مدل‌سازی اطلاعات ساخت (BIM) نیاز امروز صنعت ساخت کشور

سعید خلیلی مدیر عامل شرکت بنایار مهراز ایرانیان از آنجا که ایران در زمره کشورهای در حال توسعه محسوب می‌شود، پروژه‌های ساختمانی حجم قابل توجهی از منابع را به خود اختصاص می‌دهند. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات موجود در این پروژه‌ها، ناهماهنگی کامل بین ارکان مختلف در این پروژه‌ها است. مدل‌سازی اطلاعات ساخت BIM رویکردی نوین در مدیریت یکپارچگی پروژه است که برای اولین بار در صنایع غیر ساختمانی به‌کار گرفته شد. هدف اصلی آن ساخت یک مدل اطلاعاتی از پروژه برای به ثمر رسانیدن اهداف پروژه است. مساله ارتباط میان اطلاعات موجود پروژه‌ها، هنوز به صورت یک مشکل باقی مانده است که با توجه به ناکارآمد بودن نرم‌افزارهای طراحی و مدل‌سازی فعلی (اتوکد، تری‌دی‌مکس) در ایجاد هماهنگی بین عوامل مختلف پروژه‌ها، سبب بروز مشکلات زیادی می‌شوند. فرآیند مدل‌سازی اطلاعات ساختمان از آغازین فرآیند پروژه تا تخریب می‌تواند به‌کار گرفته شود. تعریف درست و هماهنگ پروژه قبل از شروع ساخت‌وساز، باعث کارآمدشدن ساخت‌وساز و دوره ساخت کوتاه‌تر نیز می‌شود. صنعت ساخت‌وساز به سرعت در حال پذیرش BIM برای کاهش هزینه، زمان و بهبود بخشیدن به کیفیت و پایداری محیطی است.

به هر روی صنعت ساخت‌وساز در چند دهه اخیر در ایران با چالش‌های متعددی همچون، پایین بودن بهره‌وری و نرخ بازگشت سرمایه در قیاس با سایر صنایع، افزایش تدریجی هزینه نیروی کار، تحمیل هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده ناشی از فقدان هماهنگی میان ذی‌نفعان، زمان‌بر بودن مدیریت تغییرات در پروژه‌ها و عدم تصمیم‌گیری به‌موقع و مناسب روبه‌رو بوده است. همان‌گونه که مستحضرید متاسفانه تعداد قابل‌توجهی از پروژه‌های صنعت ساخت در داخل کشور به دلایل مختلفی ازجمله عدم مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح با مشکلاتی نظیر افزایش زمان و هزینه روبه‌رو هستند.

در طول دو دهه گذشته پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه  دانش و فناوری‌های مدیریت پروژه‌های عمرانی و صنعتی با محوریت گرایش مهندسی و مدیریت ساخت در سه حوزه  دانش‌های نوین مدیریتی، فناوری‌های نوین مدیریتی و فناوری‌های نوین ساخت صورت گرفته است.

امروزه در دنیای پیشرفته علم و فناوری، پروژه‌ها روند فزاینده‌ای در پیچیده شدن و تخصصی شدن طی می‌کنند که این امر نهایتا به پیچیدگی بیشتر در فرآیند پروژه منجر شده و نیاز به استفاده از فناوری‌های نوین را بیش‌ از پیش آشکار می‌کند. پیاده‌سازی و استفاده از این فناوری‌های نوین امری ضروری بوده که دستیابی به موفقیت هرچه بیشتر در پروژه‌های ساخت را تسهیل می‌کند. مدل‌سازی اطلاعات ساخت (BIM) Building Information Modeling، فرآیندی است بر مبنای یکپارچه‌سازی مدل‌های سه‌بعدی هوشمند و پارامتریک از پروژه با یک پایگاه اطلاعات جامع که تمامی ‌ذی‌نفعان پروژه از مهندسان طراح گرفته تا بهره‌بردار نهایی از پروژه را یاری می‌کند تا در عمل به وظایف خود در طول چرخه عمر پروژه بهتر و مؤثرتر عمل کنند.

مدل‌های مبتنی بر BIM صرفا یک مدل سه‌بعدی نیستند، بلکه تمرکز اصلی در این مدل‌ها بر ایجاد پایگاه‌های جامع از اطلاعات مربوط به‌تمامی‌مراحل چرخه عمر پروژه اعم از اطلاعات مربوط به طراحی و مشخصات فنی پروژه، اطلاعات مربوط به ساخت و اجرای المان‌ها و همچنین اطلاعات مربوط به بهره‌برداری و نگهداری از پروژه است. موفقیت‌های کسب ‌شده توسط مدل‌سازی اطلاعات ساخت، در تمامی ‌جنبه‌ها ازجمله تاثیرگذاری بر زمان و هزینه احساس می‌شود، اما مزیت کلیدی BIM در یک جمله، توانایی یکپارچه‌سازی فوق‌العاده آن و «ساخت قبل از ساخت» (BUILD BEFOR BUILD) است.

ضمنا کاربرد BIM در کلیه زیرشاخه‌های صنعت ساخت (ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری، درمانی، ریلی و راه‌آهن، آب و فاضلاب، راه و باند و فرودگاه، نفت و گاز و پتروشیمی، فولاد و مس ) کاربرد داشته و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با استفاده از مدل‌های مبتنی بر BIM می‌توان تمامی‌ بخش‌های پروژه اعم از معماری، سازه‌ای، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات الکتریکی، پایپینگ و... موقعیت و توپوگرافی کارگاه و حتی ماشین‌آلات و تجهیزات را بسته به‌دقت و جزئیات مورد نیاز مدل‌سازی کرد.

رقابت برای ارائه پروژه‌های بهتر ساختمانی و زیربنایی باعث شده است تا شرکت‌های مهندسی و ساخت‌وساز در سراسر جهان به پذیرش و پیاده‌سازی مفهوم BIM بپردازند. از سوی دیگر دولت‌ها و بخش دولتی نیز به دنبال اجرای این مفهوم در پروژه‌های کشور متبوع خود هستند و به این منظور آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌هایی نیز در کشورهای پیشرو در پیاده‌سازی این مفهوم (انگلستان، استرالیا، آمریکا و...) تدوین شده یا در حال تدوین است. این دستورالعمل در برخی کشورها و در مقاطعی از صنعت ساخت به‌صورت اجباری نیز درآمده‌ است (مانند انگلستان).

یادآوری می‌شود در ایران نیز سند چشم‌انداز مدل‌سازی اطلاعات ساخت در هیات دولت به تصویب رسیده و هم‌اکنون این سند توسط سازمان برنامه‌وبودجه، وزارت راه و شهرسازی و چند بخش دیگر حوزه ساخت کشور تهیه شده است. از سوی دیگر تدوین دستورالعمل اجرای مدل‌سازی اطلاعات ساخت (BIM) در پروژه‌های عمرانی (به‌عنوان اولین دستورالعمل فنی BIM در کشور عزیزمان ایران) در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تهران با همکاری دانشگاه علم و صنعت ایران به اتمام رسیده و به‌زودی از آن رونمایی می‌شود. اعضای هیات‌مدیره شرکت بنایار مهراز ایرانیان به‌عنوان اعضای ارشد و کلیدی تیم تدوین‌کننده این دستورالعمل با دانشگاه علم و صنعت ایران همکاری داشته‌اند.

شرکت فناورانه «بنایار مهراز ایرانیان» مقیم در پارک علم و فناوری کوثر و دارای مجوز فناورانه برای تامین نیازهای فناورانه و دانش‌بنیان جامعه فنی و مهندسی در بخش‌های مختلف پروژه‌های عمرانی و صنعتی کشور و با تکیه‌بر متخصصان و فناوران مطرح در حوزه‌های مبتنی بر فناوری ساخت؛ آمادگی ارائه خدمات نوین و مبتنی بر فناوری روز دنیا را در پروژه‌های صنعت ساخت کشور دارد.

با اجرای مفاهیم نوین و فناورانه ازجمله مدل‌سازی اطلاعات ساخت (BIM) در پروژه‌ها، کمک بسیار شایانی در بهبود و به‌روزرسانی مواردی شامل شناخت مشکلات طراحی پروژه‌ها قبل از شروع به ساخت و انجام عملیات اجرایی، پیدا کردن تداخلات بین المان‌های مختلف پروژه به‌منظور عدم دوباره‌کاری و کاهش هزینه‌های مرتبط با این موضوع، کاهش زمان اجرای پروژه‌ها با توجه به شناخت کامل از پروژه قبل از اجرای آن و مصورسازی کامل المان‌های آن، کاهش هزینه‌های اجرایی پروژه با توجه به استفاده از مزایای پیاده‌سازی BIM در پروژه و تعمیر و نگهداری هوشمند پروژه می‌شود.