سرنوشت خودروسازان بخش‌خصوصی در 1400

آینده این شرکت‎ها با توجه به الزام ۴۰درصد ساخت داخل وزارت صنعت، معدن و تجارت، بستگی زیادی به برنامه و تصمیمات وزارتخانه دارد. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگو با خلیل حسن‎آبادی، کارشناس حوزه خودرو درباره شرایط فعالیت شرکت‌های خصوصی بخش خودرو است.

 سرنوشت شرکت‎های واردکننده خودرو که به سوی تولید حرکت کرده‎اند، چه می‎شود؟ آیا می‎توانند در بازار رقابتی فعلی دوام داشته باشند؟

بسیاری از شرکت‎های واردکننده خودرو به سوی تولید رفته‎اند، اما آنهایی که برنامه دارند و امکانات زیرساختی لازم را ایجاد کرده‎اند بیش از ۷ یا ۸ شرکت نمی‎شوند. این شرکت‎ها زمین و سوله خریداری و خط مونتاژ ایجاد کرده‎ و بیشتر دنبال تولید خودروهای سواری هستند. این خودروها شامل کراس‎اوور و SUV (افرود) است و به‎ندرت خودرو سدان در بین آنها دیده می‎شود. این شرکت‎ها بیشتر به‎دنبال تولید خودروهای شاسی‎بلند هستند. تمام این مدل‎ها چینی بوده و فعلا به‎دلیل تحریم شرکت‎ها برنامه‌ای برای خودروهای غیرچینی ندارند.

 این خودروها به‎لحاظ فناوری روزآمد هستند؟

چین تقریبا یک‎سوم نیاز بازار خودرو جهان را پوشش می‎دهد. آمار خودرویی سال ۲۰۲۰ میلادی به‎دلیل شرایط اپیدمی ‌کرونا قابل استناد نیست، اما براساس آمار سال ۲۰۱۹، ۷۵میلیون خودرو در جهان تولید شد که حدود ۲۵میلیون این خودروها در چین ساخته شده بودند. درحال‎حاضر تمام خودروسازان بزرگ چینی با یک شرکت صاحب تکنولوژی اروپایی یا آمریکایی جوینت هستند و از فناوری روز جهان استفاده می‎کنند. شاید به‎دلیل ناشناخته بودن این برندها نسبت به مدل‎های اروپایی و آمریکایی قیمت پایین‎تری داشته باشند، اما به‎لحاظ تکنولوژی به‎روز هستند. امروز خودروهای چینی نسبت‌به سال‎های گذشته از کیفیت بهتر و بالاتری برخوردارند.

 آیا تمام مدل‎های چینی که قرار است به‎وسیله خودروسازان خصوصی در کشور تولید شود روزآمد هستند؟

نمی‎توان گفت تمام این خودروها به‎روز هستند البته به‎دلیل الزام استانداردهای داخلی ناگزیر هستند از مدل‎های باکیفیت‎تر بهره ببرند. برخی شرکت‎ها به‎دنبال این بودند تا خودروهای ارزان‎تری در دستور کار مونتاژ و تولید خود قرار دهند، اما استانداردهای تدوین شده داخلی اجازه این کار را نمی‎دهد. اگرچه این خودروها در کلاس خیلی بالایی نیستند، اما در سطح مناسبی قرار دارند، زیرا استانداردهای کشور اجازه نمی‎دهد خودروهای بی‎کیفیت وارد خط تولید شود.

 آیا خودروهای چینی تولید داخل تمام استانداردهای ۸۵‌‎گانه را پاس می‎کنند؟

حدود ۳ تا ۴ مولفه از این ۸۵ ‎گانه‎ها استثنا و حذف شدند، اما باقی استانداردها باید در محصولات رعایت شود.

 درحال‎حاضر چه تعداد شرکت خصوصی داخلی تولید خودرو را آغاز کرده‎اند؟

شرکت ماموت ‎خودرو در حال انجام کارهای اولیه برای تولید خودرو است. خودروسازی ایلیا در حال ایجاد خط تولیدش است. خط سناباد خودرو توس آماده بوده و مدل خودرو را انتخاب کرده‎اند. پرشیاخودرو دنبال تولید است، اما هنوز برندی انتخاب نکرده است. آرین‎موتور کارخانه‎اش را در شهر خمین راه‎اندازی کرده و تنها شرکتی است که به‎دنبال تولید ون است. شرکت خودروسازی فردا تا امروز ۲ خودرو با نام MG و SX۶ در کارنامه فعالیت خود دارد. رامک‎خودرو هم با تولید دو محصول خط‌تولیدش در ساوه است.

برخی شرکت‎ها هم تولید داشتند، اما درحال‎حاضر به‎دلایلی تولیدشان متوقف شده است. به‎عنوان مثال عظیم‎خودرو قبلا فوتون و هن‎تنگ را تولید می‎کرد، درحال‎حاضر خط تولیدش تعطیل است. یا ریگان‎خودرو ۲ تا ۳ برند (کوپا، JMC و لئوپارد) داشت که با مشکلاتی مواجه شد و تولید متوقف شده است. شرکت کارمانیا با شرکت BYD قرارداد داشت. تولید هم کرد، اما به‎دلیل تحریم ۲ سال است که تولید ندارد. این شرکت از همان ابتدا با تولید فعالیتش را آغاز کرد. سایر شرکت‎ها هم هنوز موفق به آماده‎سازی زیرساخت‎ها نشده‎اند.

 با توجه به پراکندگی این شرکت‎ها چه استان‎هایی در حوزه خودروسازی فعالیت دارند؟

مهد شرکت‎های خصوصی خودروساز، بم کرمان است. کرمان‎موتور، مدیران‎خودرو، ریگان‎خودرو، کارمانیا و... در بم فعالیت دارند. بم در سال ۹۸ حدود ۱۱۵هزار خودرو تولید کرد. این شهر قطب شرکت‎های خصوصی خودروسازی است. البته استان‎های سمنان، مرکزی، خراسان‎رضوی و... نیز در این حوزه فعالیت دارند.

 برخی از مدیران شرکت‎هایی که نام برده شد درحال‎حاضر پرونده قضایی دارند و در زندان هستند،  سرنوشت این شرکت‎ها چه خواهد شد؟

برخی شرکت‎ها براساس برنامه تولیدی که داشتند تعدادی خودرو پیش‎فروش کردند، اما هنگام تحریم شرکت مادر چینی از ارسال قطعات خودداری کرد. از این‎رو شرکت های خودروساز خصوصی با مشکل مواجه شدند. شرکت‎هایی مانند عظیم‎خودرو و ریگان‎خودرو ناگزیر به تعدیل نیرو شدند. تولید متوقف است، اما اگر مشکلات رفع شود کارخانه‎ها قابلیت تولید دارند. تحریم باعث شد این شرکت‎ها نتوانند به تعهدات خود عمل کنند، زیرا طرف چینی حاضر نشد قطعات CKD را برای طرف ایرانی ارسال کند.

 پیش‎تر قرار بود عظیم‎خودرو دو خودرو هندی تولید کند. چرا موفق نشد؟

قرار بود ماهیندرا هندی را تولید کنند، اما به‎دلایلی نشد. در ادامه با دو برند چینی وارد همکاری شد و دو مدل (هن‎تنگ اس ۵ و ۷ و نیز مدل فوتون ساوانا) تولید شد. برنامه برای دو مدل دیگر چینی داشتند که به‎دلیل تحریم عملیاتی نشد.

درحال‎حاضر دیارخودرو، مدیران‎خودرو، کرمان‎موتور، خودروسازی فردا، آرین‎موتور، رامک و... برنامه تولید دارند. دنبال انجام امور استانداردی این خودروها هستند. ایلیاخودرو یا شهرخودرو نمونه‎ها را آورده‎اند و به‎دنبال تولید هستند. همچنین گروه بهمن تولید یک خودروی جدید را به‌زودی آغاز می‎کند و چند مدل جدید هم جز برنامه‎های آینده این خودروساز است.

 خودروسازان نوپا چقدر می‌توانند در شرایط رقابتی فعالیت خود را ادامه دهند و آیا به تیراژ مورد انتظار دست خواهند یافت؟

شرکت‎های کوچک به‎دلیل زیرساخت‎ها و اینکه بنابر سیاست‎های وزارت صنعت، معدن و تجارت باید درصد داخلی‌سازی خود را افزایش دهند به‎طور قطع با زیرساخت‎های فعلی در آینده با مشکل مواجه خواهند شد.

شرکتی مانند ماموت‎خودرو برنامه برای سالن رنگ دارد که شاید بتوان گفت شرایط آن را متفاوت می‎کند، اما شرکت‎هایی که امکانات پایین‎تری دارند و آنهایی که تجهیزاتشان در حد خط مونتاژ تزئینات است به‎طور قطع به مشکل برمی‎خورند. شرکت‎ها درحال‎حاضر با ۲۰درصد ساخت داخل شروع کرده‎اند، اما بنابر الزام وزارتخانه باید به ۳۰ تا ۴۰درصد برسند. این موضوع در ادامه برای آنها دردسرساز می‎شود. سرمایه‎گذاری برای بدنه و به‎ویژه رنگ سنگین است و بعید به‎نظر می‎رسد شرکت‎های کوچک نوپا بتوانند با شرایطی که دارند ادامه دهند.

 اگر تحریم‎ها برداشته شود آیا فضا برای فعالیت این شرکت‎ها مناسب‎تر می‌شود؟

تحریم‎ها هم رفع شود شرکت‎های خارجی ترجیح می‎دهند با شرکتی همکاری داشته باشند که امکانات بهتری دارد و از توان مالی بالاتری برخوردار باشد. برای خودروسازان خارجی تیراژ و میزان فروش بسیار مهم است. اگر شرکتی نتواند سطح توقعات همتایان خارجی را در تیراژ و فروش تامین کند قاعدتا نمی‎توانند از این همکاری‎ها بهره‎ای داشته باشند. نمونه‎هایی داشته‎ایم که وقتی سطح توقع شرکت‎های خارجی تامین نشده شریک خود را تغییر داده‎اند. یکی از ملاک‎های شرکت‎های خارجی برای انتخاب شریک ایرانی، آمار فروش آنها در بازار است. از این‎رو مشکل شرکت‎های کوچک ایرانی نقدینگی کم در کنار ساخت داخل پایین آنها است. این امر قیمت آنها را بالا برده و قابلیت رقابت را از این شرکت‎ها می‎گیرد، زیرا بازار تقاضای کمتری خواهد داشت.

 راهکار برون‎رفت آنها از این وضعیت چیست؟

تلاش زیادی شد تا با کمک شرکت‎های کوچک کنسرسیومی ‌تشکیل شود و آنها در کنار هم چند مدل خودرو را تولید کنند که قطعات مشترک بیشتری با هم دارند. این امر شرکت‎ها را در ساخت داخل جلو می‎انداخت، اما حاضر به همکاری نشدند. اگر کرمان‌موتور، مدیران‎خودرو و گروه بهمن را استثنا کنیم این خودروسازان کوچک جمعا نتوانستند سالانه ۱۰هزار خودرو هم تولید کنند. درحالی‌که اگر کنار هم قرار بگیرند و از امکانات یکدیگر استفاده کنند به‎جای سرمایه‎گذاری موازی می‎توانند افزایش تیراژ داشته باشند و در نتیجه قیمت تمام شده هم پایین می‎آمد. هر شرکت می‎خواهد جداگانه فعالیت داشته باشد که این بزرگ‎ترین چالش این شرکت‎ها به‎شمار می‎رود.

 در صنعت قطعه هم بحث مدیریت بزرگ‎ترین مانع برای ادغام شرکت‎ها است. برای خودروسازان خصوصی هم همین موضوع مطرح می‎شود؟

بله. یکی از دلایل مهم بحث مدیریت مجموعه‎ها است که به قول خودشان می‎خواهند فرمان دست خودشان باشد. کار جمعی هنوز در فرهنگ ما جا نیفتاده است. نمونه بارزش در صنعت خودرو است که خودروسازان بزرگ کشور مانند ایران‎خودرو و سایپا هم این مشکل را دارند این در حالی است که مثلا هیوندای و کیا در کره‎جنوبی از پلت‌فرم، موتور، گیربکس و... مشترک استفاده می‎کنند. اگر شرکت‎ها به‎جای رقابت‌های این‎چنینی در کنار هم باشند می‎توانند به‎جای مثلا تیراژ ۱۰۰هزار تایی موتور ۵۰۰هزار دستگاه تولید کنند که بهای تمام شده‎شان را هم کاهش می‎دهد.

 قرار است تیراژ تولید شرکت‎های خودروساز خصوصی چقدر باشد؟

قانون می‎گوید خودروسازان نمی‎توانند با عمق ساخت زیر ۲۰درصد شروع به فعالیت کنند، اما تیراژ محدودی تعیین کرده‎اند که سالانه بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ خودرو است. درحال‎حاضر برخی شرکت‎ها با زیر ۱۰درصد ساخت داخل آغاز کرده‎اند و فکر نمی‎کنم در سال اول بتوانند بیش از این تولید کنند، زیرا داخلی‎سازی قطعات به سرمایه نیاز دارد.