این رقم در سال ۲۰۱۹ بیش از ۸ میلیون بوده. بنابراین میزان تولید و استخراج فعلی کشور ۴۵درصد از مبنای منطقی ظرفیت اسمی آن پایین‌تر است.
وجود ماشین‌آلات سنگین لودر و بیل مکانیکی پیشرفته در معادن سنگ‌های ساختمانی از مهم‌ترین عوامل تولید و استخراج است و درصورت عدم امکان تامین این ماشین‌آلات یا مستهلک بودن آنها یا توقف این ماشین‌آلات به دلایل تعمیرات، نگهداری و نبود قطعات یدکی ضربات شدیدی به تولید و استخراج وارد می‌کند.
بر مبنای استانداردهای بین‌المللی میانگین عمر مفید استهلاکی این ماشین‌آلات در معادن سنگ‌های ساختمانی حدودا بیست سال است که میانگین عمر ماشین‌آلات مربوطه در ایران بالای ۳۰ سال است.
از طرف دیگر مشکلات و چالش‌های موجود بر سر راه واردات این ماشین‌آلات باعث شده که معدن‌داران در طول سال‌های متوالی نتوانند آنها را تعویض و ماشین‌آلات تازه‌نفس را جایگزین تجهیزات مستهلک کنند. به هر روی این رویکرد باعث شده در سال‌های اخیر هزینه‌های تعمیرات و نگهداری و به‌واسطه آن هزینه‌های تولید معادن سنگ به شکل سرسام‌آوری رشد کند.
درصورتی‌که اقدامات لازم و فوری برای رفع این مشکلات صورت نگیرد، در آینده نزدیک شاهد سقوط و کاهش شدید تولید و استخراج سنگ و همچنین افزایش بیش از حد تعداد معادن غیرفعال کشور و تعطیلی آنها خواهیم بود. ورود ماشین‌آلات سنگین دارای چند مشکل اساسی است.
اولین چالش را می‌توان در قوانین گمرکی و صدور مجوز ورود ماشین‌آلات جست‌وجو کرد. دومین چالش نیز مربوط به عمر این تجهیزات است. طبق قوانین فعلی سن این ماشین‌آلات برای صدور مجوز ورود باید کمتر از ۵ سال باشد و الان مدت قابل توجهی است که مجوز ورود ماشین آلات صادر نشده است.
در این میان حتی اگر معدن دار تمام مشکلات ازجمله مجوز ورود، چالش‌های گمرکات، تامین ارز و پرداخت را پشت سر بگذارد با مانع بزرگ تایید بانک مرکزی روبه‌رو می‌شود. تمامی این موانع و بوروکراسی‌های موجود عملا مانع اصلی ورود ماشین‌آلات سنگین شده است.
در این میان نباید فراموش کرد که طی سال‌های اخیر قیمت تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی در داخل کشور نیز با رشد فراوانی روبه‌رو شده است؛ به‌طور مثال قیمت یک لودر کوماتسو ۶۰۰ خط ۶ تولید سال ۲۰۱۱ در بازارهای خارج از کشور حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار دلار معادل ۵/ ۱ میلیارد تومان است؛ درحالی‌که قیمت همین دستگاه در بازارهای داخلی بین ۸ تا ۱۰ میلیارد تومان است. بدیهی است این امربه‌طور مستقیم باعث افزایش هزینه‌های تولید و استخراج معادن سنگ می‌شود. اگرچه بر اساس تصمیم‌گیری‌های وزارت صمت مقرر شده معادل ۲ هزار میلیارد تومان از بودجه برای تسهیلات خرید ماشین‌آلات سنگین از محل صندوق بیمه به معدن‌داران ارائه شود، با در نظر گرفتن قیمت خرید میانگین هر دستگاه به میزان ۲ میلیارد تومان، بودجه مربوطه معادل با خرید یک هزار دستگاه سنگین خواهد بود که تامین این تعداد ماشین‌آلات می‌تواند ظرفیت تولید و استخراج سنگ کشور را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
اما به طورکلی تنها راهکار ورود ناوگان تازه‌نفس به کشور در دستان وزارت صمت، بانک صنعت و معدن یا شرکت ایمیدرو است. این سه ضلع مثلث می‌توانند به‌‌صورت عمده ماشین‌آلات را با قیمت مناسب وارد کشور کنند.
البته درصورت هماهنگی با گمرکات کشور و بانک مرکزی معضلات ورود نیز به صورت یکجا برطرف می‌شود. در صورت این تعامل ماشین‌آلات مربوطه را می‌توان با قیمت بازارهای جهانی برای معدن‌کاران تامین کرد و دیگر معدن‌کاران ماشینی را که ارزش واقعی آن به‌طور مثال دو میلیارد تومان معادل هشتاد هزار دلار است، به ۱۰ میلیارد تومان (بالغ بر ۵ برابر قیمت واقعی) خریداری نکنند.
کشور ایران بازار مصرف داخلی ۶تا۸ میلیون تن سنگ ساختمانی در سال بسته به شرایط رکود و رشد ساختمان‌سازی دارد. بنابراین برای افزایش صادرات کشور تنها راه افزایش ظرفیت تولید، معادنی است که پتانسیل صادرات دارند و مهم‌ترین راهکار آن تامین و افزایش ماشین‌آلات سنگین در این معادن سنگ است.
