به علت گرانی و کاهش تولید سیمان صورت گرفت
فعالیت تولیدکنندگان «بتن آماده» با ۲۰درصد ظرفیت سال گذشته
جاوید خطیبی‌طالقانی معتقد است با استمرار روند قیمت سرسامآور سیمان، کارخانه‌های تولید بتن آماده با وجود کسب موفقیت و توانمندی‌های سالیان اخیر، دچار ورشکستگی خواهند شد. برای جویا شدن مشکلات صنعت بتن و کارخانه‌های تولید بتن آماده کشور با وی گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
موضوع کمبود و گرانی سرسامآور سیمان چه عوارض و مشکلاتی برای صنعت بتن و بنگاه‌های تولیدی در این زمینه ایجاد کرده است؟
حدود ۷۰درصد قیمت تمام شده بتن را سیمان (به عنوان ماده اولیه مهم آن) تشکیل می‌دهد. افزایش قیمت حدود پنج برابری سیمان در سه ماه اخیر، قیمت تمام شده بتن را سه برابر گران‌تر کرده است. در گذشته روند به این صورت بود که تولیدکنندگان بتن، سیمان را از نزدیک‌ترین کارخانه انتخاب و تهیه کرده و بر مبنای کیفیت و ویژگی‌های سیمان، طرح مخلوط بتن را انجام می‌دادند و بتن را مطابق با رده و مشخصات فنی و زمان‌بندی درخواستی در پروژه تحویل می‌دادند. در نتیجه کمیت و کیفیت بتن تولیدی و اجرای کار تضمین داشت.
در حال حاضر تولیدکنندگان بتن به علت کمبود و گرانی و عرضه در بورس، نمی‌دانند سیمان از دست چه کسی و از کجا به دستشان برسد. در گذشته طبیعتا از نزدیک‌ترین کارخانه، سیمان را خریداری می‌کردند و با کمترین هزینه به کارخانه تولید بتن می‌آوردند. چون این روند مختل شده، سیمان مستقیما به تولیدکننده بتن نمی‌رسد. سیمان را یا باید از بورس در رقابت ساختگی یا از دلال و هر دو با قیمت گران خریداری کرد. به گونه‌ای که پروژه‌های زیاد ساختمانی و عمرانی دو تا سه ماه در انتظار بتن‌ریزی هستند و کیفیت مطالبه دوم شده است. در نتیجه کارخانه‌های تولید بتن با ۲۰درصد ظرفیت نسبت به میانگین سال گذشته تولید می‌کنند. مثلا اگر یک کارخانه هزار متر مکعب در روز بتن تولید می‌کرد در حال حاضر ۲۰۰ مترمکعب در روز بتن تولید می‌کند. علت این موضوع به کمبود و بلاتکلیفی قیمت سیمان بازمی‌گردد. اگر این قیمت سرسامآور سیمان و روند عرضه در کشور استمرار یابد کارخانه‌های تولید بتن آماده ورشکسته می‌شوند.
به‌رغم اینکه امروزه، قیمت تمام‌شده تولید یک تن سیمان فله حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰هزار تومان است، با فروش سیمان در بورس، قیمت آن تا یک میلیون و ۲۰۰هزار تومان رسید. این اختلاف قیمت عجیب در کنار کاهش تولید سیمان، تولیدکنندگان بتن آماده را هم از نظر کنترل کیفیت سیمان و هم از نظر زمان مناسب تحویل سردرگم کرده است، این اختلاف قیمت بسیار بالا بوده و منطقی نیست. قیمت تمام شده بر اساس قیمت سوخت، مواد اولیه، هزینه‌های جاری و هزینه نیروی انسانی و مولفه‌های دیگر تعیین می‌شود. اگر به علت قطعی برق به هزینه‌های تولید افزوده شود حدود ۱۵ تا ۲۰درصد به قیمت تمام‌شده اضافه می‌شود نه اینکه به قیمت پنج برابر قیمت تمام شده به فروش برسانند.
در عمل به چه دستاوردهایی در زمینه فناوری و تولید بتن رسیده‌ایم؟
پیش از سال‌های ۱۳۸۱ کمتر از ۱۰درصد بتن مورد استفاده در ساختمان‌سازی از کارخانه‌های تولید بتن آماده تهیه می‌شد و بقیه به صورت دستی و با خلاطه تهیه می‌شد. از سال ۱۳۸۱ با ورود استاندارد ملی بتن آماده به صنعت روند تغییر تولید بتن سنتی به تولید بتن مهندسی کلید خورد. این روند مثبت باعث شد که از آن زمان تا سال ۱۴۰۰ در زمینه فناوری و تولید بتن‌های مهندسی و استاندارد در کشور رشد بسیاری داشته باشیم. امروزه در فونداسیون، ستون‌ها، سقف و... از بتن تولیدی بچینگ‌های مدرن و ناوگان حمل و پمپاژ پیشرفته استفاده می‌شود و تقریبا ۹۰درصد از واحدهای تولیدی دارای پروانه استاندارد بتن هستند. در ارتباط با ظرفیت تولید و ماشین‌آلات صنعت بتن نیز ایران یکی از ۲۰ کشور دنیاست. از نظر دانش بتن هم به واسطه وجود دانشگاهها، انجمن‌‌های علمی بتن، مراکز پژوهشی و سایر عوامل، امروز ازنظر متخصصان بتن، جزو ۱۰ کشور مطرح دنیا محسوب می‌شود و مقالات مرجع بین‌المللی در زمینه بتن به نام ایرانی‌های داخل و خارج به چاپ رسیده است.
در مورد بتن‌های جدید مانند بتن‌های فوق توانمند، الیافی، رویه‌های بتنی و... هم دستاورد‌های ارزشمندی حاصل شده است. اجرای رویه بتنی آزادراهی در مسیر تهران-شمال، رویه بتنی غلتکی در گمرکات، شهرک‌های صنعتی و مسکونی، پادگان‌ها و جاده‌های کشور متداول شده است. همچنین از قطعات بتنی پیش‌ساخته سازه‌ای و نمای نسل جدید استفاده زیادی می‌شود. از نظر تامین و تولید بتن، رده مقاومت استاندارد از رده C۲۰ تا رده C۵۰ در واحدهای تولیدی به راحتی میسر شده است و امروزه ۸۰درصد کارخانه‌ها توان تولید بتن با رده مقاومت C۵۰ را دارند.
آیا با توجه به توان تولید سیمان و بتن، تولید یک میلیون واحد مسکونی در کشور امکان‌پذیر است؟
اعتقاد دارم تولید یک میلیون واحد مسکونی در کشور امکان‌پذیر است، زیرا زمین، دانش مهندسی، سرمایه و عوامل اجرایی برای این امر وجود دارد و ما همه این مولفه‌ها را در کشور داریم. بخش مسکن ۳۰ تا ۴۰درصد اقتصاد کشور را تشکیل داده و حدود ۹۵درصد مواد و دانش مورد نیاز آن نیز داخلی است. یعنی تولیدی در کشور رونق داده می‌شود که تقریبا وابستگی به خارج کشور ندارد و احداث این واحدها موجب رونق اقتصاد کشور می‌شود. زمانی که پروژه مسکن مهر در کشور راه‌اندازی شد اقتصاد ایران نسبت به کشورهای در حال رکود آن زمان، رونق خوبی گرفت.
ایران کشور گسترده‌ای است، زمین، مصالح و توان مهندسی و نیروی انسانی و مجری به میزان کافی در اختیار داریم، شاید تنها در بعضی از معدود قطعات ساخت وسایل الکتریکی مانند کنترل آسانسور نیاز به واردات از خارج کشور داشته باشیم. مطمئن هستم با حرکت انقلابی دولت سیزدهم و ورود قوه قضائیه و مجلس این موضوع گران‌فروشی و نابسامانی سیمان نیز حل خواهد شد و برای ساخت ۴میلیون واحد مسکونی در دوره این دولت، سه برابر بتن مورد نیاز ظرفیت تولید در کشور قابل تامین است.
به نظر شما نقدینگی لازم برای احداث یک میلیون واحد مسکونی از چه طریقی قابل تامین است؟
یکی از بهترین منابع تامین مالی پروژه‌های مسکن در همه جای دنیا، آورده متقاضیان و خریداران است. به عنوان مثال در منطقه ۲۲ تهران چند‌هزار واحد مسکونی با سرمایه مردمی و در قالب تعاونی‌ها احداث شده است. بخش تعاون یکی از ارکان اقتصادی محسوب می‌شود. قرار نیست دولت مسکن احداث و به مردم واگذار کند یا بفروشد، بلکه دولت سیاستگذاری احداث یک میلیون واحد مسکونی را به عهده دارد. این موضوع می‌تواند در قالب تعاونی و با مشارکت بخش خصوصی باشد. اقتصاد ایران در حوزه مسکن، اقتصاد خصوصی است. در بخش نقدینگی می‌توان یا از توان بخش‌خصوصی کمک گرفت یا از بانک‌ها در این زمینه تسهیلات گرفت. اگر دولت راهبردی داشته باشد که قیمت مسکن عمومی نصف شود خود مردم برای تامین سرمایه هجوم می‌آورند، ولی برای اتمام به موقع پروژه‌ها و رعایت حقوق اعضای پروژه، تدوین قوانین و ضوابط و در عمل اجرای دقیق آنها واجب است. هر سه قوه با هم باید برای موضوع ساخت مسکن همکاری کنند. حیف است از تجربه تعاونی‌‌های موفق استفاده نشود. البته سایر روش‌های تامین مالی و سرمایه‌گذاری مسکن نیز جوابگو است.
