بازوی پژوهشی مجلس طرح نمایندگان برای حوزه انرژی را نقد کرد
«نه» به یک تجزیه و ادغام
حال در جدیدترین اقدام، این بار برخی نمایندگان مجلس طرح جدیدی را مطرح کرده‌اند و آن طرح تشکیل وزارتخانه‌های «انرژی» و «آب و محیط‌زیست» است. بازوی پژوهشی مجلس در گزارشی علاوه بر اینکه طرح تشکیل وزارتخانه‌های «انرژی» و «آب و محیط‌زیست» را مورد واکاوی قرار داده، نقاط قوت و ضعف این طرح و درجه اهمیت آن را بررسی کرده است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد در نهایت باتوجه به شرایط کشور و بخش‌های آب و محیط‌زیست، به‌نظر می‌رسد که طرح تشکیل وزارتخانه‌های «انرژی» و «آب و محیط‌زیست» در ارتباط با بخش‌های آب و محیط‌زیست، دارای نقاط ضعف و تهدیدهای مهم‌تری نسبت به نقاط قوت و فرصت‌های آن است و بنابراین تصویب آن توصیه نمی‌شود. طرح تشکیل وزارتخانه‌های «انرژی» و «آب و محیط‌زیست» در ۲۳ خردادماه امسال توسط جمعی از نمایندگان به مجلس ارائه شد. در مقدمه توجیهی این طرح به این موضوع اشاره شده که با توجه به کمبود شدید آب در سطح جهان و قلمرو ایران و اهمیت بیش از پیش تامین پایدار آب مورد نیاز کشور و ارتباط منطقی موجود بین نحوه استحصال و مصرف آب با محیط‌زیست پایدار و ضرورت افزایش بهره‌وری در مصرف آب و تحقق سیاست‌های کلی نظام در زمینه آب، ساختار جدیدی برای بخش آب کشور پیشنهاد شده که طی آن سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و سازمان هواشناسی کشور به وزارت نیرو منتقل شود و دستگاه جدید «وزارت آب و محیط‌زیست» نام گیرد. در این میان تجمیع وظایف «سازمان حفاظت محیط‌زیست» و «بخش آب وزارت نیرو» دارای برخی نقاط قوت و فرصت‌هاست که مهم‌ترین آن تمرکز اهداف و ماموریت‌های مرتبط با بخش‌ها در یک دستگاه است. در صورت تشکیل «وزارت آب و محیط‌زیست» می‌توان امید داشت که برخی عدم هماهنگی‌ها، چالش‌ها و بعضا موازی‌کاری‌های جنبه‌های مختلف امور آب کشور حذف شود و نهایتا مدیریت آب کشور بهبود یابد. در کنار مزیت‌های عنوان شده برخی نقاط ضعف و تهدیدها نیز وجود دارد که بعضا بسیار مهم و قابل‌توجه هستند. مهم‌ترین این نقاط ضعف و تهدیدها، خلط امور حاکمیتی-نظارتی و امور تصدی‌گری-اجرایی دولت، همچنین ایجاد تضاد منافع و ماموریت‌های غیرهمسو در بدنه یک دستگاه است. علاوه‌بر این، امروز شرایط فعلی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور به‌گونه‌ای است که آثار و عواقب هرگونه تغییر ساختار، که در هر صورت باعث ناپایدار شدن وضعیت موجود خواهد بود، غیرقابل پیش‌بینی بوده و شاید اهداف مورد انتظار از طرح را با خدشه مواجه کند. از طرف دیگر بسیاری از معضلات و نابسامانی‌های مهم موجود در بخش آب به ساختار این بخش برنمی‌گردد.
نقاط قوت و ضعف
اما نقاط قوت و فرصت‌های این طرح در چه بخش‌هایی جانمایی شده است؟ تجمیع و یکپارچه‌سازی اهداف و ماموریت‌های بخش‌های آب و محیط‌زیست و کاهش عدم هماهنگی‌ها، تقویت جایگاه فرابخشی آب، تسهیل سیاست‌گذاری درباره مولفه‌های مختلف آب، محیط‌زیست و منابع طبیعی، اعمال مدیریت یکپارچه منابع آب، افزایش ضمانت اجرایی مصوبات مرتبط با محیط‌زیست، از جمله نقاط قوت و فرصت‌هایی هستند که با تشکیل وزارتخانه‌های جدید شکل می‌گیرند. در نگاه کلی این طرح با ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌هایی که به نوعی با آب مرتبط هستند و با تجمیع و یکپارچه‌سازی اهداف و ماموریت‌ها، از اعمال مدیریت ناهماهنگ و از هم گسیخته جلوگیری به عمل می‌آورد. همچنین از آنجا که آب مهم‌ترین عامل توسعه و پایداری و رکن اصلی توسعه در کشور است و اکثر فعالیت‌های زیربنایی از جمله کشاورزی، صنعت، معدن به آن وابسته هستند، تجمیع وظایف مرتبط با حوزه آب در کشور، به تقویت جایگاه فرابخشی آب کمک شایانی خواهد کرد. از سوی دیگر با تجمیع نهادها و سازمان‌های دخیل در مدیریت آب کشور در قالب یک دستگاه مستقل، سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی‌های ذی‌ربط در رابطه با بخش آب، هماهنگ‌تر و با برنامه‌ریزی‌های قوی‌تر انجام خواهد شد و گسستگی‌ها و عدم هماهنگی‌های موجود درخصوص با مدیریت بخش آب، سیاست‌گذاری‌های مرتبط با این بخش را متاثر نخواهد کرد. همچنین این طرح تجمیع تمام بخش‌های دخیل در مدیریت منابع آب در یک وزارتخانه جدا و مستقل، اعمال مدیریت یکپارچه منابع آب به منظور دستیابی به توسعه و مدیریت موثر، متعادل و پایدار منابع آب را سهل و هموار خواهد کرد. از سوی دیگر با توجه به نقش حاکمیتی و نظارتی سازمان حفاظت محیط‌زیست، در حال حاضر این سازمان از اهرم لازم جهت اجرایی کردن مصوبات زیست‌محیطی خود برخوردار نبوده و این موضوع یکی از عوامل ضعف عملکرد این سازمان است. با تشکیل وزارتخانه «آب و محیط‌زیست»، سازمان حفاظت محیط‌زیست از قدرت اجرایی نیز برخوردار خواهد شد.
خلط امور حاکمیتی و امور تصدی‌گری، مناسب نبودن شرایط فعلی کشور برای پذیرش تغییرات ناشی از تغییر ساختار مذکور، ایجاد تضاد منافع و اهداف و ماموریت‌های غیر همسو در یک دستگاه، افزایش پتانسیل عدم توجه به سایر ارکان محیط‌زیست (خاک، هوا و موجود زنده)، کمرنگ شدن مرز بین نظارت و اجرا، عدم تعیین تکلیف برای بخش‌های مرتبط با آب تحت مدیریت وزارت جهاد کشاورزی، گستردگی و چندوجهی بودن دستگاه جدید به لحاظ موضوعات در حیطه وظایف، ابهام در ساختار درونی دستگاه جدید و شرح وظایف درون‌سازمانی و تبعات و آثار بسیار گسترده و جبران‌ناپذیر در صورت وقوع سوءمدیریت در دستگاه جدید از مهم‌ترین نقاط ضعف و چالشی طرح تفکیک وزارتخانه نیرو و تشکیل وزارتخانه‌های «انرژی» و «آب و محیط‌زیست» به شمار می‌رود.
ارسال نظر