مهم‌ترین ویژگی‌های محمدرضا شجریان چه بود؟
روایت شاگردها از استاد
طرح از ایمان رضایی
خلأ استاد
حمیدرضا نوربخش، خواننده و مدیرعامل خانه موسیقی ایران که یکی از مشهورترین شاگردان شجریان هم به حساب می‌آید درباره نقش تاریخی استاد می‌گوید: استاد شجریان در طول حیات پر برکت‌شان آثار زیادی آفریدند، قدم‌های بسیاری برداشتند و به برگ‌های زرین فرهنگ و هنر و موسیقی کشور افزودند. بنابراین ایشان کار خودشان را کرده‌اند و نقش تاریخی‌شان را ایفا کرده‌اند و به همین جهت نام ایشان ماندگار است. وجود شخصیت‌هایی مانند استاد شجریان همیشه لازم و مایه برکت است. از این نظر می‌توان گفت خلأ استاد شجریان خلأ مهمی است که حالا حالاها پر نخواهد شد. ما باید تلاش کنیم نام و یاد ایشان را همیشه گرامی بداریم و سعی کنیم نسل‌های بعد را با ایشان و آثارشان بیشتر آشنا کنیم. به گزارش هنر آنلاین؛ این خواننده موسیقی سنتی با اشاره به اینکه عظمت و اهمیت استاد شجریان به آوازهایش بود، عنوان کرد: آواز، تولید یک خواننده موسیقی ایرانی است، وگرنه ترانه و تصنیف تولید خواننده نیست و اجرای خواننده است. استاد شجریان به‌شاگردانشان تاکید داشتند که این مسیر باید ادامه پیدا کنند. جوان‌هایی که در این راه وارد می‌شوند سعی کنند خودشان را غنی‌تر کنند و پرچمی که استاد شجریان برداشته بود را به نسل‌های بعدی بسپارند.
صدمه به آواز
حسین علیشاپور یکی دیگر از خواننده‌های جوان و سرشناس این روزهاست. این هنرمند هم درباره جایگاه استاد شجریان می‌گوید: وجود آقای شجریان حتی به همین شکلی که در سال‌های اخیر بود و فعالیت حرفه‌ای نداشت یک اجماع به وجود می‌آورد. البته من نمی‌گویم این اجماع پس از درگذشت ایشان از بین می‌رود، اما قاعدتا در برخی حوزه‌ها از جمله حوزه آواز مقداری صدمه می‌بینیم. وی گفت: متاسفانه شرایط هم به گونه‌ای است که ما طی این سال‌ها آدم جدید نساخته‌ایم. استادان موسیقی و خود استاد شجریان در این زمینه زحمات زیادی کشیدند، ولی این کار به‌صورت سیستماتیک انجام نشده است. وقتی سازندگی آدم‌ها را به‌صورت سیستماتیک نداشته باشیم، قطعا دچار مشکل خواهیم شد. این خواننده به تاکید استاد شجریان بر حفظ اصالت‌ها اشاره و تصریح کرد: ما تا به‌طور سیستماتیک برنامه‌ریزی نکنیم، تلاش‌های فردی مقطعی است و نمی‌تواند به آن صورت جواب بدهد. اگر این از هنرمندان خواسته نشود، این مساله کمرنگ خواهد شد.
حرکت به ناکجا آباد
مجتبی عسگری خواننده موسیقی سنتی و یکی دیگر از شاگردان استاد شجریان می‌گوید: من قبل از اینکه استاد ما را ترک کنند و تنها بگذارند، همیشه می‌گفتم آدم احساس می‌کند یک پشتوانه دارد ولی الان با رفتن ایشان فکر می‌کنم ما دچار یک نقصان عجیب و غریب در موسیقی می‌شویم. وی گفت: همیشه می‌گفتم اگر استاد برود، موسیقی و آواز ایران یتیم می‌شود و متاسفانه این اتفاق افتاد. امیدوارم ما که افتخار شاگردی ایشان را داشتیم بتوانیم در این فضای بیمار دوام بیاوریم و حداقل مسیر ایشان را ادامه دهیم. این خواننده موسیقی عنوان کرد: یکی از وصیت‌هایی که استاد شجریان به خود من کردند این بود که سعی کنید آواز و خصوصا موسیقی دستگاهی را ادامه دهید. متاسفانه موسیقی ما الان دارد به یک سمت نامعلوم و ناکجا آباد می‌رود. شخصا یکی از کسانی هستم که می‌مانم و این راه را ادامه می‌دهم. شک ندارم که گوش‌های مخاطب بار دیگر به موسیقی دستگاهی رو می‌آورد.
ارتقای فرهنگ شنیداری
پوریا اخواص خواننده موسیقی سنتی هم که با واسطه شاگرد استاد به حساب می‌آید، می‌گوید: نبود استاد شجریان برای دوستداران ایشان، مردم و اهالی هنر ضایعه بسیار تلخی است چون ایشان بسیار محبوب بودند و در قلب مردم جای داشتند. ایشان با وجود اینکه در سال‌های اخیر در بستر بیماری بودند ولی وجودشان برای ما یک دلگرمی و پشت و پناه بود که با رفتن‌شان بار سنگین غمی تا مدت‌ها بر دل‌مان خواهد ماند.
وی گفت: به هر حال این غم، غم سنگینی است ولی جای بسیار خوشحالی است که در زمان حیات پر برکت‌شان آثار فراوان و بسیار زیبا و درجه یکی چه از نظر تکنیکی و هنری و چه از نظر انتخاب اشعار با مضامین اجتماعی که حرف دل مردم و زمانه را بیان کند منتشر کردند. هر یک از آثار ایشان از این دو منظر چراغ راهی است برای ما که پیرو هنر و راه ایشان باشیم.
این خواننده موسیقی عنوان کرد: استاد شجریان با مردم زمانه خودشان و حال جامعه‌شان همدل بودند و این همدلی در آثارشان متجلی است. تمام آوازها و راه هنری‌شان برگرفته از اتفاقات اجتماعی و درددل مردم بود که این سبب جاودانگی ایشان شد.
اخواص گفت: امیدوارم ما نیز بتوانیم راهی را برویم که استاد شجریان به ما نشان داد. تک‌تک آثار ایشان برای ما که دوستدار فرهنگ و هنر این سرزمین هستیم می‌تواند راهنما و راه‌گشا باشد. نبود ایشان بسیار سخت است ولی آثار جاودانی خلق کرده‌اند که جاودان در ذهن و دل مردم جای خواهد داشت.
وی با اشاره به تاثیرگذار بودن استاد شجریان در ارتقای فرهنگ شنیداری مردم، گفت: استاد شجریان با انتخاب اشعار و اجرای موسیقی درست سعی می‌کردند فرهنگ شنیداری مردم را ارتقا بدهند. خوشبختانه ایشان موفق شدند این اتفاق را ایجاد کنند و سطح و معیار شنیداری و سلیقه شنیداری مخاطبان خودشان را با آثاری که خلق کردند بالا ببرند.
یک معلم در خانه
وحید تاج خواننده موسیقی سنتی و یکی دیگر از شاگردان استاد شجریان می‌گوید برای ما که از دوران کودکی با این صدا یا بهتر است بگویم با این تفکر رشد کرده و بزرگ شده‌ایم، محال است به سمت موسیقی عام پیش برویم. وی گفت: من در سن و سال و در موقعیت و جایگاهی نیستم که بخواهم ژانر یا مسیری را که در آن حرکت کردم تغییر بدهم. سال‌های سال است که با این نوع موسیقی زندگی کرده‌ام و بزرگ شده‌ام، تا جایی که توانسته‌ام سعی کرده‌ام زیر و بم این نوع موسیقی را تحلیل کنم و این تحلیل باعث شده به رموز و ریزه‌کاری‌های آن بیشتر واقف شوم. وقتی شما از رمز و راز یک کار سر در می‌آورید، بیشتر عاشق آن می‌شوید.
تاج گفت: درست است که متاسفانه جسم ایشان در بین ما نیست و این مساله لطمه بزرگی به همه دوستداران موسیقی می‌زند ولی آثار ایشان وجود دارد. همان‌طور که فردوسی در وجود هر ایرانی زنده است، شجریان هم در وجود هر ایرانی زنده است. تا زمانی که ما بتوانیم از آثارشان استفاده کنیم، انگار خودشان زنده هستند و ما داریم از محضر ایشان استفاده می‌کنیم.
وی افزود: زمانی که ما در محضر استاد شجریان بودیم، ایشان سی‌دی‌هایی از آلبوم‌های خودشان را تهیه کردند و به ما دادند و گفتند شما الان یک معلم دارید که در خانه شما حضور دارد. می‌خواهم به نسل جوان‌تر که پس از ما پا به عرصه موسیقی می‌گذارند بگویم با شنیدن اجراهای استاد می‌توانند چیزهای زیادی یاد بگیرند و به فرهنگ غنی مملکت کمک کنند.
تا سال‌های سال...
سالار عقیلی خواننده موسیقی سنتی و یکی دیگر از شاگردان شجریان گفت: خاطرات بسیاری از استاد داریم که هر چه بگوییم کم است. او با بیان اینکه هر کسی که شعر فارسی را می‌شناسد، استاد را نیز می‌شناسد، اظهار کرد: مردم می‌دانند استاد چه گوهری بودند و متاسفیم که چنین اسطوره‌ای را از دست دادیم.وی با بیان اینکه استاد شجریان تکرارنشدنی است، افزود: مادر گیتی نمونه‌ای از ایشان را نزاده است و فکر نمی‌کنم تا سال‌های سال نمونه‌ای مانند استاد را در جامعه موسیقی شاهد باشیم.
