پنج گام کربن‌زدایی از اقتصاد جهان

 از نظر این نهاد بین‌المللی، کربن‌‌‌زدایی از زنجیره تامین جهان در کنار سیاست‌‌‌های تجاری-صنعتی و آب و هوایی هماهنگ، مهم‌ترین اقداماتی است که باید هرچه زودتر در دستور کار کشورهای جهان قرار گیرد تا چالش‌هایی که در نتیجه گرم شدن زمین رخ می‌دهد را مهار کنند. بینشی که در آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد وجود دارد، خطاب به صنایع جهان پیشنهاد می‌کند فعالان اقتصاد در راستای «رفع موانع سنتی تجارت» بکوشند، «پیچیدگی‌‌‌های بازار را درک کرده»، «در راستای هماهنگ‌‌‌سازی استانداردهای جهانی اقدام کنند» و با ایجاد توافقات تجاری، «مسیر را برای استفاده از تکنولوژی بالاتر» به عنوان مهم‌ترین ابزار هماهنگی میان سیاست‌‌‌های تجاری و آب و هوایی باز کنند. گزارش مجمع جهانی اقتصاد تاکید دارد چون سیاستگذاری‌‌‌های تجاری و آب و هوایی به لحاظ تاریخی به صورت جداگانه تنظیم می‌‌‌شوند، برای انتقال به اقتصاد پایدار و سبز، ایجاد یک محیط تجارت جهانی باز حیاتی است.

این توصیه‌‌‌ها که در نتیجه مصاحبه پژوهشگران مجمع جهانی اقتصاد با روسا و کارشناسان ۳۰ شرکت بزرگ جهان به دست آمده، به برپایی نظام تنظیم‌‌‌گری بخشی و قطعه‌‌‌قطعه برای گذر از وضعیت کنونی تاکید دارد هرچند حسابداری گازهای گلخانه‌‌‌ای و کربن تولید را اقدامی مهم در راستای تحقق اهداف جهانی جهت نیل به اقتصاد سبز می‌‌‌داند. گزارش‌‌‌دهی و پیگیری پیوسته وضعیت جهانی تولید بدون کربن گام مهمی در راستای کربن‌‌‌زدایی از تولید صنعتی در جهان است.

گزارش تاکید دارد بحران آب و هوایی نیازمند توجه بیشتر به نقش سیاستگذاری بر سرعت کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن و بهبود تاثیرات آب و هوایی است. در عین حال این گزارش نشان می‌دهد که فرصت‌‌‌های زیادی برای سیاستگذاری اقتصادی با هدف کمک به کسب و کارها برای کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن وجود دارد، و حوزه‌‌‌هایی که برای اطمینان از انسجام میان تجارت و رژیم‌های آب و هوایی نیازمند کار بیشتری است مشخص شده‌‌‌اند. مهم‌ترین بازیگری که در این حوزه از نظر گزارش می‌تواند کربن‌‌‌زدایی را تسریع و گرم شدن زمین را به تعویق بیندازد، دولت‌‌‌های مختلف جهان هستند که در کنار بخش خصوصی در اقتصادها می‌توانند برنامه‌‌‌هایی جدی در راستای کاهش انتشار آلاینده‌‌‌ها و ممانعت از جنگل‌زدایی منتشر کنند. به این ترتیب گزارش سعی دارد راهی را به صنایع جهان و دولت‌‌‌ها پیشنهاد کند که همزمان با رشد تولید، دود کمتری منتشر شود و آب و دریا و جنگل کمتری آلوده شده و از بین بروند.

گزارش توصیه‌‌‌های خود را با یادآوری اقدامات جهانی همگام می‌کند. بیش از ۲۰‌درصد از بزرگ‌ترین شرکت‌های دولتی جهان (با فروش حدود ۱۴هزار ‌میلیارد دلار) به اهداف صفر خالص (Net Zero) متعهدند و تعهدات شرکت‌ها برای رسیدن به این هدف در فاصله سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰ سهبرابر افزایش یافته است. تمرکز بسیاری از این استراتژی‌‌‌ها یافتن فرصت‌‌‌هایی برای کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن در زنجیره‌‌‌های عرضه است و سرعت این تغییرات به سیاست‌‌‌های آب و هوایی، از جمله سیاست‌‌‌های تجارت، وابسته است. تا همین اواخر همکاری‌های بسیار محدودی بین سیاست‌های آب و هوایی و تجارت وجود داشته است. سیاست‌های تجاری اغلب برای عدم‌همکاری کافی برای پیشبرد اهداف آب و هوایی مورد انتقاد قرار می‌گیرند. بر اساس این گزارش، تاکنون تلاش‌های اندکی برای وفق دادن سیستم تجارت جهانی با اقدامات زیست محیطی صورت گرفته، ولی حالا ذی‌نفعان بیشتری پتانسیل‌های سیاست تجاری را برای کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن به رسمیت می‌شناسند که شامل قول اقدام در میان کشورهای گروه G۷ و G۲۰ برای همسویی شیوه‌های تجاری با تعهدات زیست محیطی است، که سبب پیشرفت به سمت زنجیره‌های عرضه پایدار شده و انتشار دی‌اکسید‌کربن را کاهش می‌دهد.

تجارت باز و پایدار سبب رشد و گسترش نوآوری و تکنولوژی می‌شود، که یکی از عوامل مهم در روند کربن‌زدایی و سازگاری است. بالعکس، در صورتی که قوانین تجاری مداخله سیاست‌‌‌های آب و هوایی را محدود کرده یا در نظم دادن به پیچیدگی‌‌‌های بازار اختلال ایجاد کنند، می‌توانند مانع فعالیت‌های آب و هوایی شوند. گفت‌وگوهای بین‌المللی، شامل گفت‌وگو با بخش خصوصی، برای اطمینان از تعادل میان ملاحظات ضروری است. مجمع جهانی اقتصاد برای تهیه این گزارش با نمایندگان ۳۰ شرکت درباره استراتژی‌های تجارت و آب و هوایی‌‌‌شان مصاحبه‌‌‌هایی انجام داده و عوامل مرتبط با تجارت که موثر بر این استراتژی هاست را شناسایی کرده است.

پاسخنامه‌‌‌های جمع‌‌‌آوری شده از شرکت‌ها گویای آن است که کسب و کارها خواهان اطمینان از این هستند که سیاستهای تجاری-آب‌وهوایی بر مبنای رویکردهای شفاف، باز و غیرتبعیض‌‌‌آمیز هستند، انعطاف‌‌‌پذیری لازم برای پاسخ به تغییر شرایط وجود دارد و راه‌‌‌های اجماع باز است. کسب و کارها همچنین تایید می‌کنند که بهترین رویکرد رسیدن به راه‌‌‌حل‌‌‌های بین‌المللی است. با توجه به این مسائل نظرات درباره تجارت و اقدامات زیست محیطی در چند حوزه اصلی قرار گرفته‌‌‌اند؛ پاسخگویی به موانع سنتی تجارت از جمله موانع تعرفه‌‌‌ای و غیرتعرفه‌‌‌ای یا استانداردهای محصولات که در کاهش هزینه‌‌‌ها و مقررات دست و پاگیر حول کربن‌‌‌زدایی موثرند؛ کاهش پیچیدگی‌‌‌های بازار، که فعالیت‌های با انتشار بالا را تشویق می‌کنند که از جمله آنها می‌توان به تزریق یارانه برای سوخت‌‌‌های فسیلی اشاره کرد، می‌تواند سرمایه‌گذاری در جایگزین‌‌‌های دوستدار طبیعت را افزایش دهد. از یکسو هماهنگ‌‌‌سازی استاندارها برای اندازه‌‌‌گیری کربن موجود در کالاهای تجاری باید در اولویت سیاست‌‌‌های تجاری باشد؛ از دیگر سو، تسهیل گسترش تکنولوژی‌‌‌های نوظهور و جدید نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. ضمنا توافقات تجاری باید برای پیشبرد اقدامات اقلیمی به خوبی به کار گرفته شوند.

بر اساس این گزارش بسیاری از این اولویت‌ها همچون کاهش تعرفه کالاهای دوستدار محیط‌زیست، کاهش پیچیدگی‌های غیرتعرفه‌‌‌ای و حذف سوبسید سوخت‌‌‌های فسیلی برپایه مشوق‌‌‌های موجود، می‌توانند به سرعت به صورت یکجانبه یا چندجانبه دنبال شوند. اولویت‌‌‌های دیگر چون هماهنگ کردن استانداردها برای اندازه‌‌‌گیری میزان کربن اما پیچیده‌‌‌تر بوده و نیازمند گفت‌وگو برای ایجاد اساس سیستم بین‌المللی تجارت و سیاست آب و هوایی است که به صورت دوجانبه حمایت شود.

 راه‌های پیشنهادی پیش روی تجارت و آب و هوا

در وهله اول کاهش تعرفه کالاهای دوستدار محیط‌زیست و برداشتن موانع غیرتعرفه‌‌‌ای زائد می‌تواند به هماهنگ‌‌‌سازی استانداردها برای تکنولوژی‌‌‌های کربن‌‌‌زدایی منجر شود. موردی که باید با کاهش هزینه تکنولوژی‌‌‌های کربن‌زدایی همگام باشد. دومین پیشنهاد مجمع جهانی اقتصاد، گسترش خدمات و دسترسی به بازار سرمایه‌گذاری و فراهم کردن محیط قابل پیش‌بینی و مبتنی بر قانون تجارت است، که باید با تشویق سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌ها و خدمات دوستدار طبیعت همراه باشد. سومین مورد، کاهش یارانه سوخت‌های فسیلی و تنظیم روش‌هایی برای سیاست‌های تجاری مبتنی بر کربن است که نیازمند کاهش پیچیدگی‌های بازاری است که سرعت کربن‌زدایی را کاهش می‌دهد. و آخرین پیشنهاد سیاستی مجمع جهانی اقتصاد، متصل کردن تعهدات زیست محیطی و آب وهوایی با دسترسی به بازار در ادارات حمل‌ونقل و اطمینان از فضای سیاستی برای اقدامات تجاری-آب و هوایی غیرتبعیض‌آمیز است که نیازمند اطمینان تسهیل‌کننده بودن سیاست‌های تجاری برای اقدامات زیست محیطی است.