واکاوی دلایل گرانی حبوبات نشان می‌دهد
ضرورت تعدیل بازار حبوبات در پاییز
در این بین برخی پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که این افزایش قیمت‌ها همچنان ادامه خواهد داشت. هم‌اکنون هر کیلو عدس درشت ۹۰۰ گرمی۳۴.۰۰۰ تومان، عدس ریز ۹۰۰ گرمی۳۷.۵۰۰ تومان، لپه درشت ۹۰۰ گرمی۳۸.۰۰۰ تومان، لپه ریز ۹۰۰ گرمی۳۹.۰۰۰ تومان، لوبیا سفید ۹۰۰ گرمی۳۴.۰۰۰ تومان، لوبیا قرمز جگری ۹۰۰ گرمی۳۵.۰۰۰ تومان، لوبیا قرمز قلمی۹۰۰ گرمی۴۴.۵۰۰ تومان، نخود ۹۰۰ گرمی۳۸.۰۰۰ تومان، نخود و لوبیا مخلوط ۹۰۰ گرمی۲۹.۵۰۰ تومان، لیمو عمانی ۲۰۰ گرمی۳۱.۰۰۰ تومان، سویا ۹۰۰ گرمی۹.۵۰۰ تومان، جوبلغور و پوست کنده ۹۰۰ گرمی۱۶.۰۰۰ تومان وگندم بلغور و پوست کنده ۹۰۰ گرمی۱۷.۵۰۰ تومان در بازار به فروش می‌رسد.
دلایل جهش قیمت حبوبات
فعالان حوزه مواد غذایی بر این باورند که چند عامل بر افزایش قیمت حبوبات در سال ۱۴۰۰ تاثیرگذار بوده است که از جمله آنها می‌توان به قیمت عمده روز حبوبات در سال ۱۴۰۰ اشاره کرد که به صورت عمده و فله از کارخانه یا وارد‌کننده اصلی خریداری میشود. همچنین نوسانات بازار ارز؛ عدم تناسب بین نسبت عرضه و تقاضای محصول و نیز میزان واردات و صادرات بر این بازار اثرگذار بوده است. البته در این میان دلایل دیگری هم در زمینه جهش قیمت حبوبات قابل ذکر است. به طوری که افزایش مصرف حبوبات به دلیل گرانی گوشت و کاهش توان اقتصادی مردم، کم‌آبی در سال‌های گذشته و در پی آن کاهش سطح زیر کشت، حذف تخصیص ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی برای واردات حبوبات و تعرفه‌های بالای گمرکی از دیگر دلایل افزایش جهشی قیمت حبوبات در کشور عنوان شده است.
وابستگی به واردات؛ دلیل جهش قیمت‌ها
با این حال به نظر می‌رسد مهم‌ترین دلیل افزایش نرخ حبوبات در کشور، وابستگی بیش از ۷۰درصدی حبوبات مصرفی داخل کشور به واردات است و شواهد موجود حاکی از آن است که واردات حبوبات از کشورهای دیگر به ایران، بازار داخل را نامتعادل ساخته است. بر اساس اعلام وزارت جهاد کشاورزی سالانه نزدیک به ۷۰۰هزار تن انواع حبوبات در کشور تولید و کمبودها از دیگر کشورها از جمله کانادا وارد میشود. این در شرایطی است که کاهش شدید بارش‌ها و خشکسالی و متعاقب آن کاهش تولید حبوبات در کشور، موجب افزایش وابستگی کشور به واردات این محصولات شده است.
این در حالی است که سال گذشته وزارت کشاورزی نوید افزایش بیش از ۲۰درصدی تولید حبوبات در کشور در سال ۱۴۰۰ را داده بود.
بر اساس اعلام مسوولان اتحادیه بنکداران مواد غذایی ۷۰درصد حبوبات مصرفی کشور از قبیل نخود، عدس و انواع لوبیا‌های موجود وارداتی است که از اتیوپی، استرالیا، کانادا، قزاقستان، ازبکستان و چین تامین میشود که این حجم از واردات به معنی نیاز به تامین ارز بیشتر است. از این رو با توجه به وابستگی شدید بازارحبوبات کشور به مساله واردات، نوسانات بازار ارز آثار منفی خود را بر این بازار به همراه داشته است، چرا که با افزایش قیمت ارز قیمت حبوبات نیز افزایش یافته و در نتیجه چنین روندی، بازار حبوبات نیز از تعادل خارج میشود.
تبعات حذف ارز دولتی
نکته قابل توجه آن است که اگرچه در ابتدا دولت حبوبات را به عنوان یکی از اقلام پر‌مصرف و کالای اساسی مشمول دریافت ارز دولتی ۴۲۰۰ تومانی معرفی کرده بود، اما اخیرا با تصمیم دولت حبوبات از گروه یک کالایی خارج شد و به این ترتیب هم‌اکنون حبوبات به جای ارز دولتی با ارز نیمایی وارد کشور میشود که این موضوع یکی از اثرگذارترین دلایل افزایش قیمت حبوبات در کشور بوده است. چرا که تغییر ارز از دولتی به نیمایی، ارزش کالای وارداتی را چند برابر کرده که به تبع آن تعرفه گمرکی نیز افزایش داشته و مجموع عوامل ذکر شده منجر به سیر صعودی قیمت حبوبات در کشور شده است.
احتمال کمبود حبوبات در پاییز
با این همه در ماه‌های ابتدایی سال جاری قاسم‌علی حسنی، دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی ضمن رد هرگونه کمبود حبوبات در بازار، وعده ادامه کاهش قیمت‌ها را داده بود، اما وی در روزهای اخیر با بیان اینکه ۷۰درصد حبوبات مورد نیاز کشور وارداتی است، نوسان نرخ دلار در هفته‌‌های گذشته را مهم‌ترین دلیل افزایش قیمت حبوبات دانسته و با بیان اینکه سودجویی برخی واردکنندگان نیز تا حدودی به افزایش قیمت‌ها دامن زده است، گفته است: در حال حاضر بازار عمده‌فروشان حبوبات تهران از لحاظ موجودی انبارها تامین است، اما ممکن است در اواسط پاییز با کمبود مواجه شویم. بر اساس این گزارش، سرانه مصرف حبوبات در کشور حدود ۱۰ کیلوگرم برای هر نفر است، اما هر ساله به دلایل مختلف مصرف حبوبات در اواسط پاییز افزایش پیدا می‌کند. از این رو شواهد موجود حاکی از آن است که واردکنندگان حبوبات حجمی از محصولات وارداتی خود را در انبارها دپو کرده‌اند تا در آن زمان به بازار عرضه کنند؛ چرا که احتمال کمبود و افزایش مجدد قیمت حبوبات در پاییز وجود دارد. از این رو موضوعی که فعالان حوزه مواد غذایی بر آن تاکید دارند این است که دولت واردات حبوبات را تسهیل کرده و افزایش دهد تا در آبان ماه دچار کمبود حبوبات در کشور نشویم و همچنین قیمت‌ها تا حدودی کنترل شود. از سوی دیگر در چنین شرایطی با توجه به گرانی حبوبات و همچنین احتمال سیر صعودی قیمت‌ها در بازار حبوبات، نکته‌ای که کارشناسان بر آن تاکید می‌کنند، نظارت بر تعرفه واردات حبوبات و تنظیم قیمت‌ها در بازار داخل است که این رویکرد می‌‌تواند شرایط را برای مصرف‌کنندگان متعادل کند.
لزوم افزایش تولید حبوبات
در این میان به گفته صاحب نظران با وجود پتانسیل کافی و ظرفیت‌های بالا برای رشد تولید و خودکفایی در تولید و تامین حبوبات در کشور و با وجود اینکه مناطق غربی کشور قطب تولید حبوبات است، هنوز ایران یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان حبوبات در دنیا محسوب میشود و در جایگاه یکی از بزرگ‌ترین کشورها در واردات حبوبات شناخته شده است. این در حالی است که در کشور حدود ۵۰میلیون هکتار زمین زراعی مناسب وجود دارد که از این میزان تنها با کشت سالانه ۲۰میلیون هکتار، امکان تولید بیش از ۱۰۰میلیون تن موادغذایی در کشور فراهم خواهد شد.با این اوصاف، بدیهی است درصورتی که بتوانیم میزان تولید حبوبات در کشور را افزایش دهیم، در عین اینکه قیمت تمام‌‌شده تولید و مصرف‌‌کننده این محصولات در کشور کاهش خواهد یافت، همچنین علاوه بر تامین نیاز بازار داخلی، شرایط برای صادرات بیشتر این اقلام نیز فراهم میشود. با وجود این ظرفیت‌ها، متاسفانه هر ساله واردات این محصولات باعث خروج میلیون‌‌ها دلار ارز از کشور میشود. بدون تردید برای رفع این مشکل باید با وضع تعرفه مناسب واردات، اصلاح زیرساخت‌های کشاورزی و حمایت از کشاورزان، زمینه افزایش تولید، بهبود کیفیت و کاهش قیمت محصولات کشاورزی، ازجمله حبوبات را فراهم کرد.
