بررسی وضعیت کنونی بازار کاشی و سرامیک نشان داد
تحمیل افزایش قیمت به تولیدکنندگان
آمار صادرات کاشی و سرامیک
آماری که در رابطه با صادرات صنعت کاشی و سرامیک انتشاریافته، روند صعودی صادرات از سال 91 را نشان می‌دهد که در سال 93 به اوج خود رسیده و صادرات 449 میلیون دلاری به ثبت رسیده است.ضمن اینکه مجموع ارزش صادرات کاشی و سرامیک ایران به کشورهای مختلف طی سال 1399 حدود 216 میلیون دلار بوده که در مقایسه با سال 1398 که ارزش صادرات حدود 210 میلیون دلار بوده، رشد حدودا 3 درصدی را تجربه کرده است.این رشد در حالی به وقوع پیوسته که نرخ دلاری صادرات با کاهش همراه شده است.دلیل این امر را می‌توان درفروش ارزان‌تر محصولات تولیدی به کشورهای درخواست‌کننده یا ارسال کالاهای ارزان‌تر و باکیفیت پایین‌تر جهت صادرات جست‌وجو کرد.متاسفانه در حال حاضر با توجه به محدودیت‌های صادراتی به‌واسطه تحریم‌های بین‌المللی و خروج آمریکا از برجام، این صنعت از طرح‌ها و پروژه‌های خود عقب‌مانده است.همان‌طور که از روند سه‌ساله مقدار فروش صادرات گروه کاشی و سرامیک مشخص است شرکت کاشی و سرامیک سینا و کاشی و سرامیک پارس بیشترین مقدار فروش صادراتی طی سال‌های 99-98 را به خود اختصاص داده‌اند.
چالش‌ها و دغدغه‌های صنعت کاشی و سرامیک
در همین راستا مدیرعامل کاشی و سرامیک مدرن ایده آل میکو با بیان اینکه در حال حاضر این صنعت درگیر ده‌ها مشکل ریز و درشت است گفت: مشکلات بانکی، مالیاتی، آب، برق، گاز و تامین اجتماعی از جمله مهم‌ترین و جدی‌ترین مشکلاتی هستند که با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم و دولت در شرایط بحرانی کنونی از خود نرمشی دراین زمینه‌ها برای بهبود شرایط صنایع نشان نمی‌دهد. به گفته سید حسن بقایی پور نبود مواد اولیه، عدم همکاری گمرک با ترخیص زود هنگام و قوانین پیچیده بانکی باعث شده ما نتوانیم رقابت مطلوبی با کشور همسایه مانند ترکیه داشته باشیم. وی در ادامه نبود رایزن اقتصادی را در بسیاری از کشورهای جهان از مهم‌ترین معضلات صنعت کاشی و سرامیک دانست و در این خصوص افزود: با وجود تلاش‌های انجام شده در بدنه صنعت کاشی و سرامیک کشور برای توسعه صادرات، به دلیل نبود رایزن اقتصادی و نبود زیرساخت‌های مناسب، به اندازه کافی اهداف ایده‌آل در بحث توسعه صادرات کاشی و سرامیک محقق نشده است. بقایی پور گفت: ناوگان فرسوده و هزینه‌های بالای حمل و نقل باعث شده قدرت رقابت با دیگر رقبای خارجی در منطقه را از دست بدهیم.وی با بیان اینکه بخش عمده‌ای از صنعت کاشی و سرامیک توسط بخش خصوصی تولید می‌شود گفت: دولت در ایجاد زیر ساخت‌ها گام‌های مطلوبی بر نمی‌دارد چرا که منتظر است بخش خصوصی به تنهایی وارد گود شود.
افزایش قیمت به تولیدکنندگان کاشی و سرامیک تحمیل می‌شود
رئیس اتحادیه کاشی‌سازان و کاشی فروشان گفت: تولید کشور درباره کاشی و سرامیک سالانه حدودا بیش از ۴۰۰ میلیون متر مربع است.البته این رقم مربوط به سال ۹۹ بوده و قاعدتا در سال جاری افزایش می‌یابد. مصطفی گودرزی گفت: بیش از ۳۵ تا ۴۰ درصد از محصولات تولیدی ایران در زمینه کاشی و سرامیک صادر می‌شود و عراق بزرگ‌ترین هدف صادراتی ما برای کاشی و سرامیک است شاید بتوان گفت حدود ۸۰ درصد از بار صادراتی ما به عراق می‌رود. وی درباره وضعیت تولید و بازار کاشی و سرامیک اظهار کرد: کشورهای دیگر مانند پاکستان و آسیای میانه و به صورت جزئی کشورهای آفریقایی و اروپایی جزو اهداف صادراتی ما هستند. افغانستان نیز یکی از کشورهایی بود که صادرات کاشی و سرامیک به آن داشتیم اما به علت تحولات سیاسی در این کشور فعلا چیزی مشخص نیست.
رئیس اتحادیه کاشی‌سازان و کاشی فروشان با اشاره به قیمت این محصول تصریح کرد: بخشی از هزینه‌های تولید مربوط به نوسانات ارز می‌شود با افزایش قیمت ارز، مواد اولیه برای تولید نیز گران می‌شوند و در نتیجه این موضوع روی قیمت نهایی محصول تاثیر می‌گذارد در ابتدای هر سال یک افزایش قیمت اعمال می‌شود که به علت افزایش هزینه حقوق پرسنل است علاوه بر این در چند ماه گذشته نوسانات ارزی را نیز تجربه کردیم این موضوع برخی از تولیدکنندگان را مجبور کرد تا افزایش قیمتی روی محصولات خود داشته باشند.البته باید توجه داشت که همه تولیدکنندگان نیز افزایش قیمت ندادند بلکه تعدادی از آنها این کار را کردند.میزان افزایش قیمت هم عموما حدود ۱۰درصد بوده است.
وی اضافه کرد: کارخانه‌های تولیدی برای افزایش قیمت تولید نمی‌کنند بلکه افزایش قیمت به آنها تحمیل می‌شود، شرایط و بهای تمام شده تولید به شکلی است که کارخانه‌ها مجبور به این کار می‌شوند؛ افزایش قیمت امروز بر اساس کشش بازار نیست بلکه بر اساس بهای تمام شده است.در گذشته افزایش قیمت بر اساس کشش بازار اتفاق می‌افتاد اما امروزه آنقدر بهای تمام شده افزایش پیدا کرده که تولیدکنندگان را مجبور به افزایش قیمت می‌کند. گودرزی خاطرنشان کرد: البته نمی‌توان گفت که در آینده دقیقا همین روند ادامه پیدا می‌کند ممکن است تغییراتی ایجاد شود که روی بازار تاثیر داشته باشند .برای مثال اگر تقاضا در عراق کم شود قاعدتا در بازار داخلی ما تاثیر می‌گذارد.کم شدن میزان تقاضا در عراق باعث می‌شود که در بازار داخلی عرضه بیش از تقاضا شده و کشش بازار منفی شود.عکس این اتفاق هم ممکن است یعنی اگر شرایط برون مرزی به سمتی رود که تقاضا برای کالای ایرانی افزایش پیدا کند تولیدکنندگان ممکن است در داخل کشور به افزایش قیمت رغبت پیدا کنند.اما در حال حاضر افزایش قیمت به علت کشش بازار نیست بلکه موضوع بهای تمام شده است.
رشد تولید داخلی با ممنوعیت واردات کاشی و سرامیک
عضو انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک ایران گفت: 700 میلیون متر مربع ظرفیت تولید کاشی و سرامیک در کشور وجود دارد که از این میزان 450 میلیون متر مربع تولید انجام شده و حدود نیمی از آن صادر می‌شود. رضا صفاری گفت: «در دو سال گذشته با ممنوعیت واردات کاشی و سرامیک از چین و سایر کشورها و ارتقای کیفی محصولات داخلی، تولیدکنندگان کاشی و سرامیک توانستند به بازارهای جهانی راه یابند.» وی با اشاره به اینکه به‌تازگی قرارداد فروش ۳۰ هزار مترمربع کاشی در فاز نخست با یونان منعقد شده، افزود: «پارسال ۴۵۰ میلیون متر مربع کاشی در کشور تولید شد که نیمی از آنها صادر شده است.» وی خاطرنشان‌کرد: امسال نیز علاوه بر بازارهای روسیه، پاکستان و عراق، به آلمان و یک کشور آفریقایی هم صادرات انجام شد.
صفاری با بیان اینکه ایران جزو پنج کشور نخست تولیدکننده کاشی و سرامیک در جهان است، تصریح کرد: «همچنین ۱۰ کشور نخست واردکننده کاشی و سرامیک در جهان همچون عراق، امارات متحده عربی و عربستان در همسایگی ما هستند که فرصت مغتنمی برای ایران برای توسعه صادرات این محصولات است.» این مقام صنفی درباره وضعیت این صنعت در کشور گفت: «تاکنون حدود ۷۰۰ میلیون متر مربع پروانه بهره‌برداری صادر شده است که نزدیک به نیمی از آنها تعطیل هستند.»
وی تاکید کرد: «امروز دیگر هیچ‌گونه مجوزی برای ساخت کارخانه‌های جدید صادر نخواهد شد و هدف، احیا و به روز کردن کارخانه‌های موجود است.»
نقاط ضعف صنعت کاشی و سرامیک در کشور
در صنعت کاشی و سرامیک کشور، نقاط ضعف و محدودیت‌هایی وجود دارد که بخشی از آنها به‌طور خاص به این صنعت مربوط است و بخشی نیز به مشکلات کل صنعت کشور برمی‌گردد.در ادامه به برخی از مهم‌ترین نقاط ضعفی که در این صنعت وجود دارد اشاره شده است:
عدم تناسب حجم سرمایه‌گذاری با نیاز
با توجه به حجم وسیع سرمایه‌گذاری‌هایی که در صنعت کاشی و سرامیک کشور به‌ویژه درسال‌های اخیر صورت گرفته است، در حال حاضر میزان عرضه بیش از تقاضای آن است.علت اصلی این سرمایهگذاریها هم حاشیه سود خوب این صنعت در گذشته بوده است.در این خصوص مشکلی که وجود دارد این است که متاسفانه فرآیند کارشناسی کمتر در سرمایه‌گذاری‌های صورت‌گرفته دخیل بوده است و جالب‌تر اینکه برخی از سرمایهگذاریها از جانب افراد واسطه و کسانی که شاید با این صنعت آشنایی کافی نداشته‌اند یا با هدف دستیابی کوتاه‌مدت به سود زیاد صورت گرفته است.
عدم تکمیل حلقه‌های صنعتی
به علت فقدان استراتژی صنعتی مشخص در واحدهای مختلف صنعت کاشی و سرامیک کشور، سرمایهگذاریها تنها روی بخش کوچکی از این صنعت وسیع و پردامنه صورت گرفته است که این بخش کوچک، صرفا شامل خرید و نصب تجهیزات مرتبط و تولید کاشی بوده است.مطالعات نشان می‌دهد که تاکنون در کشور روی فرآوری مواد اولیه و همچنین ساخت ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز این صنعت فکر و فعالیت جدی و قابل توجهی صورت نگرفته که این مطلب بسیار حائز اهمیت است.
در حوزه ماشین‌آلات و تجهیزات مورد نیاز صنعت کاشی نیز در کشور ما کار خاصی صورت نگرفته است و این در حالی است که می‌توان ادعا کرد اگر در صنعت کاشی و سرامیک مشکل ساخت تجهیزات و ماشین‌آلات وجود نداشت، کشور ما قادر بود به راحتی با ایتالیا و اسپانیا در این عرصه رقابت کند. (مهندس شجیعی)
هزینه‌های بالای نیروی کار و انرژی
یکی دیگر از مشکلات و نقاط ضعفی که در این صنعت و به‌طور کلی در تمام صنعت کشور وجود دارد، عدم کارآیی بالا و مهارت در نیروی کار شاغل در صنعت است.ضمن اینکه در کشور ما به استفاده بهینه از انرژی توجهی نمی‌شود و هر ساله در بخش‌های مختلف صنعت، انرژی بسیار زیادی به هدر می‌رود.این مساله باعث می‌شود در صنایع مختلف، قیمت تمام شده محصول تولید شده از دیدگاه نیروی کار و انرژی صرف‌شده جهت تولید آن بسیار گران‌تر از محصولات مشابه خارجی باشد.
