مدیرعامل هلدینگ کشاورزی و دامپروری فردوس پارس مطرح کرد
فرسودگی بدنه تصمیم‌گیر بخش کشاورزی
متن زیر حاصل گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با عظیم رجایی، مدیرعامل هلدینگ کشاورزی و دامپروری فردوس پارس از زیرمجموعه‌های بنیاد مستضعفان است.
عملکرد بدنه تصمیم‌گیری بخش کشاورزی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در حال حاضر بدنه تصمیم‌گیری بخش کشاورزی دولت سالخورده است. فاصله سطح تکنولوژی در داخل کشور بین کشاورزان پیشرو و میانگین کشوری، فاصله تکنولوژی نهال و بذر با کشور‌های توسعه یافته، عدم ارائه الگوی مناسب توسعه کشاورزی و دامپروری متناسب با نیاز کشور و اقلیم مناطق، عدم‌برنامه‌ریزی و اقدامات عملی در توسعه کشت فراسرزمینی در مقایسه با رقبای منطقه با وجود تصویب ۸ ساله این قانون نشان از فرسودگی، خستگی و سنگینی بدنه وزارت مربوطه است.
شرایط باید به گونه‌ای پایدار باشد که تولیدکننده، واردکننده و صادرکننده بتوانند برای خود برنامه‌ریزی‌های میان‌مدت یا بلندمدت داشته باشند. متاسفانه تصمیمات خلق‌الساعه موجب می‌شود که برنامه‌ریزی میسر نشود. به عنوان مثال در شرایطی که تولید گوجه‌فرنگی در کشور بسیار بیشتر از مصرف داخلی صورت گرفته بود، دولت شدیدا موضوع صادرات را پشتیبانی می‌کرد و خوشبختانه تعدادی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان توانستند در بازارهای خارجی جایی برای خود پیدا کنند؛ اما به محض افزایش قیمت گوجه بخشنامه ممنوعیت صادرات گوجه‌فرنگی صادر شد. این موضوع نه تنها موجب از دست رفتن بازارهای خارجی شد که مدت‌ها برای آن وقت و هزینه صرف شده بود، بلکه اعتبار تولیدکنندگان و صادرکنندگان را نیز خدشه‌دار کرد. این موضوع در خصوص صادرات دام مولد و سایر محصولات نیز صادق است. دولت باید به گونه‌ای رفتار کند که بازار ایجاد شده از بین نرود.
در مورد ایده راه‌اندازی این هلدینگ توضیح دهید. در واقع با توجه به اینکه معمولا سرمایه‌گذاری در کشور کمتر در بخش کشاورزی صورت می‌گیرد و عمده سرمایه‌گذاری‌ها به سمت‌وسوی ساختمان و عمران است، با چه برنامه‌ای به این عرصه ورود کردید؟
واحدهای تولیدی بخش کشاورزی بنیاد از سال ۵۸ وجود داشته و در اقصی نقاط کشور فعالیت می‌کردند، اما از سال ۸۸ و به منظور تسریع در توسعه واحدهای اقتصادی و کوتاه‌شدن زنجیره تصمیم‌گیری، ساختار هلدینگ‌ها شکل گرفت تا بتوانند در چارچوب قانون مالکیت شرکتی فعالانه‌تر و چابک‌تر در زمینه‌های اقتصادی فعالیت کرده و با شتاب بیشتری در بهبود بهره‌وری و توسعه گام بردارند. اما دلیل توسعه فعال و سرمایه‌گذاری قابل توجه و موثر در بخش کشاورزی عمدتا از این موضوع بهره می‌گیرد که بنیاد مستضعفان به عنوان بخشی از حاکمیت همواره دغدغه مسائل ساختاری و استراتژیک در کشور را دارد و تلاش دارد در مسیر استقلال کشور قدم بردارد و موضوع امنیت غذا و استقلال در تولید مایحتاج اولیه کشور از اهداف بنیاد مستضعفان است، بنابراین همه‌ساله شاهد سرمایه‌گذاری بیشتری در زمینه توسعه صنعت کشاورزی و تولید مواد غذایی در بنیاد بوده و هستیم. ضمن اینکه سایر صنایع (نظیر صنعت ساختمان که از آن نام بردید) به دلیل اینکه تولیدات آنها جزو مایحتاج پایه مردم محسوب نمی‌شود معمولا دوره‌های سینوسی رونق و رکود را طی می‌کنند، اما در بخش کشاورزی تقاضا نه تنها کاهش نیافته، بلکه مرتبا در حال افزایش است و سرمایه‌گذارانی که دید بلندمدت‌تری داشته باشند صنعت کشاورزی را صنعتی پایا با رشد سودآوری رو به افزایش خواهند یافت؛ هر چند میانگین نرخ سودآوری آن از صنعت و خدمات در حال حاضرکمتر است.
پیشنهاد شما برای رفع تراز منفی بخش کشاورزی چیست؟
برای رفع تراز منفی بخش کشاورزی و تامین امنیت کشور، همه نظام باید در استقرار و اجرای استراتژی‌های تحقق این چشم‌انداز یکصدا و همدل باشند و سه راه بیشتر نداریم. افزایش بهره‌وری تولید با ارتقای سریع تکنولوژی تولید و تکنولوژی محصول و رفع این شکاف عریض و عمیق فناوری، دوم تمرکز سیاست‌گذاری بخش کشاورزی در این وزارتخانه و سوم کشت فراسرزمینی با سطوح وسیع در کشور‌های دارای منابع ارزان و آب فراوان و حتی تملک و اجاره زمین در برزیل، روسیه، اوکراین و سایر کشور‌های مستعد. البته دولت باید با نگاه ملی و کارشناسی نسبت به واگذاری سریع منابع تولید و کشت و صنعت‌های بزرگ با بهره‌وری پایین خود، به هلدینگ‌های صاحب دانش و بهره‌ور اقدام کند.
ظرف مدتی که فعالیت‌تان را شروع کرده‌اید تا چه اندازه به چشم‌اندازهای موردنظر رسیده‌اید؟
تصور می‌کنم ما نه تنها به اهداف خود رسیده‌ایم، بلکه از آنها عبور کرده‌ایم. بیش از ۷۵درصد فعالیت این هلدینگ مربوط به رشته فعالیت دامپروری است و در ابتدای سال ۸۹ تولید شیر واحدهای تحت پوشش حدود ۶۱۰ تن در روز بود. لذا رسیدن به تولید هزار تن در روز به عنوان هدف بلندمدت ۱۰ ساله تعیین شد؛ اما این هدف در سال ۹۶ محقق شد و پس از آن نیز رشد تولید به همین منوال ادامه داشت به نحوی که هم‌اکنون تولید شیر روزانه هلدینگ به بیش از هزار و ۵۶۰ تن در روز رسیده است. این در حالی است که هنوز طرح‌هایی که به تازگی خاتمه یافته‌اند به ظرفیت کامل نرسیده‌اند و لذا این رشد فزاینده کماکان ادامه دارد. در بخش کشاورزی، باغداری، اجرای سیستم‌های تحت فشار و اجرای گلخانه نیز به اهداف تعیین شده دست پیدا کرده‌ایم.
یکی از عمده‌ترین مشکلات صنعت کشاورزی بهره‌وری است. در این زمینه چه اقداماتی داشته‌اید؟
پایین بودن تکنولوژی محصول در فعالیت دامپروری و کشاورزی مهم‌ترین عامل پایین بودن بهره‌وری در کنار تکنولوژی فرسوده تولیدات کشاورزی است. خوشبختانه در این هلدینگ موضوع بهبود بهره‌وری اصلی‌ترین عامل رشد محسوب می‌شود؛ به عنوان مثال تولید شیر در یک راس دام در سال ۸۸ حدود ۳۳ کیلوگرم بوده، اما امسال این رقم به بیش از ۴۰ کیلوگرم رسیده است. این در حالی است که رکورد تولید شیر یک راس گاو شیری در کشور به‌طور متوسط کمتر از ۹ کیلوگرم است. برای بهبود بهره‌وری عمده‌ترین روش‌هایی که در هلدینگ استفاده می‌شود شامل ارتقای پتانسیل ژنتیکی با استفاده از برنامه‌های مدون به‌نژادی و بهبود ژنتیک، استفاده از آخرین یافته‌های علمی در مدیریت مزرعه، استفاده از تکنولوژی‌های روزآمد، افزایش مکانیزاسیون و کاهش ضایعات و آموزش مستمر است.
فاصله صنعت از دانشگاه همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها بوده است. آیا تعاملی با دانشگاه‌ها برای استفاده از ظرفیت دانشجویان و پایان‌نامه‌ها داشته‌اید؟
خوشبختانه همواره هلدینگ با دانشگاه ارتباط مناسبی داشته است و بهترین و کارآزموده‌ترین استادان بنام دانشگاه‌های معتبر مشاور این هلدینگ و شرکت‌های تحت پوشش هستند. همه‌ساله نیز بین ۲۰ تا ۳۰ پایان‌نامه دانشجویی در کمیته‌های فنی هلدینگ بررسی می‌شود و پس از اطمینان از جدید بودن و مفید بودن پایان‌نامه در واحدهای تحت پوشش به اجرا درمی‌آیند.
در زمینه مواد اولیه و تکنولوژی‌های مورد نیاز با چه مشکلاتی مواجه هستید؟
اصلی‌ترین دغدغه‌های بخش کشاورزی برای تولید، آب و نهاده است. موضوع آب و خاک یک موضوع بلندمدت است که بررسی آن در این مقال نمی‌گنجد و نیازمند برنامه‌ریزی‌های طولانی و سرمایه‌گذاری قابل توجه و یک ضرورت در شرایط اضطرار است؛ اما موضوع در دسترس بودن نهاده‌های مصرفی کشاورزی، به‌خصوص کود، خوراک دام و بذر اصلی‌ترین دغدغه تولیدکننده کشاورزی است. متاسفانه به دلیل افزایش نرخ ارز قیمت نهاده‌ها جهش چشمگیری یافته و می‌طلبد دولت به‌صورت ویژه موضوع تامین و واردات نهاده‌های کشاورزی را حمایت کند وگرنه تولید برای بسیاری از تولیدکنندگان ممکن نخواهد بود.
در سال‌جاری چه افقی برای هلدینگ متصور هستید؟
منابع آب‌های زیرزمینی کشور به‌صورت شتاب‌دار در حال کاهش کمی و کیفی هستند و متاسفانه بحران آب در کشور به شرایط اضطرار رسیده است. امسال نیز سرمازدگی در بخش وسیعی از باغات و کاهش بی‌سابقه بارندگی‌ها موجب آسیب جدی به تولیدات زراعی و باغی شده است. امسال سال سختی برای تمام فعالیت‌های حوزه کشاورزی است، اما به‌رغم این مشکلات امیدواریم با تلاش همکاران و متخصصان موجود در هلدینگ، نسبت به سال گذشته رشدی حدود ۸ درصد را تجربه کنیم.
