خانه نیما یوشیج از فهرست میراث ملی ایران خارج شد
سایه تخریب روی خانه پدر شعر نو
خانه نیما در دوره پهلوی دوم ساخته شده است و نوع معماری این خانه از معماری اغلب خانه‌های شمیران قدیم تبعیت کرده است. سقف شیروانی و ایوانی که با ۸ ستون فلزی، نمای اصلی را دربر گرفته، از مشخصات این بنا است. این خانه در حدود ۶۸۸ مترمربع عرصه دارد و ۱۸۰ متر مربع نیز زیربنای آن است. خانه نیما یوشیج در سال ۱۳۸۰ همزمان با چهل و دومین سالمرگ شاعر از سوی سازمان میراث فرهنگی با شماره ۴۶۰۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. گویا این خانه در تملک خانواده‌ای به نام شریفی‌نیا است که برخی رسانه‌ها آنان را از فرزندان نیما خوانده‌اند. نیما با همسرش عالیه خانم، خواهرزاده جهانگیرخان صوراسرافیل و پسرش شراگیم، در این خانه زندگی کرده‌اند. خانه‌ای نزدیک خانه سیمین دانشور و جلال آل‌احمد و در همسایگی دو نویسنده. خانه نیما نبش کوچه رهبری در خیابان دزاشیب است و شناختن‌اش درمیان آپارتمان‌های بلند دوروبرش کار دشواری نیست.
خانه هنوز نمای قدیمی‌اش را حفظ کرده و به نظر می‌رسد تغییرات زیادی درآن انجام نشده است. ایوانی دایره‌ای‌شکل با چهارستون بلند و سقفی شیروانی. خانه یک اتاق جدا دارد که اتاق شخصی نیما بوده و چهار اتاق تودرتو و یک حیاط پردرخت بزرگ که اکنون منزل مسکونی مالکش محسوب می‌شود. در سال ۹۳ گزارشی در خبرگزاری هنرآنلاین منتشر شد که براساس آن مالکان بنا می‌خواسته‌اند ملک را بکوبند و از نو بسازند، اما چون بنایی ملی بوده، اجازه نگرفته‌اند و به همین دلیل دیوارهای حیاط را که به قصد تخریب و بازسازی تخریب کرده بودند، دوباره مجبور شده‌اند بنا کنند. بر اساس همین گزارش یکی از همسایگان خانه نیما گفته: «این خانواده که در خانه نیما ساکن هستند، پدرشان پیشکار نیما بوده و می‌گویند خانه را از نیما خریده‌اند.» او می‌گوید پسر نیما در این مدت که آنان در این محله ساکن بوده‌اند هیچ‌گاه به این خانه نیامده است. به گفته او صاحبان امروز این خانه، خانواده آقای شریفی‌نیا هستند که اهالی محل او را به نام دکتر می‌شناسند. گویا او زمانی به بچه‌های محله کُشتی یاد می‌داده است. با این حال در یکی، دو سال اخیر گزارش‌های متعددی در رسانه‌های کشور درباره وضعیت این خانه منتشر شد. گزارش‌هایی که حاکی از وضعیت نامناسب ملک، تردد معتادان در آن و عدم رسیدگی به این خانه بود. گویا چند باری هم که یگان حفاظت میراث خواسته از خانه بازدید کند به‌دلیل بسته بودن در نتوانسته‌اند به خانه ورود کنند. حالا پس از گذشت چند سال از وضعیت نابسامان خانه نیما و تلاش مالکان برای تخریب و انبوه‌سازی، روز گذشته خبر خارج شدن این میراث ملی از فهرست آثار ملی منتشر شد.سپیده سیروس‌نیا معاون سازمان میراث فرهنگی تهران، در گفت‌وگو با «ایلنا» گفت: دیوان عدالت اداری به‌رغم وجود اسنادی که نشان می‌دهد خانه دزاشیب، خانه نیماست؛ در تاریخ ۱۵ آبان‌ماه ۱۳۹۶ این خانه را از فهرست آثار ملی خارج کرده است.
قضیه از چه قرار است؟
سیروس‌نیا گفت: متاسفانه اخیرا مالکان خانه نیما، به دیوان عدالت اداری شکایت کرده‌اند مبنی بر اینکه هیچ سند و مدرکی در خصوص اینکه این خانه متعلق به نیمایوشیج است، وجود ندارد و از دیوان خواسته‌اند تا این خانه از فهرست آثار ملی کشور خارج شود. دادگاه هم به‌رغم دفاعیات سازمان میراث فرهنگی و موارد مندرج در پرونده ثبتی و دیگر اسنادی که نشان می‌دهد این خانه، عملا خانه نیماست؛ متاسفانه به درخواست مالکان رای مثبت داده و این خانه را در تاریخ ۱۵ آبان‌ماه ۱۳۹۶ از فهرست آثار ملی کشور خارج کرده است. معاون سازمان میراث فرهنگی استان تهران ادامه داد: در رای دیوان این‌گونه آمده است که هیچ‌گونه سند ثبتی واجد ارزش قضایی در نسبت خانه مورد نظر با نیما وجود ندارد و با توجه به آن، حکم خروج از ثبت صادر شده است. البته ما هنوز نمی‌دانیم که آیا دیوان عدالت اداری، پرونده ثبتی خانه را استعلام کرده است یا خیر. این مساله مهمی است که باید مشخص شود و دیوان عدالت اداری باید به آن پاسخ دهد.
وی درباره اقداماتی که سازمان میراث فرهنگی برای جلوگیری از خروج این خانه از فهرست آثار ملی انجام داده نیز گفت: ما دفاعیات خود را به دیوان عدالت اداری ارائه دادیم و از آنها خواستیم که در رای خود تجدیدنظر کنند، ولی درخواست ما رد شد. درنهایت به‌رغم وجود اسناد کافی در این‌باره، این حکم صادر شده است. دیوان عدالت اداری تنها به شرعیات تکیه کرده تا بندهای قانونی سازمان میراث فرهنگی. وی در پاسخ به این سوال که آیا مالک خانه از وراث نیما (و به‌طور خاص، پسر او) است یا خیر، گفت: اسامی مالکان خانه به گونه‌ای است که به نظر نمی‌رسد از اقوام نیما باشند. در پرونده‌ای که پیش ماست، «شریفی‌نیا» به وکالت از مالک خانه «سهرابی» به دیوان شکایت برده‌است.سیروس‌نیا گفت: خانه‌ای که از ثبت خارج می‌شود به این معنا نیست که مالک می‌تواند آن را تخریب کند. این ملک قاعدتا به‌دلیل شخصیت مهمی که در آن حضور داشته، بنایی ارزشمند است و مالک حق تخریب آن را ندارد.وی با اشاره به دلایل احتمالی این اقدام از سوی مالک خانه گفت: زمین این خانه بزرگ است و در منطقه یک تهران واقع شده است. به همین خاطر شاید مالکان، پیگیر این موضوع هستند تا با خارج کردن خانه از فهرست آثار ملی، مجوز تخریب و نوسازی را از شهرداری بگیرند.
پایان‌بندی
شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد خانه دزاشیب متعلق به بنیان‌گذار شعر نوین ایران نیما یوشیج است. ثبت ملی این خانه از سیزدهم دی ماه سال ۱۳۸۰ تا پانزدهم آبان سال ۹۶ نیز ثابت می‌کند پشتوانه اسنادی کافی وجود دارد که نشان می‌دهد نیما در این خانه زندگی کرده است. در کنار این موضوع، بسیاری از روایت‌های تاریخی در کتاب‌ها، مصاحبه‌ها و گزارش‌های مطبوعاتی سال‌های دور و نزدیک نشان می‌دهد که چهره‌های مطرح ادبیات معاصر ایران به این خانه رفت و آمد داشته‌اند. با توجه به اهمیت موضوع به نظر می‌رسد که موضوع خارج شدن خانه نیما از فهرست آثار ملی باید با دقت نظر کامل بررسی شود.
ارسال نظر