تماشاخانه‌ها زیربار تعطیلی نرفتند
تصمیم جمعی تئاتری‌ها در مقابله با کرونا
پیش از این تئاتر و سینما جزو مشاغل گروه دو محسوب می‌شدند و در وضعیت نارنجی هم فعالیت آنها تعطیل می‌شد؛ ولی فروردین امسال، سینما و تئاتر در دسته اول مشاغل طبقه‌بندی شدند که تعطیلی آنها در وضعیت قرمز، صورت می‌گیرد. از روزهای پایانی هفته گذشته با اعلام قرمز شدن وضعیت تهران از نظر شیوع کرونا، سالن‌های تئاتر و گروه‌های نمایشی پیش‌بینی می‌کردند که تعطیلی دیگری در راه است. بر همین اساس روابط عمومی سالن‌های دولتی همچون مجموعه تئاتر شهر و تالار هنر طی اطلاعیه‌ای خبر دادند که اجرای نمایش‌هایشان تا اطلاع ثانوی تعطیل است. البته در این میان مجید رجبی‌معمار، مدیرعامل خانه هنرمندان ایران از عملکرد مرکز هنرهای نمایشی در این زمینه انتقاد داشت و گله‌مند بود که چرا این تعطیلی به‌صورت رسمی به مجموعه‌های نمایشی ابلاغ نشده و فقط به سایت‌های فروش بلیت اعلام شده است.
به گزارش «ایسنا» در همین‌راستا بعضی از تماشاخانه‌های خصوصی نیز در صفحات رسمی‌شان اعلام کردند که فعالیت‌های خود را از روز یکشنبه ۲۰ تیر ماه ادامه خواهند داد و این درحالی است که مجموعه‌های دولتی همچنان تعطیل هستند. این تعارض از چند جنبه حائز اهمیت است. از یکسو بسیاری بر این اعتقادند که اهمیت جان مردم از همه چیز از جمله هنر بالاتر است اما گروهی نیز بر این باورند که محدود کردن فعالیت‌ها بدون حمایت اساسی از اهالی هنر در زمینه‌های اقتصادی به نحوی انداختن توپ در زمین آنها محسوب می‌شود. این در حالی است که در تمام دوران کرونا که بیشتر جشنواره‌های هنری با هر کیفیتی برگزار شدند، هیچ تدبیری اندیشیده نشد تا ایده‌هایی که جامعه تئاتری در خلال گفت‌وگوهای مطبوعاتی خود درباره ایجاد فضای کار مطرح می‌کرد، بررسی و اجرایی شود. هرچند عملی کردن برخی از این ایده‌ها همچون از سر‌گیری ساخت تله تئاتر به‌دلیل بوروکراسی‌های عجیب و غریب تلویزیون، دشوار به‌نظر می‌رسد؛ ولی فعالان تئاتر در این دوران پیشنهادهای گوناگونی برای تولید تئاتر در فضای مجازی و شبکه نمایش خانگی، اجرای نمایش در فضای باز، آماده‌سازی تک‌گویی‌های نمایشی، همکاری با وزارت بهداشت برای تولید نمایش‌هایی با محتوای آموزشی در زمینه کرونا و ارائه این نمایش‌ها در فضاهایی مانند تلویزیون یا صفحات مجازی و... مطرح کردند و در این میان راه‌اندازی سامانه‌ای مانند تلویزیون تئاتر ایران که خود می‌توانست امکانی تازه برای اشتغال هنرمندان این رشته باشد، هم آن‌چنان کُند و مبهم پیش رفت که هیچ امیدی به کمک‌رسانی آن نیست.
در وضعیتی که هر روز اخبار گوناگونی درباره افزایش ابتلا به‌گونه دلتای کرونا می‌شنویم، طبیعتا نمی‌توان به آسانی درباره فعالیت سالن‌های تئاتری حکم قطعی داد اما از سوی دیگر در دوران سخت اقتصادی که بسیاری از فعالان تئاتر، امکان اشتغال و کسب درآمد نداشته‌اند و کمرشان زیر فشارهای نفس‌گیر اقتصادی خم شده، نمی‌توان مانع فعالیت آنان شد. به همین دلیل است که مجموعه‌های خصوصی که بیشتر آنها ساختمان‌های استیجاری در اختیار دارند، دیگر توان ادامه تعطیلی را نداشتند و اعلام بازگشایی کردند. همچنین باور عمومی اهالی هنر این است که جامعه تئاتری حق دارد بابت بی‌برنامگی‌ها دلگیر و گله‌مند باشد. یک‌سال و شش ماه از شیوع و عالمگیر شدن کرونا می‌گذرد و با وضعیتی که در زمینه واکسیناسیون به وجود آمده، مشخص نیست این ویروس تا چه زمانی بر زندگی ما سایه بیندازد. بنابراین خیلی طبیعی است که باید برای کسب‌وکار هنرمندان تئاتر چاره‌ای اندیشیده می‌شد. چگونه ممکن است کسانی که هیچ منبع درآمد دیگری جز تئاتر ندارند و گناه‌شان این است که جز کار نمایش، کار دیگری نمی‌دانند، در وضعیت اقتصادی فعلی که خود مسوولان هم به دشواری فزاینده آن معترف هستند، بدون هیچ درآمدی بتوانند زندگی کنند.
مطالبات
دستور تعطیلی اخیر تماشاخانه‌ها در شرایطی صورت می‌گیرد که فعالان تئاتر در چند وقت اخیر واکسیناسیون گروه‌های نمایشی درحال اجرا یا مشغول به تمرین را به عنوان یکی از مطالبات این صنف مطرح کرده‌اند. درحالی‌که هنوز هیچ پاسخ مشخصی به این مطالبه داده نشده، شدت‌گیری کرونا و نیز اوج‌گیری نوع هندی آن، بار دیگر فعالیت سالن‌های تئاتر را مختل کرده است.
بارها در گفت‌وگوهای رسمی و غیررسمی از اهالی این هنر آمده است که فعالان تئاتر اگر راه دیگری برای کسب درآمد و البته فرار از بطالت بیکاری داشتند، حاضر نمی‌شدند این چنین خود را به خطر بیندازند. البته در این بین برخی از آنان هم گله‌مند بودند و هستند که وقتی فعالیت دیگر اصناف مانند مراکز خرید، کافه‌ها و رستوران‌ها بلامانع است، چرا همیشه تئاتر، اولین جایی است که باید به تعطیلی تن بدهد. به‌ویژه با در نظر گرفتن این نکته که پروتکل‌های بهداشتی در تئاتر بارها بیش از مکان‌هایی مانند کافه و رستوران رعایت می‌شود. اگر مصوبات ستاد ملی مقابله با کرونا لازم‌الاجرا است پس باید درباره تمام مشاغل اجرا شود نه اینکه دیواری کوتاه‌تر از دیوار تئاتر پیدا نشود. همچنین اینکه هنرمندان تئاتر بنا به قانون و تصمیم مدیران تئاتری از فعالیت منع شوند؛ ولی سایر مشاغل از این امر مستثنی باشند نشان از بی‌تفاوتی مدیران تئاتری و همچنین نقص در قانون و مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا دارد.
مجید رجبی‌معمار، مدیرعامل خانه هنرمندان در هفته گذشته در نشست خبری با انتقاد از بی‌برنامگی مدیران هنری وزارت ارشاد در شرایط کرونایی، خواستار آن شد تا با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، فعالیت پیوسته فرهنگی و هنری به نوعی ادامه پیدا کند. او در این زمینه پیشنهاد داد برای مثال، ظرفیت تماشاگران نمایش‌ها به ۳۰درصد کاهش یابد اما تعطیل نشود.وی در این نشست افزود: «شیوع کرونا، مشکلات و تنگناهای زیادی را برای عموم مردم و اهالی فرهنگ و هنر ایجاد کرد. البته این مشکلات در زمینه‌های مختلف شدت‌های متفاوتی داشته است و هنرمندان تئاتر، سینما، تجسمی و... هریک به نوعی تحت‌تاثیر این وضعیت دشوار قرار گرفتند. با توجه به اینکه این ویروس و تغییرات آن قابل پیش‌بینی هم نیست، شرایط عجیبی را از ابتدا تاکنون رقم زده است؛ اما لازم است خود را با شرایط وفق و به فعالیت‌های فرهنگی و هنری ادامه دهیم.» وی تاکید کرد: «در این شرایط، هنرمندان علاوه بر اینکه معیشت خود را از طریق فعالیت‌های هنری دنبال می‌کنند، باید به مردم نیز به‌واسطه کارهایی که تولید می‌کنند، امید و روحیه بدهند.»
با همه اینها ظرف امروز و فردا مشخص خواهد شد که آیا تماشاخانه‌های خصوصی می‌توانند از دستور کلی تعطیلی سرباز بزنند و برای حفظ بقا همچنان بجنگند یا اینکه سرانجام تسلیم خواهند شد و چراغ سالن‌های نمایش مدتی دیگر خاموش خواهد ماند.
