شامخ کل صنعت در ششمین ماه سال بهبود یافت
نشانه احیای تولید در پایان تابستان
با این حال طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاه‌های اقتصادی، میزان فعالیت‌های کسب‌وکار در تابستان روند ثابت و رکودی داشته که به دلیل کاهش موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده نسبت به مردادماه بوده است. شاخص انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت‌های اقتصادی برای مهرماه نسبت به شهریور نیز کاهش داشته که به دلیل افت موجودی محصول نهایی در انبار یا کارهای معوق در شهریورماه، آنچنان دور از انتظار نیست.
بازگشت بخش صنعت در اقتصاد جهانی در ماه سپتامبر هم ادامه یافته است. تولید و سفارش‌های جدید برای سومین ماه پیاپی افزایش یافته‌اند، در حالی که سفارش برای صادرات جدید برای اولین بار طی دو سال اخیر افزایش داشته است. گزارش JPMorgan از PMI ترکیبی در کل دنیا طی دو سال اخیر افزایش داشته است و در سپتامبر ۳/ ۵۲ شده است، در حالی که این رقم در ماه آگوست ۸/ ۵۱ بوده است. شاخص‌های اصلی PMI در سه ماه اخیر سیگنال افزایشی را نشان داده‌اند و طی آخرین نظرسنجی در بین ۲۹ کشور که داده‌های PMI آنها در دسترس بوده است ۲۱ کشور افزایش را به ثبت رسانده‌اند.
براساس گزارش ماه سپتامبر موسسه IHS از نتایج PMI بخش صنعت در منطقه یورو، سیگنال افزایش در رشد صنایع در ماه سپتامبر وجود دارد و شاخص برای این ماه ۷/ ۵۳ به دست آمده که نسبت به ماه قبل (۷/ ۵۱) افزایش داشته است. علاوه براین، ماه سپتامبر بیشترین رشد طی دو سال اخیر و بهبود در شرایط عملکرد را به ثبت رسانده است. سفارش‌های جدید و تولید با حمایت و تقویت صادرات به شدت افزایش داشته‌اند و رشد منطقه ناشی از بازگشت و تقویت بخش صنعت در آلمان است.
اما بنگاه‌های اقتصادی در چه شرایطی هستند؟ دوازدهمین دوره شامخ کل اقتصاد منتهی به شهریورماه ۱۳۹۹ از سوی مرکز پژوهش‌های اقتصادی اتاق ایران، با بهبود ۴۳/ ۰ واحدی نسبت به ماه قبل، ۸۶/ ۴۶ واحد اعلام شد. در این ماه شاخص موجودی مواد اولیه و لوازم خریداری شده برای تولید باز هم افت کرده و از ۲۴/ ۴۰ به ۶۴/ ۳۵ واحد رسیده است.
طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاه‌های اقتصادی کشور، شاخص مدیران خرید برای کل اقتصاد ایران در شهریورماه ۸۶/ ۴۶ محسابه شده که نسبت به مردادماه (۴۳/ ۴۶) تغییر چندانی نداشته است. بنگاه‌های اقتصادی که در طرح شامخ شرکت کرده‌اند، در شهریورماه هر ۵ زیرشاخص: میزان فعالیت کسب‌وکار (۹۸/ ۴۸)، میزان سفارش‌های جدید مشتریان (۹۳/ ۴۶)، سرعت انجام و تحویل سفارش‌ها (۵۰/ ۴۸)، موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (۶۴/ ۳۵) و میزان استخدام و بکارگیری نیروی انسانی (۴۶/ ۴۸) را کمتر از ۵۰ ارزیابی کرده‌اند.
شاخص مدیران خرید در بخش صنعت
براساس داده‌های به دست آمده، شاخص مدیران خرید صنعت در شهریورماه، ۵۳/ ۵۴ محاسبه شده است که نسبت به ماه قبل (۰۶/ ۴۸) افزایش یافته است. افزایش زیرشاخص‌های موثر در محاسبه، عمده‌ترین دلیلی بوده که باعث افزایش این عدد نسبت به ماه قبل شده است که می‌توان به افزایش مقدار تولید محصولات (۱۷/ ۵۶)، میزان سفارش‌های جدید مشتریان (۴۸/ ۵۷)، سرعت انجام و تحویل سفارش (۷۲/ ۵۶) و میزان استخدام (۱۷/ ۵۳) نسبت به مردادماه اشاره داشت.
در این میان زیرشاخص موجودی مواد اولیه خریداری شده (۰۱/ ۴۱) نسبت به مردادماه کاهش داشته است. این شاخص از مهرماه سال ۱۳۹۷، همواره مقدار کمتر از ۵۰ را به خود اختصاص داده است.
اما مقدار تولید در شهریورماه (۱۷/ ۵۶) نسبت به مردادماه (۲۳/ ۴۶) افزایش داشته که باعث افزایش میزان فروش محصولات به مشتریان (۳۸/ ۵۵) شده است. از سوی دیگر قیمت خرید مواد اولیه (۰۸/ ۹۳) در شهریورماه همچنان افزایش بی‌رویه در قیمت مواد اولیه را نشان می‌دهد، به دلیل کمبود و عدم تامین ارز مورد نیاز بنگاه‌ها از سوی بانک مرکزی و همچنین مشکلات ناشی از ناهماهنگی سازمان بورس با صنایع بالادستی نظیر پتروشیمی‌ها در نظارت و تخصیص درست مواد اولیه، در برخی از صنایع، تولیدکنندگان واقعی مجبورند مواد اولیه مورد نیاز خود را به سختی و در قیمت‌های بسیار بالا تامین کنند.
قیمت محصولات تولید شده در شهریورماه نیز عدد ۸۰/ ۷۰ محسابه شده که نسبت به مردادماه (۰۱/ ۶۶) افزایش داشته است. در این بین انتظارات تولید برای مهرماه (۲۸/ ۵۲) نسبت به شهریورماه (۶۲/ ۵۸) کمتر اما مثبت پیش‌بینی شده است که نشان‌دهنده وضعیت رونق نسبی خواهد بود.
شاخص مدیران خرید کل اقتصاد
طبق ارزیابی‌ها، میزان فعالیت‌های کسب‌وکار (۹۸/ ۴۸) در تابستان روند ثابت و رکودی داشته است. این شاخص نسبت به مردادماه (۵۸/ ۴۷) اندکی افزایش داشته است، اما همچنان رکود فعالیت‌های کسب‌وکار در کل اقتصاد را نشان می‌دهد که به دلیل کاهش موجودی مواد اولیه یا لوازم خریداری‌شده نسبت به مردادماه (۲۴/ ۴۰) است.
میزان سفارش‌های جدید مشتریان در شهریورماه ۹۳/ ۴۶ محاسبه شده است. همچنین میزان فروش کالاها یا خدمات در شهریورماه (۲۰/ ۴۶) نسبت به مردادماه (۴۵/ ۴۳) افزایش داشته که مولد افزایش میزان سفارش‌ها است. سرعت انجام و تحویل سفارش در شهریورماه عدد ۵۰/ ۴۸ محاسبه شده که نسبت به مردادماه (۲۸/ ۵۳) کاهش داشته است که دلیل آن کاهش موجودی مواد اولیه در شهریورماه (۶۴/ ۳۵) بوده است. این کاهش در بخش‌های مختلف اقتصاد قابل مشاهده است.
از سوی دیگر قیمت محصولات تولید شده یا خدمات ارائه شده (۳۳/ ۷۲) همچنان افزایش قیمت فروش را بیشتر از ماه قبل نشان می‌دهد. این در حالی است که شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (۷۵/ ۸۸) همچنان مقدار زیادی دارد. شاخص انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت اقتصادی برای مهرماه (۵۱/ ۴۴) نسبت به شهریور (۵۵/ ۵۱) کاهش داشته است که به دلیل کاهش موجودی محصول نهایی در انبار یا کارهای معوق در شهریورماه (۵۶/ ۴۱) دور از انتظار نیست.
مشکلات اصلی در شهریورماه
مشکل در افزایش قیمت مواد اولیه در بورس ایران، عدم ترخیص لوازم یدکی موردنیاز وارد شده از گمرک (صنایع نساجی)؛ مشکل در تامین قطعات یدکی به دلیل افزایش نرخ ارز و عدم ثبات قیمت‌ها، افزایش قیمت پاکت و هزینه حمل و نقل (صنایع کانی غیرفلزی)؛ کمبود قطعات جهت تعمیرات و عدم برگشت پول و نقدینگی (فلزی)؛ کاهش مواد اولیه عرضه شده در بورس، عرضه مواد اولیه بی‌کیفیت توسط پتروشیمی‌ها (صنایع لاستیک و پلاستیک)؛ عدم برگشت ارز حاصل از صادرات (صنایع فرآورده‌های نفت و گاز) و توقف صادرات به پاکستان به دلیل اجازه نداشتن برای دریافت ریال به جای ارز (صنایع شیمیایی)، بخشی از مشکلات بنگاه‌های تولیدی در رسته‌های مختلف در شهریورماه بوده‌اند.
