تعطیلی صنعت شن و ماسه با قیچی دولبه تحریم‌ها
از سوی دیگر گردش مالی نامناسب در سال‌های اخیر زمینه بی‌توجهی معدن‌داران به مسائل بهینه‌سازی تولید را به وجود آورده است. این مساله می‌تواند علاوه بر بحران مالی، زمینه مشکلات متعددی از جمله از میان رفتن ذخیره معادن را به وجود بیاورد.
به استناد به روزترین آمار معادن در حال بهره‌برداری کشور که از سوی دفتر صنعت، معدن و زیربنایی مرکز آمار ایران منتشر شد؛ معادن شن وماسه ۲۴ درصد از تعداد نزدیک به ۵ معدن فعال را به خود اختصاص داده است؛ به عبارت دیگر در حال حاضر ۱۲۰۰ معدن شن و ماسه فعال در سطح کشور وجود دارد. این در حالی‌است که بخش عمده‌ای از معادن کشور طی سال‌های اخیر به دلیل شرایط مالی نامناسب از مدار فعالیت خارج شده‌اند.
با توجه به رده‌بندی معادن فعال شن و ماسه کشور، معادن کوچک شن و ماسه روزانه ۷۰۰ تا ۸۰۰ تن تولید را به ثبت می‌رسانند. این در حالی است که معادن متوسط شن و ماسه روزانه ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ تن تولید دارد. همچنین معادن بسیار بزرگ کشور بیشتر از ۲۰۰۰ تن تولید روزانه دارند.
با توجه به اطلاعات مذکور، معادن فعال کشور که بخشی از معادن موجود شن و ماسه موجود را شامل می‌شوند، در کمترین حالت ظرفیت تولید ۲۵۰ میلیون مصالح سنگی در طول سال را دارا هستند. اما این صنعت نیز مانند صنایع دیگر با ده‌ها مشکل کوچک و بزرگ روبه‌رو هستند. برای پیگیری این مشکلات با چند تولید کننده به گفت‌وگو نشستیم.
مشکلات کلان ریشه مشکلات صنعت شن و ماسه
در همین راستا مدیرعامل و سرپرست کارگاه شرکت اتحاد نوین با بیان اینکه در حال حاضر صنعت شن و ماسه با مشکلات متعددی روبه‌رو است گفت: یک موضوع، مساله عمق معادن است. عمق برداشت کنونی معادن بسیار پایین است. مصالح منطقه رو به پایان است و مواد اولیه نداریم. مخلوط بسیار کم شده و قیمت‌ها افزایش یافته است. ادارات با ما همکاری نمی‌کنند؛ مثلا در بحث تمدید پروانه کار ما بسیار سخت است و از هفت‌خوان باید عبور کنیم و در انتها هم پروانه تمدید نمی‌شود. گرانی مواد اولیه تولیدی و مصرفی هم خیلی آزاردهنده شده است و متاسفانه هیچ‌گونه تسهیلاتی هم به ما داده نمی‌شود. مثلا ما الان مواد اولیه تیکنر (تجهیزات تصفیه پساب و بازیافت در معادن) نداریم و قیمت‌هایش هم به شدت افزایش یافته است. لاستیک ، تسمه و روغن و... هم به همین صورت است. موضوع سوخت هم از دیگر مشکلات ماست. اسماعیل پاداش در پاسخ به این سوال که چه راهکاری برای بهبود وضعیت صنعت شن و ماسه دارید؟ گفت: وضعیت صنعت شن و ماسه تابعی از وضعیت کشور است. مشکلات کشور اگر به صورت ریشه‌ای حل شود، مشکلات صنعت ما هم حل می‌شود.
نجات صنعت شن و ماسه در گرو حذف بوروکراسی
مدیر عامل شرکت وشکو با بیان اینکه صنعت شن و ماسه، صنعت بسیار مهمی است که نه تولیدکنندگان و نه مصرف‌کنندگان اهمیت آن را درک نکرده‌اند. گفت: از نظر بسیاری از کارشناسان شن و ماسه به‌‌اندازه گندم حیاتی است و جا دارد در خصوص آن بحث و بررسی انجام شود.
سعید منصوری گفت: ما در کشور با دو نوع تحریم مواجه هستیم؛ تحریم خارجی و تحریم داخلی. تحریم خارجی که جای خود دارد؛ اما مشکل بزرگ ما این روزها با تحریم‌های داخلی است تحریم‌های داخلی ما اکنون ساختار بوروکراسی اداری و قوانین دست‌وپاگیرند. برای پرونده بهره‌برداری با مشکل مواجهیم. در حوزه سوخت مشکل داریم. مشکل عمق برداشت در معادن داریم. در مساله حریم و بستر رودخانه با آب منطقه‌ای درگیر هستیم.
به گفته وی اولین راهکار برای حل مشکلات این صنعت حذف بوروکراسی است. تعداد زیادی از این امضاها در ادارات اضافی هستند و می‌توانند حذف شوند. در کنار این، قوانین دست‌وپاگیر نیز زیادند. قوانین غیرصحیح یا قدیمی یا ناقص. پیشنهاد مهم من اعتماد به اصناف و برون‌سپاری کارها است. تسهیلات مناسب بانکی داده شود و پروانه‌های بهره‌برداری به‌عنوان وثیقه بانکی اختصاص یابد.
مشکلات مثنوی هفتاد من صنعت شن و ماسه
همچنین رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی تولیدکنندگان شن و ماسه استان تهران در خصوص مشکلات این صنعت گفت: مصرف سنگدانه در کشور، بستگی مستقیم به رونق فعالیت‌های عمرانی و ساخت‌وساز در کشور دارد. در سال‌های اخیر شاهد هستیم که به دلیل کاهش بودجه عمرانی دولت‌ها از یکسو و افزایش قیمت مسکن و کاهش قدرت خرید مردم از سوی دیگر، فعالیت‌های عمرانی و سازندگی دولت و بخش خصوصی در همه حوزه‌های راه و ساختمان با کاهش جدی مواجه شده است. همچنین در دولت‌های هشتم و نهم به دلیل رشد چشم‌گیر فعالیت‌های عمرانی، شاهد افزایش بی‌رویه تعداد کارخانه‌های فعال در حوزه تولید شن و ماسه در کشور بودیم. این افزایش تعداد، طبیعتا موجب افزایش میزان تولید نیز شده که در شرایط رکود کنونی نیز ادامه یافته است. در این حوزه، راه‌حل ما ایجاد حوزه‌های جدید و در نتیجه افزایش مصرف سنگدانه است که ما آن را در موضوع استفاده از رویه‌های بتنی در کشور پیگیری کردیم.
محمدنبی یوسفیان ادامه داد: مشکلات این صنعت مثنوی هفتاد من است. به‌طورکلی اقتصاد کشورمان در حال حاضر با دو حوزه تحریمی مواجه است. حوزه نخست تحریم‌های بین‌المللی است که مشکلات متعددی را برای ما ایجاد کرده است. افزایش نرخ دلار، افزایش قیمت ماشین‌آلات و مواد اولیه تولید و عدم دسترسی به تولیدات متناسب و به‌روز بین‌المللی ازجمله مشکلات تحریمی در حوزه خارجی است. ما این تحریم‌ها را می‌توانیم پشت سر بگذاریم، اما از عهده تحریم‌های داخلی برنمی‌آییم. در بحث داخلی تا همین چند سال گذشته زیرمجموعه وزارت کشور بودیم و مجوزمان از فرمانداری‌ها صادر می‌شد. درواقع ما به‌عنوان یک صنعت به رسمیت شناخته نمی‌شدیم. با جدا شدن از نامادری و آمدن به دامان وزارت صمت، مشکلاتمان از جهاتی حل شده و از جهاتی هم به آن افزوده شده است.
به گفته وی مدت‌زمان کوتاه پروانه‌های بهره‌برداری معادن، مشکل تامین و تخصیص سوخت مصرفی معادن، موضوع درگیری سازمان‌ها و ارگان‌های متعدد با معادن، مساله قیمت واقعی فروش مصالح، مشکلات متعدد با سازمان آب در حوزه برداشت، موضوع تعیین حقوق دولتی معادن و تعطیلی بی‌دلیل معادن در فصول سرد سال ازجمله مهم‌ترین مشکلات پیش‌روی این صنعت است.
وی در بخش دیگر سخنانش گفت: در سالی که به فرموده رهبر معظم انقلاب، رونق تولید نام گرفته و در شرایط سخت اقتصاد کشور که بنگاه‌های اقتصادی حتی برای پرداخت حقوق کارکنان نیز در مضیقه به سر می‌برند، تعطیلی فله‌ای و گاه‌وبیگاه معادن تولید شن و ماسه، تولیدکنندگان را در وضعیتی بغرنج قرار داده است، همان‌ها که در کلام رهبر انقلاب، سربازان جنگ اقتصادی با دشمن خوانده شده‌اند. ناگفته نماند که در کنار تعطیلی‌های دستوری ناشی از آلودگی، ما در زمان‌های بارندگی نیز امکان تولید نداشته و به‌ناچار تعطیل هستیم. با این تفسیر، حدود نیمی از شش‌ماه دوم سال را در تعطیلی اجباری به سر می‌بریم. تحت چنین شرایطی است که با کاهش تولید مصالح ساختمانی، امکان مدیریت بازار تقاضا و مصرف وجود نداشته و شاهد افزایش قیمت تمام‌شده ساخت مسکن خواهیم بود.
یوسفیان گفت: نکته مهمی که در خصوص این تعطیلی‌ها نباید از آن گذشت، منطقه جغرافیایی قرارگیری این کارخانه‌ها است. با توجه به اشتغال مستقیم متوسط ۳۰ نفر در هر معدن تولید شن و ماسه، باید توجه داشت که عمده مناطق استقرار این صنعت در دو بخش شرقی و غربی تهران، مناطق قدس، شهریار و پاکدشت و در استان البرز، منطقه ساوجبلاغ (تهراندشت) است. بخش‌های متراکم جمعیتی که دارای بیشترین اقشار فعالان کارگری و صنعتی است؛ اقشاری با سطوح پایین درآمدی و کیفیت زندگی. ناگفته پیداست افزایش تلاطمات ناشی از بی‌ثباتی اقتصادی، نتیجه‌ای جز کاهش سطح درآمدی این اقشار در شرایط سخت کنونی اقتصادی کشور و ایام پایانی سال نخواهد داشت. البته ما همچون گذشته، آمادگی کامل خود را برای هرگونه همکاری اعلام کرده و با دعوت از مسوولان امر برای بررسی علمی و دقیق مسائل و پرهیز از فرافکنی و اقدامات تکراری پرهزینه و بی‌نتیجه، بر مسوولیت اجتماعی و انسانی خود و اعضا تاکید می‌کنیم.
