چالش واردات خودرو از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس
احتمال تکرار گارانتی‌های فیک برای «وارداتی‌ها»
پیش از ممنوعیت واردات خودرو، بخش زیادی از این خودروها از کشورهایی مانند امارات خریداری و به مقصد گمرک ایران بارگیری می‌شد. این در حالی است که هر کشوری بر اساس شرایط جغرافیایی و اقلیمی خود محصول مورد نظرش را به شرکت مادر سفارش می‌دهد؛ از جمله کشورهای حاشیه خلیج‌فارس. زیرا دمای هوا در این کشورها گاهی به بیش از ۶۰ درجه سانتی‌گراد هم می‌رسد. ایران به کشور چهار فصل معروف است و مناطق سردسیر و گرمسیر آن، خودروهایی مختص به خود نیاز دارند. این روزها که دوباره موضوع واردات خودرو مطرح است، پرسش اصلی این است که چرا برای واردات، خودروهایی متناسب با شرایط جغرافیایی کشور سفارش نمی‌شود؟
یکی از واردکنندگان پیشین خودرو کشور در این‌باره گفت: بزرگ‌ترین مساله برای واردات خودرو سیستم بانکی و نقل‌وانتقال پول است. در جهان دیگر کسی با چمدان پول جابه‌جا نمی‌کند. زمانی که شرکت ما با یکی از برندهای معروف آلمان همکاری داشت، تاکید داشتند باید هزینه، از طریق سیستم بانکی پرداخت شود. آنها زیر بار نقل‌وانتقال پول با واسطه نمی‌روند؛ اما در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و ترکیه چون پول ایران به‌طور غیررسمی جابه‌جا می‌شود، این کشورها مشکلی برای فروش خودرو به ایران ندارند.
وی که نخواست نامش فاش شود، افزود: شرکت‌های مادر که گردش مالی سالانه آنها بالاست، نمی‌پذیرند برای یک «گردش» مشکوک، پول خود را سیاه یا اصطلاحا کثیف کنند. ورود چنین پول‌هایی کل درآمد شرکت را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. البته در همان دوره که واردات انجام می‌شد برخی شرکت‌های واردکننده به‌طور مستقیم با خودروسازان مادر مانند کیا همکاری داشتند. در آن زمان مواد پتروشیمی از ایران به این کشور صادر و از محل این صادرات پول در سیستم بانکی پرداخت و خودرو وارد ایران می‌شد.
این واردکننده ادامه داد: درحال‌حاضر کشورها از جمله چین روی موضوع FATF حساسیت دارند. شرکت‌های چینی هم برای همکاری و دادن خودرو عنوان می‌کنند مسائل مالی باید شفاف و رسمی باشد؛ زیرا برای آنها دردسرساز می‌شود.
این کارشناس بازار خودرو در پاسخ به این پرسش که اگر برجام احیا و ممنوعیت واردات خودرو رفع شود همچنان برای واردات خودرو از شرکت مادر مشکل خواهیم داشت، گفت: موضوع FATF هم باید حل‌وفصل شود. اگر این‌گونه شود برای خرید حداقل خودروهای کره‌جنوبی از شرکت مادر می‌توان بر اساس شرایط اقلیمی کشور سفارش داد.
وی در پاسخ به پرسشی دیگر که آیا پیش‌تر هم این امر موضوعیت داشت، گفت: سانتافه‌ای که در ایران به «۶۴ آپشن» معروف است بر اساس سفارش طرف ایرانی در شرکت مادر تولید شده است. آپشن‌های مورد درخواست، مخصوص ایران بوده و مثلا ESP (لغزندگی جاده در زمان سرعت پیچ خودرو) یکی از این آپشن‌ها است که مربوط به شیب است. این مدل خودرو با این نوع آیتم‌ها، فقط برای گردنه و شیب کاربرد دارد.
این فعال بازار خودرو در ادامه سخنان خود یادآور شد: پیش از ممنوعیت واردات دو بازار مارکت (نمایندگی) و گری‌مارکت (غیرنمایندگی) در ایران فعالیت داشتند؛ البته فعالیت گریمارکتها از تقریبا سال ۹۶ ممنوع شد؛ اما نمایندگی‌های رسمی عموما از شرکت‌های مادر، خودرو خریداری می‌کردند.
وی با بیان اینکه دلیل این ذهنیت که واردات خودرو با واسطه کشورهای دیگر انجام می‌شده است و به فعالیت گریمارکتها برمی‌گردد، افزود: برخی گریمارکتها سهم خوبی در بازار داشتند و ۶۰درصد واردات از سوی آنها انجام می‌شد. این شرکت‌ها نمی‌توانستند از سازنده اصلی، خرید داشته باشند، زیرا مساله خدمات پس از فروش برای شرکت مادر بسیار مهم بود و افراد فعال در گریمارکتها ناچار بودند از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس خودرو وارد کنند.
او گفت: در مقطعی برای رفع مشکل خدمات پس از فروش گریمارکتها گارانتی را با پرداخت ۳درصد از ارزش خودرو، در واقع از شرکت‌های نمایندگی خریداری می‌کردند و به‌این ترتیب اجازه می‌یافتند که خودرو را وارد خاک ایران کنند. البته این خرید واقعی نبود (گارانتی وجود نداشت) و فقط پولی بود که بدون هیچ تعهدی به جیب نمایندگی‌ها می‌رفت (و شرکت گری‌مارکت هم این ۳درصد را از خریدار نهایی می‌گرفت). شرکت، نمایندگی خدمات را نمی‌پذیرفت؛ زیرا وقتی گری‌مارکت تویوتا کمری را از کویت خریداری می‌کرد که برای جغرافیای این کشور بود تا در دمای ۶۰درجه سانتی‌گراد جوش نیاورد چگونه خدمات به خودرویی بدهد که با این مشخصات در تبریز با دمای منفی ۱۵ درجه تردد دارد.
او گفت: نمایندگی‌ای که با گرفتن مبلغ ۳درصد ارزش خودرو قرار بوده خدمات گارانتی داشته باشد، اعلام نمی‌کرد این خدمات را ارائه نمی‌دهد، بلکه زمانی که صاحب خودرو برای رفع مشکلی به‌دنبال استفاده از گارانتی بود، ایرادی روی خودرو می‌گذاشت که از گارانتی خارج شود. به‌عنوان مثال ممکن بود فردی یک BMW از شرکت گری‌مارکت خریداری کرده باشد که به سفارش روسیه است و وقتی این خودرو در دمای ۵۰ درجه سیستان‌وبلوچستان تردد دارد مشخص است که شرکت نمایندگی، متعهد به خدمات نمی‌شود.
وی در پاسخ به این سوال که «امروز که موضوع رفع ممنوعیت واردات خودرو در مجلس شورای اسلامی مطرح شده و یکی از مفاد طرح این است که واردکننده نیاز نیست از شرکت مادر نمایندگی داشته باشد، آیا این چالش‌ها برای مصرف‌کننده نهایی تکرار خواهد شد»، گفت: با این مصوبه هرکس توان مالی دارد خودرو خریداری و وارد کشور می‌کند. در حوزه خدمات پس از فروش، قطعه در بازار یدکی ایران موجود است. همچنین برای مشتری‌ای که خودرو خارجی سوار می‌شود، هزینه این قطعات مهم نیست. فردی که ۴میلیارد تومان خودرو خریداری می‌کند، پرداخت ۲۰میلیون تومان برای خرید یک قطعه هزینه زیادی نیست. علاوه‌بر اینکه هر قطعه مورد نیاز را به‌راحتی در مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت، می‌توان از امارات خریداری و وارد کرد. مشکل تامین قطعات یدکی نخواهیم داشت؛ زیرا واردکنندگان قطعات در کشور بسیار چابک‌تر از واردکنندگان خودرو هستند.
