«دنیای‌اقتصاد» از وضعیت جواز تاسیس در بهار ۹۹ گزارش می‌دهد
تورم طرح‌های نیمه تمام و ایجادی
در راستای همین سیاست، چند سالی است که مسوولان وزارت صمت، طرح‌های تامین مالی این گونه بنگاه‌ها را در دستور کار قرار داده و بخش عمده‌ای از برنامه‌ها و فعالیت‌های خود را معطوف به بازگرداندن هزاران واحد راکد به چرخه تولید کرده‌اند و همه ساله ارقامی از تعداد بازگشتی‌ها را به‌عنوان اثبات مدعا و موفقیت‌های خود بیان می‌کنند. آنچه داده‌های اعلام شده نشان می‌دهد، موضوعی دیگری را حکایت می‌کند. براساس تازه‌ترین آمار اعلام شده از سوی وزارت صمت تا پایان فصل بهار، مجموع طرح‌های نیمه‌تمام به ۷۱ هزار و ۱۹۹ طرح با سرمایه بیش از یک هزار و ۴۲۶ تریلیون تومان برای ایجاد ۲ هزار و ۴۶ نفر شغل رسیده که از میان این طرحها ۲۸ هزار و ۸۰۶ طرح از پیشرفت صفر تا ۲۰ درصد برخوردارند و برای این تعداد طرح ۹۰۸ هزار میلیارد تومان تسهیلات پیش‌بینی شده و پیش‌بینی می‌شود با بهره‌برداری این طرحها زمینه ایجاد هزار و ۱۲۸ شغل در کشور ایجاد شود. طرحهایی که با وجود قرار گرفتن در میان طرح‌های جذاب برای سرمایه‌گذاران به دلایل در نظر نگرفتن توجیه‌‌‌پذیری آنها در همان مرحله اولیه به حال خود رها می‌شوند و با وجود در نظر گرفتن راهکار‌هایی بسیار برای تکمیل آنها، به دلیل اینکه بخش اعظمی از این طرحها فاقد توجیه اقتصادی هستند، شاهد پیشرفتی در روند تکمیل این طرحها نیستیم.
اختصاص بخش زیادی از طرح‌های نیمه‌تمام به صنایع متوسط و بعضا کوچک در حالی است که صنایع کوچک (کمتر از ۱۰ نفر کارکن) پیش از این پیشتاز طرح‌های نیمه‌تمام در کشور محسوب می‌شدند؛ به اعتقاد فعالان اقتصادی، تجمیع این طرحها در این گروه به‌واسطه صدور افسار گسیخته جواز بدون اهلیت‌‌سنجی از سوی متولیان این بخش صورت گرفته و این امر سبب شده تا این بخش‌ها با انباشت طرح‌های نیمه‌تمام رو‌به‌‌رو شوند. فعالان این بخش معتقدند، هر میزان که زمان تکمیل این طرحها به درازا بینجامد، طرح از صرفه اقتصادی خارج می‌شود و حتی پس از تکمیل نیز نمی‌تواند سودآور باشد و بازگشت سرمایه خود را تضمین کند.
روندی که موجب شد تا در سال گذشته وزارت صنعت، معدن و تجارت، صدور مجوزهای جدید را منوط به سه پیش‌شرط «واگذاری واحدهای نیمه‌تمام به متقاضیان دارای اهلیت»، «کمک برای افزایش ظرفیت واحدهای موجود» و «صدور جواز تاسیس برای طرحهایی که تولید داخل ندارند (به‌طور مثال طرح‌های دانش بنیان)» کند. این مساله موجب شد تا روند صدور بدون برنامه جواز تاسیس متوقف شود؛ با وجود چنین پیش‌شرط‌هایی باز هم طرح‌های بدون پیشرفت فیزیکی پیشتاز اخذ مجوز بوده‌اند. اما سهم طرح‌های دارای پیشرفت ۲۰ تا ۴۰ درصد نیز براساس ارزیابی‌های صورت گرفته نشان‌دهنده آن است که در مدت زمان مورد بررسی در مجموع ۱۹ هزار و ۹۵۶ فقره طرح با این میزان پیشرفت در کشور ثبت شده است و سرمایه‌گذاری ۴۳۶ هزار میلیارد تومانی پیش‌بینی شده و پیش‌بینی می‌شود به واسطه ایجاد این طرحها، ۷۷۸ نفر شغل در کشور ایجاد شود. داده‌های اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت بیانگر آن است که سهم طرح‌های نیمه‌تمام با پیشرفت بیش ۴۰ تا ۶۰ درصد نیز ۱۲ هزار و ۷۹۲ فقره بوده که برای این تعداد طرح ۲۰۴ هزار میلیارد تومان سرمایه در نظر گرفته شده است. پیش‌بینی می‌شود زمینه اشتغال ۴۵۷ نفر شغل با راه‌اندازی این طرحها در کشور ایجاد شود. اما به طرح‌های با پیشرفت ۸۰ تا ۹۹ درصد که می‌رسیم داده‌های اعلام شده نشان دهنده آن است که این گروه کمترین سهم از طرح‌های در دست اجرا به تفکیک پیشرفت فیزیکی را در اختیار دارد. براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت از مجموع ۷۱ هزار و ۱۹۹ طرح موجود سهم این بخش ۳ هزار و ۹۳۷ فقره است که این امر نشان می‌دهد که کمترین سهم به این گروه اختصاص داشته است. براساس داده‌های اعلام شده برای این گروه سرمایه ۸۳ هزار میلیارد تومانی پیش‌بینی شده است و با نهایی شدن این طرحها پیش‌بینی می‌شود، ۱۶۵ هزار نفر شغل در کشور ایجاد شود.
مجوزهای صادره
از سوی دیگر بررسی داده‌های اعلام شده نشان می‌دهد که در مدت زمان مورد بررسی شاهد رشد جواز تاسیس و افت پروانه بهره‌برداری بوده‌ایم. گسترش شیوع کووید-۱۹ روند صدور جواز صنعتی در کشور را در بهار دستخوش تغییر کرد؛ براساس آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، اگرچه همچنان درخواست برای جواز تاسیس وجود دارد و صدور جواز تاسیس در مدت زمان مورد بررسی با رشد همراه بوده، اما در مقابل صدور پروانه‌های بهره‌برداری در بخش‌های (ایجادی و توسعه‌ای) روند نزولی داشته است. آمار اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان‌دهنده گرایش سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های جدید در سال ۹۹ است و با توجه به این آمار می‌توان گفت، صف دریافت مجوز و سرمایه‌گذاری صنعتی جدید در سال‌جاری طولانی بوده و سرمایه‌گذاران سرمایه‌گذاری در طرح‌های جدید را به توسعه و به‌روزرسانی طرح‌های موجود ترجیح داده‌اند. بررسی روند مجوزدهی در مدت زمان مورد بررسی نشان‌دهنده آن است که در سه ماه نخست امسال در مجموع ۷ هزار و ۳۷۳ فقره جواز تاسیس در کشور صادر شده است که در مقایسه با صدور ۵هزار و ۹۱۱ فقره جواز تاسیس صادره در مدت مشابه سال ۹۸، شاهد رشد بیش از ۲۷ درصدی صدور جواز تاسیس در کشور بوده‌ایم. از سوی دیگر، براساس داده‌های اعلام شده مجموع سرمایه‌گذاری پیش‌بینی شده برای جوازهای صادره در مقایسه با مدت مشابه سال قبل نیز رشد بیش از ۲۷درصدی داشته است که این امر را می‌توان به افزایش تمایل سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های جدید تعبیر کرد. به عبارت دیگر سرمایه‌گذاری پیش‌بینی‌شده برای طرح‌های مذکور بیش از ۷۸۴ هزار میلیارد ریال ثبت شده، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال قبل بیش از ۵۷۰ هزار میلیارد ریال بوده است. با توجه به آمار اعلام شده برای جوازهای تاسیس صادره، اشتغال بیش از ۱۰۰ هزار نفری پیش‌بینی شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد بیش از ۲۷ درصدی داشته است. رشد درخواست صدور جواز تاسیس در مدت زمان مورد بررسی در حالی است که داده‌های اعلام شده بیانگر آن است که روند درخواست برای «پروانه بهره‌برداری» در مدت زمان مورد بررسی منفی بوده است و با این شرایط می‌توان گفت، تکمیل طرحها نیز در سال ۹۹ نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل افت بیش از ۱۴ درصدی داشته است. با توجه به داده‌های اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در بهار امسال در مجموع هزار و ۱۵۸ فقره پروانه بهره‌برداری در کشور صادر شده است که در مقایسه با هزار و ۳۵۹ فقره جواز صادره در مدت مشابه سال قبل شاهد افت حدود ۱۵ درصدی در این بخش بوده‌ایم. سرمایه صرف شده برای پروانه‌های بهره‌برداری نیز رشد بیش از ۱۳۵ درصدی داشته است؛ در مدت زمان مورد بررسی بیش از ۲۶۲ هزار میلیارد ریال سرمایه برای پروانه‌های بهره‌برداری صرف شده که این رقم در مدت زمان مشابه سال قبل، بیش از ۱۱۱ هزار میلیارد ریال بوده است. با توجه به داده‌های اعلام شده روند ایجاد اشتغال به واسطه طرح‌های به بهره‌برداری رسیده، رشد بیش از ۴۲ درصدی داشته است و براساس داده‌های اعلام شده، مجموع اشتغال ایجاد شده برای طرح‌های بهره‌برداری شده برابر هزار و ۱۳۲ نفر شغل بوده است.
وضعیت ۱۱ زیرگروه
یکی از نکات قابل تامل از وضعیت صدور جواز در مدت زمان مورد بررسی حذف برخی گروه‌ها و زیرگروه‌های این بخش از آمارهای وزارت صنعت، معدن و تجارت است؛ پیش از این وضعیت دریافت مجوز برای ۶ گروه به همراه ۹ زیرگروه از سوی این وزارتخانه بررسی می‌شد، اما آخرین داده‌های اعلام شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت از حذف برخی گروه‌ها در ارزیابی‌های امسال حکایت دارد و شرح حال صدور جوازهای صادره بیانگر کاهش تمایل برای اخذ جواز است. براساس داده‌های اعلام شده برای بخش معدن زیرگروه‌های «پروانه اکتشاف»، «گواهی کشف» و «پروانه بهره‌برداری» پیش‌بینی شده که در مدت زمان مورد بررسی در مجموع ۲۰۵ پروانه اکتشاف صادر شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل افت بیش از ۱۴ درصدی داشته است. براساس داده‌های اعلام شده مجموع پروانه اکتشاف در مدت زمان مورد بررسی برابر با ۲۰۵ فقره بوده است. در بخش گواهی کشف نیز شاهد افت ۸ درصدی بوده‌ایم و این روند برای پروانه بهره‌برداری رشدی ۴ درصدی داشته است. برای بخش (صنف) نیز پروانه‌های صنفی صادره رشد بیش از ۸۵ درصدی داشته است. این رشد برای گروه تجارت خارجی نیز از افت بیش از ۲۵ درصد حکایت دارد. داده‌های اعلام شده همچنین بیانگر آن است که کارت‌های بازرگانی صادره نیز از افت بی‌نصیب نبوده و برای این بخش نیز افت بیش از ۲۵ درصد ثبت شده است. گروه «گواهی امضای الکترونیکی» نیز در این بخش رشد حدود ۳۳ درصدی داشته است. همچنین تعداد «پروانه بهره‌برداری نرم‌افزاری» نیز در مدت زمان مذکور سه فقره بوده که در مقایسه با مدت زمان مشابه سال قبل رشد ۵۰ درصدی داشته است.
