در گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت زمزم ایران اعلام شد
حلقه‌های مفقوده در تولید و توسعه
آن‌طور که مدیرعامل این شرکت می‌گوید: استراتژی اول زمزم برای این رشد، توسعه زیرساخت‌ها است که از سال گذشته آغاز شده و تا پایان بهار امسال نهایی خواهد شد؛ هرچند با توجه به چالش‌هایی که در اقتصاد کشور و به خصوص در حوزه تولید وجود دارد اقدامی دشوار محسوب می‌شود، با این حال این شرکت دو برنامه در این زمینه طراحی کرده که دستیابی به این هدف را مقدور می‌سازد؛ برنامه اول افزایش راندمان تولید و برنامه دوم به‌روزرسانی ساختارها از طریق بازطراحی و اورهال دستگاه‌ها است. این تصمیمات در شرایطی است که با توجه به تحریم‌ها و بالا بودن قیمت ارز واردات ماشین‌آلات به آسانی ممکن نبوده و از منظر اقتصادی نیز به‌صرفه نیست، بنابراین تجهیز و به‌روزرسانی ماشین‌آلات با استفاده از توان و امکانات داخلی که همواره مدنظر رئیس بنیاد مستضعفان بوده؛ تصمیمی است که این نقیصه را برطرف می‌کند. برنامه دوم برای سال‌جاری متنوع‌سازی سبد محصولات با شیوه تمایز است تا بتواند محصولاتی جدید متناسب با ذائقه ایرانی تولید کند و در کنار بازار قدیم بتواند بازارهای جدید را به دست بیاورد.
به گفته علی عبدی، امسال از سوی مقام معظم‌رهبری به صورت هوشمندانه به عنوان سال «تولید، پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها» نام‌گذاری شده است، زیرا این مساله حلقه مفقوده در فضای اقتصادی و تولیدی کشور ما بوده و هست. در کشور ما تولید کار آسانی نیست و برخلاف تجارت و واسطه‌گری دارای مشکلات و موانع قانونی و زیرساختی بیشتر و حاشیه سود کمتری است؛ به همین دلیل موانع قانونی متعدد در کنار سود پایین و تغییرات قیمتی روزانه و ساعتی مواد اولیه کار را برای تولیدکننده بسیار سخت‌تر کرده است. این مساله برای شرکت زمزم که دو رقیب اصلی آن در بازارهای جهانی هم حضور دارند و باید با آنها وارد رقابت شود، دشوارتر است. عبدی با بیان اینکه سال گذشته به دلیل شیوع بیماری کرونا سال سختی برای تولید بود، افزود: در این سال زنجیره تامین مواد اولیه داخلی و خارجی کند شده بود و ماده اولیه در دسترس نبود و در نتیجه با تاخیر به دست تولیدکننده‌ها می‌رسید. به عنوان مثال اسانس‌های مورد استفاده در تولید نوشابه که از خارج وارد می‌شود با دو تا سه ماه تاخیر وارد می‌شد و از سوی دیگر علاوه بر کرونا موانع ارزی که به همه فعالان حوزه تولید اختصاص دارد نیز وجود داشت.
دولت همکاری نمی‌کند
به گفته وی در این بین دولت هم همکاری خاصی نمی‌کند؛ به عنوان مثال در حوزه تولید پریفرم، محصول رزین که ماده اولیه محسوب می‌شود در بورس کالا عرضه می‌شود؛ به ظاهر این عرضه برای این منظور است که دلالان وارد حوزه مواد اولیه نشوند و قیمت‌ها کنترل شود، اما در عمل اتفاقی که می‌افتد برعکس این وضعیت بوده و شرکت‌های تولیدکننده پریفرم به ماده اولیه مورد نیاز خود دسترسی ندارند و سهمیه‌های ناچیزی دریافت می‌کنند؛ این در حالی است که این محصول در بازار آزاد و با قیمت‌های نجومی به وفور یافت می‌شود که نتیجه این وضعیت افزایش قیمت مواد اولیه تولید است. در این بین، کشش بازار به خصوص در مورد مواد غذایی به میزانی نیست که بتوان افزایش قیمت‌ها را پوشش داد. به عنوان مثال در سال گذشته روی جمیع مواد اولیه مصرفی شاهد افزایش قیمت ۱۰۰ درصدی بوده‌ایم و اگر قرار باشد قیمت نوشابه بر مبنای قیمت‌های واقعی مواد اولیه محاسبه شود به قیمت‌های بالاتر از ۲۰ هزار تومان برای یک بطری یک و نیم لیتری نوشابه می‌رسیم. به گفته مدیرعامل زمزم قیمت یک کیلوگرم شکر در کمتر از سه ماه از حدود ۶ هزار تومان به ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان رسیده که البته تامین آن هم از جنوب کشور با کرایه‌های حمل بالا و تاخیر در زمان صدور حواله و ... روبه‌رو است.
عبدی ادامه داد: امیدواریم با کنترل تورم توسط دولت در سال‌جاری از یکسو و تمهیداتی که مدیران زمزم اتخاذ کرده‌اند مانع از شوک قیمتی در حوزه تولید نوشابه شویم. یکی از تصمیماتی که در این زمینه از سال گذشته در دستور کار قرار گرفته عقد قراردادهای کارمزدی با نرخ‌های پایه متغیر است تا بتوان بخش عمده‌ای از مواد اولیه مورد نیاز را بدون دغدغه تامین کنیم. از سوی دیگر دریافت تسهیلات بانکی در این شرایط برای تامین نقدینگی مورد نیاز از اهمیت بالایی برخوردار است که متاسفانه تسهیلات به صورت ویژه در اختیار تولید قرار نگرفته است. این در حالی است که به عنوان مثال گروه زمزم ۳هزار نیروی شاغل مستقیم در اختیار دارد و شرکت‌های مشابه زیادی وجود دارند که نقش عمده‌ای در زمینه اشتغال بر عهده دارند و برای تامین مالی و تداوم فعالیت خود نیازمند این تسهیلات با نرخ‌های مناسب هستند.
دخالت یک‌جانبه دولت در بازار
مدیرعامل این شرکت با اشاره به اینکه ساختار اقتصادی ایران در هیچ جای جهان وجود ندارد به تجربه اقتصادهای غربی اشاره کرد و گفت در کشورهای غربی این عرضه و تقاضا است که قیمت محصولات را تعیین می‌کند و دولت جز در مواردی همچون دامپینگ یا احتکار دخالتی در بازار ندارد، اما در ایران دولت برای جلوگیری از افزایش قیمت‌ها به طور مستقیم قیمت تعیین می‌کند. این در حالی است که این مسوولیت را نیز به درستی انجام نمی‌دهد، زیرا به بهانه حمایت از حقوق مصرف‌کننده روی قیمت محصول نهایی سخت‌گیری می‌کند در حالی‌که هیچ نظارتی روی قیمت مواد اولیه ندارد.
عبدی افزود: برای سال‌جاری انجمن نوشابه‌سازی، افزایش ۱۵درصدی در برخی محصولات و در برخی دیگر افزایش ۱۰درصدی قیمت را مصوب کرده است، درحالی‌که در سه هفته اول سال قیمت برخی مواد اولیه ۳۰درصد رشد کرده است و دولت نیز پاسخگو نیست.
بسته‌بندی چالش جدی تولید
موضوع بسته‌بندی مشکل دیگر صنایع ایرانی به خصوص صنایع تولیدکننده نوشیدنی است. متاسفانه صنایع بسته‌بندی متناسب با سایر صنایع رشد نکرده‌اند؛ هرچند در دو دهه اخیر پیشرفت‌های خوبی در این حوزه دیده شده است، اما هنوز بین این دو بخش تناسبی دیده نمی‌شود. در این بین یکی از مشکلاتی که به خصوص در برخی محصولات بسته‌بندی مانند شیشه در چند سال اخیر با آن روبه‌رو هستیم، افزایش صادرات این محصولات به موازات رشد نرخ ارز است. افت ارزش پول باعث شده نزدیک ۷۵درصد شیشه تولیدی کشور صادر شود و رقابتی جدی در رابطه با ۲۵درصد باقی‌مانده بین شرکت‌های داخلی برای تامین شیشه موردنیاز صورت بگیرد. این در حالی است که تامین نیاز داخل باید اولویت آنها باشد، اما از آنجا که دولت نظارتی جدی ندارد، صادرات اولویت یافته است. از سوی دیگر دولت واردات شیشه را نیز برای حمایت از تولید داخل ممنوع کرده و اینجا تناقضی وجود دارد که دولت روی واردات شیشه نظارت و ممنوعیت در پیش می‌گیرد اما در برابر صادرات نظارتی ندارد.
در سوی دیگر در مورد برخی محصولات که عموما داخلی هستند و اصولا نباید در مورد آنها کمبودی وجود داشته باشد عدم نظارت باعث شده تولیدکنندگان برای تامین آن با مشکل روبه‌رو باشند که به عنوان یک نمونه به رزین اشاره شد. عبدی در ادامه به تصمیمات این شرکت برای عبور از چالش‌های موجود در حوزه بسته‌بندی اشاره کرد و افزود: این شرکت ۱۲ دستگاه تولیدکننده محصولات بسته‌بندی را از شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی خریداری کرده که می‌تواند با راندمانی نزدیک به ۱۰۰درصد محصول موردنیاز برای بسته‌بندی را در اختیار این شرکت قرار دهد. به گفته وی تامین این دستگاه‌ها از شرکت‌های داخلی باعث شد ۱۳۰میلیارد تومان صرفه‌جویی ارزی برای کشور ایجاد شود، زیرا واردات آنها به ۱۶۰میلیارد تومان منابع نیاز داشت، اما با ۳۰میلیارد تومان توانستیم این دستگاه‌ها را خریداری کنیم.
عبور از نقطه سربه‌سر در سال‌جاری
شرکت زمزم در سال ۹۹ در مقایسه با سال قبل از آن توانسته سودی در حدود ۱۰ برابری را به ثبت برساند؛ این در حالی است که در این مدت بسیاری شرکت‌ها با مشکلات متعددی به دلیل کرونا روبه‌رو بودند که به افت تولید، ورشکستگی و تعدیل نیرو در آنها نیز منتهی شد. اما زمزم نه تنها هیچ نیرویی را تعدیل نکرد، بلکه حتی علاوه بر ارقام افزایش قانونی دستمزد که دولت هر ساله اعلام می‌کند، با حمایت‌های ریاست بنیاد مستضعفان، رقمی‌در حدود ۲۰درصد به صورت اضافه‌تر دستمزدها را افزایش داده که این امتیاز به دلیل تولید بیشتر و سودآوری بالاتر شرکت در این مدت بوده است.
به گفته مدیرعامل زمزم در مدت یک سال گذشته میزان تولید زمزم ۴۰درصد افزایش یافته که صرفه نسبت به مقیاس را در این شرکت افزایش داده است. همچنین برای سال‌جاری این شرکت قصد دارد میزان تولید خود را به دو برابر برساند که به دلیل ثابت ماندن برخی هزینه‌ها، سودآوری شرکت به صورت تصاعدی افزایش پیدا خواهد کرد. به گفته وی البته برخی اخبار از افزایش ۳۰ تا ۴۰درصدی قیمت مواد اولیه حکایت دارند که در این صورت شوک جدیدی به تولید وارد خواهد شد.
محصولات جدید زمزم در سال۱۴۰۰
به گفته مدیرعامل زمزم محصول گرین از امسال به مرحله تولید انبوه وارد می‌شود که در آن به جای شکر از گیاه طبیعی استویا استفاده می‌شود که ۳۰۰ برابر شیرین‌کننده‌تر بوده و مضرات شکر را هم ندارد. در عین حال محصول نوشابه ورزشی زمزم نیز که حامی کمیته ملی پارالمپیک نیز است تولید شده و به زودی به تولید انبوه خواهد رسید. نوشابه ورزشی ایزوتونیک با نام ایکستریم تولید خواهد شد و اولین نوشابه ورزشی تولید داخل کشور است که در دو طعم پرتقال و بلوبری تولید خواهد شد.
به گفته وی از سوی دیگر محصولات جدیدی مانند محصولات پایه دانه‌ریحان، نوشابه‌های بدون گاز با تکه‌های نارگیل که برای اولین بار در کشور تولید می‌شوند در دستور کار قرار دارند. در عین حال تولید لیموناد پلاس که محصولی در رده پریمیوم است، در سال ۱۴۰۰ با کیفیت و بسته‌بندی جدید و متفاوت عرضه خواهد شد. درهمین حال بعضی از زیرساخت‌های تولید نوشابه‌های طبیعی مبتنی بر مواد اولیه بومی نظیر زرشک و زعفران داخلی فراهم می‌شود تا تولید این محصولات نیز وارد فاز تحقیق و توسعه شود.
توسعه زیرساخت‌های تولید تا ۳سال آینده
به گفته عبدی، زمزم دارای ۱۱ کارخانه در سراسر کشور است که قدمت برخی از آنها به ۶۰ سال می‌رسد؛ بنابراین به‌روزرسانی همه این کارخانه‌ها به چند هزار میلیارد تومان منابع نیاز دارد، با این حال مدیریت این شرکت با برنامه‌ریزی که انجام داده ظرف سه سال قصد دارد در حوزه تولید و توزیع زیرساخت‌ها را به روزرسانی کند. برای این منظور قصد داریم بعد از تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت در آینده نزدیک بخشی از سهام زمزم را در بورس عرضه کنیم و با منابع حاصل از آن منابع مالی مورد نیاز برای توسعه زیرساخت‌های شرکت را فراهم کنیم. از سوی دیگر استفاده از تسهیلات بانکی و همچنین سود ناشی از تولید و فروش در سال گذشته منابع دیگری هستند که برای توسعه زیرساخت‌ها از آنها استفاده خواهد شد.
به گفته مدیرعامل شرکت زمزم، از مرداد راه‌اندازی خط تولید جدید برای زمزم تهران، زمزم اصفهان و زمزم مشهد در دستور کار قرار می‌گیرد. اصلاح خطوط تولید در گرگان، تبریز، ارومیه و شیراز نیز از تصمیماتی بوده که عملیاتی شده است. خرید و نصب ۱۲ دستگاه بادکن و بطری‌ساز در همه کارخانه‌ها تا پایان خرداد امسال نیز موضوع دیگری است که همگی در توسعه زیرساخت‌های تولید زمزم اهمیت دارند.
از سوی دیگر این شرکت بازسازی و نوسازی ناوگان توزیع را در دستور کار دارد و برای این منظور قراردادهای مهمی منعقد شده از جمله تعداد زیادی نیسان و کامیونت از دور خارج و خودروهای جدید خریداری می‌شوند. البته مشکلاتی هم در این مسیر وجود دارد؛ به عنوان مثال برخی کارخانه‌ها اکنون در حوزه شهری قرار گرفته‌اند و عملا امکان توسعه این کارخانه‌ها نیست و از طرفی انتقال آنها به خارج از شهر، تنها با صرف هزینه‌های گزافی امکان‌پذیر است. بر این اساس با تدابیری که در بنیاد مستضعفان به عنوان سهامدار عمده زمزم اتخاذ شده تصمیماتی برای انتقال برخی از کارخانه‌ها گرفته شده تا بتوان عملیات توسعه را در مورد آنها نیز انجام داد.
صادرات زمزم از دو مسیر
به گفته عبدی این شرکت در حال حاضر به کشورهایی مانند روسیه، عراق، افغانستان، پاکستان، کویت، امارات، عمان، قطر و ... صادرات دارد؛ دورنمای زمزم، صادرات ۱۰درصد فروش است که البته عدد بزرگی است، اما برای رسیدن به این هدف برنامه‌هایی از جمله صادرات مستقیم و تولید فراسرزمینی در دستور کار این شرکت قرار دارد.
به گفته وی برخی کشورها یا ممنوعیت وارداتی برای نوشابه‌های گازدار اعمال کرده‌اند یا تعرفه‌های ۸۰ تا ۹۰درصدی برای این محصولات در نظر گرفته‌اند که بعضا همچون عراق از شرکای قدیمی و مهم ما محسوب می‌شوند. بر این اساس، تصمیم داریم پس از پیمایش سرزمینی تولید را در این کشورها استارت زده و از آنجا به کشورهای عضو اتحادیه عرب صادرات با تعرفه صفر انجام دهیم. همین برنامه را در مورد کشورهای عضو CIS نیز در دستور کار داریم تا بتوانیم از طریق تولید در یکی از کشورهای عضو، زمینه‌های صادرات به سایر کشورها را با تعرفه‌های پایین و حتی صفر مهیا کنیم. تولید تحت لیسانس در کشورهای دیگر، باعث می‌شود کشور ما علاوه بر آنکه از سدهای صادراتی عبور کند، صادرات دانش فنی را نیز انجام دهد و هم تجهیز و نگهداری توسط تکنیسین‌های ایرانی انجام شود و حق برند نیز سالانه از کشورهای خریدار برند دریافت شود؛ از سوی دیگر صادرات اسانس و فرمولاسیون نیز انجام شود و در نتیجه ثمرات بسیاری برای کشور و شرکت زمزم به همراه خواهد داشت. وی در ادامه به تولید برخی برندهای معتبر خارجی اشاره کرد و افزود: قرارداد تولید برند افکت که یکی از برندهای معتبر نوشابه انرژی‌زای اروپایی و جزو سه برند برتر است بسته شده و قرار است از ابتدای ۱۴۰۰ تولید این محصول آغاز شود و از طریق ایران به کشورهای همسایه صادر و عواید صادراتی آن نیز نصیب کشور شود.
