بررسی وضعیت تولید، مصرف، صادرات و واردات ماهی نشان داد
شیب تند افزایش قیمت ماهی در بازار
به گفته کارشناسان این رشد مصرف آبزیان در کشور به دنبال افزایش آگاهی مردم درباره ارزش بالای غذایی ماهی در مقایسه با گوشت قرمز و مرغ بوده است که موجب شده در مقایسه با سال‌های گذشته نسبت به خرید ماهی و گنجاندن آن در سبد غذایی خود رغبت بیشتری از خود نشان دهند.
اختلاف ۱۱ کیلوگرمی‌سرانه مصرف آبزیان با متوسط جهانی
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» اگرچه اعلام این خبر در نگاه اول مسرت‌بخش به نظر می‌رسد، اما نگاهی به وضعیت مصرف آبزیان در کشورهای دیگر نشان می‌دهد متوسط مصرف آبزیان در جهان، بیش از ۲۴ کیلوگرم است و این عدد بیانگر فاصله ۱۱ کیلوگرمی سرانه مصرف آبزیان در کشور از متوسط جهانی است.
به‌رغم اینکه امروزه تقریبا همه می‌دانند ماهی یکی از مهم‌ترین منابع پروتئین با قابلیت هضم و جذب بالا و کاهش خطر بروز سکته‌های قلبی و جایگزین مناسبی برای گوشت قرمز و مرغ است، اما باید توجه کرد که صرفا اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی مردم درخصوص مزایا و فواید مصرف آبزیان در مقایسه با گوشت کافی نیست. به این معنا که افزایش مصرف این محصولات در بین مردم در گرو توجه به متناسب‌سازی قیمت آبزیان با سطح درآمد اقشار ضعیف و متوسط جامعه است که البته قیمت‌های امروز در بازار آبزیان هیچ گونه همخوانی با جیب این اقشار ندارد. فاصله جیب مردم با خرید ماهی طی یکی، دو سال اخیر با افزایش چندبرابری قیمت‌ها بیشتر شده و حالا این کالای پروتئینی در ردیف اقلام نسبتا لوکس قرار گرفته است.
افزایش مجدد قیمت ماهی در پاییز
بررسی‌ها نشان می‌دهد، با وجود کاهش تقاضای مصرف‌کنندگان، شاهد سیر صعودی قیمت ماهیان آبزی‌پروری به ویژه انواع دریایی در سطح کشور هستیم و بالا بودن قیمت ماهی علت اصلی عدم مصرف بیشتر ماهی در بین خانواده‌ها است. به طوری که اکنون هر کیلو ماهی قزل‌آلای پرورشی بین ۵۰ تا ۶۸ هزار تومان به فروش می‌رسد. همچنین ماهی کیلکا با سر ۵۰۰ گرم به قیمت ۳۸ هزار و ۸۰۰تومان، ماهی قزل‌آلای بی‌استخوان هزار گرم ۱۱۵هزار و ۲۰۰ تومان، فیله قزل سالمون ایرانی بدون تیغ ۵۰۰ گرم به قیمت ۱۱۷هزار و ۹۰۰تومان، فیله ماهی شوریده جنوب ۷۰۰ گرم به قیمت ۱۹۷هزار تومان، استیک ماهی شیر جنوب با پوست ۷۰۰گرم به قیمت ۱۷۲هزار تومان، فیله ماهی حلوای سیاه ۷۰۰ گرم به قیمت ۱۲۴هزار تومان، ماهی سفید دریایی شکم خالی ۷۵۰ گرم به قیمت ۹۲هزار تومان، ماهی گیدر ۵۰۰ گرم ۹۸هزار تومان، فیله ماهی قزل سالمون ایرانی ۵۰۰ گرم ۹۴هزار تومان، فیله ماهی سی باس بدون استخوان ۵۰۰ گرم۹۷هزار تومان، فیله ماهی سنگسر شهری ۶۰۰ گرم ۹۹هزار و ۵۰۰ تومان ، فیله استیک شیر ۷۰۰ گرم شیلات ۱۷۱هزار تومان، فیله ماهی شیر خلیج فارس ۷۰۰ گرم ۹۵هزار و ۵۰۰ تومان نرخ‌گذاری شده که نسبت به سال قبل بیش از ۲ تا ۳ برابر افزایش قیمت داشته است.
بازار کنسرو تن ماهی هم از این افزایش قیمت‌ها بی‌نصیب نمانده است و شاهد افزایش قیمت چندبرابری این کالا در مقایسه با سال‌های اخیر هستیم. این در حالی است که گفته می‌شود با توجه به افزایش مصرف ماهی در نیمه دوم سال، با اتمام فصل تابستان و ورود به فصل پاییز، به دلیل افزایش تقاضا احتمال گرانی دوباره این محصول در ماه‌های پیش رو وجود دارد.
عوامل موثر بر گرانی ماهی
در این بین فروشندگان نیز با اشاره به کاهش فروش ماهی در بین مردم و با بیان اینکه قدرت خرید مردم نسبت به سال‌های گذشته ۵۰ تا ۶۰درصد کاهش یافته است، درباره دلایل این موضوع می‌گویند: بازار ماهی هم مثل سایر صنوف تحت تاثیر کرونا و شرایط اقتصادی قرار گرفته است، اما کاهش شدید صید در سواحل جنوبی و شمال، افزایش هزینه‌های حمل و نقل، نوسانات ارزی و عدم نظارت کافی در بازار سبب گرانی انواع ماهی دریایی نسبت به سال گذشته شده است. با این حال برخی از مسوولان سازمان شیلات بر این باورند که این افزایش قیمت‌ها در بازار آبزیان هم‌تراز با رشد قیمت گوشت و لبنیات نبوده و لذا طبیعی است که با افزایش قیمت تمام اقلام غذایی در کشور، به تبع آن بهای آبزیان هم رشد داشته باشد.
رشد ۴۰ برابری تولیدات شیلاتی در پس از انقلاب
اما این گرانی‌ها در بازار آبزیان در شرایطی به وقوع پیوسته که صنعت شیلات کشور از جایگاه قابل قبولی در دنیا برخوردار است. طبق آمارهای موجود تولیدات شیلاتی کشور در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ۴۰ برابر رشد یافته که روند شتابنده‌ای را در حوزه آبزی‌پروری نشان می‌دهد. به طوری که طبق اعلام حسین عبدالحی، معاون توسعه آبزی‌پروری سازمان شیلات کشور، ایران در حال حاضر رتبه هجدهم را در زمینه آبزی‌پروری، رتبه ۱۲ را در تولید میگو، رتبه ۴ را در زمینه تولید ماهیان خاویاری و رتبه نخست را در تولید ماهی قزل آلا در دنیا به خود اختصاص داده است. به گفته این مسوول در سال گذشته ۵۲۶هزار تن ماهیان گرمابی، سردابی، میگو و ماهیان خاویاری تولید شده است. در این میان مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان سازمان شیلات، از تولید سه میلیون عدد کنسرو ماهی قزل‌آلا به عنوان گونه پرطرفدار در کشور طی سال ۹۹ خبر داده و اظهار امیدواری کرده است که این روند در سال جاری نیز ادامه داشته باشد.
سفره خالی مردم و تولیدکنندگان بی‌انگیزه
اما با این حال جای تاسف است که سفره‌های مردم کشورمان آن‌طور که باید از این تولیدات داخلی بهره‌مند نیست. ضمن اینکه تولیدکنندگان ماهی هم دل خوشی از شرایط موجود ندارند. به طوری که در حال حاضر با توجه به گرانی نهاده‌های پرورش آبزیان تولیدکنندگان ماهی تاکید دارند که با توجه به سود ناچیز تولید دیگر رغبتی به تولید ندارند و به سختی خود را سرپا نگه داشته‌اند. فعالان این صنعت با انتقاد از رشد نرخ نهاده‌های پرورش آبزیان در کشور بر این باورند که این مساله تاثیر زیادی در افزایش قیمت فروش ماهی در کشور به همراه داشته است.
افزایش صادرات و کاهش واردات
اما در کنار بازار کساد فروش ماهی و شرایط دشوار تولید آن در داخل کشور، بازار صادرات ماهی به کشورهای دیگر گرم و پررونق است. به طوری که در سه ماه نخست سال ۱۴۰۰حدود ۵۲میلیون دلار انواع آبزیان از کشور صادر شده است. بر اساس اعلام سازمان شیلات ایران بیش از ۲۸هزار تن انواع آبزیان در سه ماه نخست امسال صادر شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، ۱۲درصد به لحاظ وزنی و ۹درصد از نظر ارزشی افزایش نشان می‌دهد. عیسی گلشاهی مدیرکل دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان سازمان شیلات ایران در این باره می‌گوید: در مدت یادشده ۸۵ تن انواع ماهیان زینتی به بازار کشور‌هایی همچون عراق، ترکیه و اروپا صادر شده که به لحاظ وزنی ۶۰۸درصد و ارزشی ۲۰۰درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رشد نشان می‌دهد. صادرات انواع ماهیان در این مدت حدود ۱۵هزار و ۶۰۰ تن، خانواده تن ماهیان نزدیک به ۷۱۳ تن، سایر محصولات شیلاتی ۶۳۰۰ تن و میگو بیش از ۴ هزار تن بوده است. بر اساس این گزارش در کنار رشد صادرات آبزیان در سال ۱۴۰۰، کاهش واردات محصولات شیلاتی به کشور به ثبت رسیده است. به طوری که میزان واردات آبزیان به ایران با ۲۰درصد کاهش در سه ماه نخست امسال نسبت به سال ۹۹ به ۲هزار و۷۹۰ تن رسیده است. بخشی از واردات آبزیان مربوط به ماهیان زینتی است که برای پرواربندی و صادرات مجدد انجام می‌شود و در این بخش کاهش ۷درصدی واردات را شاهد بوده‌ایم.
